SAVAŞ METAFİZİĞİ VE SEMBOLİK SİLAHLAR BAĞLAMINDA BAGIŞ DESTANI

Yıl 2017, Sayı: 42, 27 - 44, 05.12.2017

Yrd. Doç. Dr. Çiğdem Akyüz

https://doi.org/10.17133/tubar.365340

Öz

 Savaşlar, zamanı ve mekânı şekillendiren başat unsurlar olarak
Türk destanlarında tarihî tabakayı oluşturdukları gibi kolektif metafizik bilinç
bağlamında cihat ülküsüne de işaret ederler. Destan kahramanı şahsında
temsil edilen bu ülkü, salt toprak parçasını ele geçirmekten ziyade
Türkleştirme ve imar faaliyetlerini içerir. Böylelikle destanlarda zikredilen
topraklar, fethedildikten sonra kutsal mekânlar vasfı kazanarak vatana dö-
nüşürler. Destan kahramanı, bireysel çıkarları yerine toplumsal yararlılık,
barış ve bağımsızlık uğruna savaşarak bir fatihe dönüşür. Kahramanın savaş
esnasında metafizik/mistik güçler ve ata ruhlardan destek görmesi ve
ona zaferi getiren silahlarının, toplum hafızasında saklanan birtakım geleneksel/kültürel
veriyi sembolize etmesi söz konusudur. Bu çalışmada, bir
Kırgız destanı olan Bagış’ta yer alan savaşlar, metafizik boyutları ile ele
alınmış ve silahların sembolik yönleri, kahramanın başarısına manevi katkıları
bakımından incelenmiştir. Bagış’ın kullandığı silahlardan ok-yay,
mızrak, kılıç ve tüfek seçilerek konu, bu çerçevede derinleştirilmiştir. İnceleme
neticesinde savaşın, metafizik boyutu ile kahramanın ontik evreninin
merkezinde yer aldığı, manevi ve mitolojik değerler ile desteklendiği
ve bu bakımdan kutsal kabul edildiği ifade edilebilir. Savaş silahlarının ise
epik devrin özgürlük, bağımsızlık, hâkimiyet, hükümdarlık gibi kavramları
sembolize ederek kahramanın başarısına ve savaşmadaki inanç ve kararlı-
lığına katkı sağladığı görülür.

Anahtar Kelimeler

Bagış Destanı, Savaş Metafiziği, Silahlar, Silah Sembolizmi

Epic of Bagyshy in the Context of Metaphysics of War and Symbolic Weapons

Öz

Wars are primary factors which shape time and space
and create the historical layer in Turkish epics and they also point to the
idea of jihad in the context of collective metaphysical consciousness. That
ideal is represented by the hero of epic and include not only seize of the
territory but also expeditions leading up to Turkification and activities to
reconstruction. Thereby the lands mentioned in the epics, got qualification
of holy places after conquered. Epic hero becomes a conqueror for social
utility rather than individual interests. Hero is supported by the soul of ancestors,
metaphysics/mystical powers and his weapons. All of these point
to some traditional/cultural symbols which are kept in community memory.
In this study, the metaphysical aspects of the wars and symbolic aspects of
the weapons in Bagysh which is one of Kyrgyz epics, are examined. Arrow,
bow, spear, sword and rifle are chosen from Bagysh’s weapons and the
main subject is deepened in this framework. It can be said that the war
compose the centre of the hero's ontic universe with its metaphysical dimension
and the hero is supported by spiritual and mythological values. In
this regard it is accepted as a holy notion. On the other hand, it is determined
that war weapons symbolize the notion of freedom, independence,
sovereignty, and hegemony of the epic period. Additionally, war weapons
contribute to the success of the hero and to the faith and determination of
his war.  

Anahtar Kelimeler

Epic of Bagysh, Metaphysics of War, Symbolic Weapons

Kaynakça

• AKYÜZ, Çiğdem (2013), Bagış Destanı: İnceleme-Metin, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• ARTUN, Erman (2005), Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı, Kitabevi Yay., İstanbul.
• ATSIZ, Nihal (2011), Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• AYDIN, Erhan (2012), Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), Kömen Yay., Konya.
• BAYAT, Fuzuli (2006), Oğuz Destan Dünyası, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• BORATAV, Pertev Naili (1988), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Gerçek Yay. İstanbul.
• CAMPBELL, Joseph (1999), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (Çev. Sabri Gürses), Kabalcı Yay., İstanbul.
• CAN, Şefik (1970), Klasik Yunan Mitolojisi, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2007), Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Akçağ Yay., Ankara.
• EKİCİ, Metin (2004). Türk Dünyasında Köroğlu, Akçağ Yay., Ankara.
• ERGİN, Muharrem (2008), Dede Korkut Kitabı-I (Giriş- Metin- Faksimile), Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.
• EVOLA, Julius (2003), “Savaş Metafiziği”, Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar (Çev. Atilla Ataman), İnsan Yay., İstanbul, s. 9-48.
• FROMM, Eric (2003), Sahip Olmak Ya Da Olmak (Çev. Aydın Arıtan), Arıtan Yay., İstanbul.
• GÖKALP, Ziya (1974), (Haz. Fikret Şahoğlu). Türk Medeniyeti Tarihi 1, Cilt I (İslamiyet’ten Evvel Türk Medeniyeti), Türk Kültür Yay., İstanbul.
• GUÉNON, René, (2003), (Çev. İsmail Taşpınar), “Sembolik Silahlar”, Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar, İnsan Yay., İstanbul, s. 51-77
• KÖSE, Nerin. (2002), Kococaş Destanı, Halk Edebiyatı Dizisi 9, Milli Folklor Yay., Ankara.
• ÖGEL, Bahaeddin (2001), Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul.
• _____ (1993), Türk Mitolojisi 1. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• TEZ, Zeki (2010), Patlayıcı, Silah ve Savaş Tekniğin Kültürel Tarihi, Doruk Yay., İstanbul.
• TURAN, Osman (1998), Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Boğaziçi Yay., İstanbul.
• YAYIN, Nerin (2008), “Anayurttan Anadolu’ya “Cambı Atuu”dan “Kömbe Kapma”ya”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. C. XIV, Sayı 1. İzmir Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., s. 163-170.
• YILDIZ, Naciye (1995), Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü ile İlgili Tespit ve Tahliller, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.