UYGUR TÜRK TOPLUMUNDA DEĞİŞMENİN SONUCU OLARAK AYDINLARDA BÖLÜNMÜŞLÜK VE KÜLTÜREL KOPUKLUK

Yıl 2017, Sayı: 42, 171 - 203, 05.12.2017

Prof. Dr. Abdürreşit Celil Karluk

https://doi.org/10.17133/tubar.365407

Cited By: 2

Öz

Uygur Özerk Bölgesinin kurulmasıyla Doğu Türkistan Bölgesi
politik ve coğrafi olarak tamamen Çin’e bağlanmış olmasına karşın, bölgenin
sosyo-kültürel anlamda Çin’e tabi olması ancak ÇKP’nin Uygur Türk
toplumunda radikal ve zoraki değiştirme uygulamalarını ısrarla sürdürmesi
sonucunda 2000’li yıllardan sonra gerçekleşmeye başlamıştır. Özellikle dil,
eğitim ve kültür alanındaki hızlı değiştirmelerin Şinciang1Uygur Özerk
Bölgesi (ŞUÖB)’nin kuruluşundan itibaren (1955-- ) başlandığı ve günü-
müzde hızla devam ettirildiği bilinmektedir. Yarım asrı geçen değişme
veya değiştirme süreci sosyolojik açıdan zorunlu sosyo-kültürel değişme
kategorisindedir. İşbu değiştirmeye bağlı olarak ortaya çıkan değişme realitesi,
günümüz Uygur Türk toplumunda geri dönüşü imkânsız kültürel kopuşları
ortaya çıkarmaktadır. Makalede, 2003-2013 yılları arasında gözlem
ve sahadan elde edilen nitel veriler temelinde günümüz Uygur Türk toplumunun
aydın tabakasını incelemiştir. Özellikle kültürel kopukluk olgusunu
yaşatmakta olan Çin dilli Uygurlar grubu üzerinde ayrıntılı betimlemelerde
bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Uygur Türk toplumu, kültürel kopukluk, değişme, Çin dilli Uygurlar.

Cultural Fragmentation and Disorientation Among The Uyghur Intellectual Community as a Result of the Transformation in the Uyghur Turk Society

Öz

Eastern Turkestan became a part of the China both
politically and geographically when Chinese Communist Party (CCP) culminated
the power struggle with Guomindang (Nationalistic Party) successfully
in 1949. However, it took decades getting the Uyghurs under the
complete socio-cultural influence of China due to the insistent and deliberate
ethnic pressure policies of the CCP and it was after the 2000s. Especially
the governmental pressures on language, education and culture of the
Uyghurs was started with the foundation of Xinjiang Uyghur autonomous
region in 1955 and been increasingly growing nowadays. These fifty years
long sociocultural assimilation policies of CCP can be defined under the
category of “compulsory socio-cultural change” from the perspective of the
science of sociology. The reality of forceful change will trigger the irreversible
cultural erosion in Uyghur Turk Society. This article, based on the
research methodology of participant observation and qualitative data obtained
from the interviews, investigated the intellectuals in Uyghur Turk
Society between the years of 2003-2013. To understand the cultural disorientation
phenomenon better, more detailed study has been especially made
on the sample of Chinese spoken Uyghurs. 

Anahtar Kelimeler

The Uyghur Intellectual Community, Cultural Fragmentation

Kaynakça

• BARNETT, A. Doak, (1961) China On the Eve of Communist Takeover, New York: Praeger. BECQUELİNE, Nicholas (2004), “Criminalizing Ethnicity: Political Repression in Xinjiang” China Rights Forum 1 (2004). BOULGER, D. C., The Life of Yakoob Beg (Athalik Ghazi, and Badaulet; Ameer of Kashgar), Wm. H. Allen & Co., London 1878. BOVİNGDON, Gardener (2002), “The Not-So-Silent Majority: Uyghur Resistance to Han Rule in Xinjiang” Modern China 28, no. 1 (January 2002): 39-78. BROPHY, D. (2016). Uyghur Nation. Harvard University Press. CAPPELLETTİ, Alessandra (2016), “Socio-economic disparities and development gap in Xinjiang: the cases of Kashgar and Shihezi”, Edited by Anna Hayes, Michael Clarke, Inside Xinjiang Space, Place and Power in China's Muslim Far Northwest, Routledge. DİJKSTRA, E. W. (1986). On a cultural gap. The Mathematical Intelligencer, 8(1), 48-52. DWYER, A. M. (2005). The Xinjiang Conflict: Uyghur identity, language policy, and political discourse. Policy Studies, (15). ERKİN Türkler, “Sincan: Çin’in başarılı algı operasyonu”, Türk Yurdu, Sayı 331, Mart 2015, S. 27-28, Ankara. FREEBERNE, Michael (1966), “Demogtaphic and Economic Changes in the Sinkiang Uighur Autonomous Region”, Population Studies, Vol. 20, No. 1, pp. 103-124. GROSE, Timothy A. (2010) “The Xinjiang Class: Education, Integration, and the Uyghurs”, Journal of Muslim Minority Affairs, 30: 1, pp. 97-109. GUPTA, S., & Veena, R. (2016). Bilingual Education in Xinjiang in the Post-2009 Period. China Report, 52(4), 306-323. HANN, C. (2014). Harmonious or Homogeneous? Language, education and social mobility in rural Uyghur society. On the fringes of the harmonious society: Tibetans and Uyghurs in socialist China, 183-208. HAYİT, Baymirza, Türkistan Rusya ile Çin Arasında, çev. Abdülkadir Sadak, Otağ Yayınları, Ankara 1975. JAMES D Seymour, “Xinjiang’s Produnction and Construction Corps, and the Snification of Eastern Turkestan”, İnner Aisa, 2000/2, P. 171-193. JİA, J. (2011). Whose Xinjiang? The Transition in Chinese Intellectuals' Imagination of the" New Dominion" During the Qing-Dynasty. Harvard-Yenchıng Instıtute Workıng Paper Serıes, S. 1-16. KAMALOV, Ablet, (2007), “The Uyghurs as a Part of Central Asin Communality: Soviet Historiography on the Uyghurs”, Situating The Uyghurs Between China And Central Asia, Ed.: Ildikó Bellér-Hann, M. Cristina Cesáro, Rachel Harris, Joanne Smith Finley, Ashgate Publishing Company, Angland. MA Dazheng/马大正. (2016). Şincang’da “Radikallığı Yok etme” mücadelesinin araştırılması/ 新疆 “去极端化” 斗争探究. 新疆师范大学学报, 37(5), 1- 5. MCMİLLEN, Donald (1981), “Xinjiang And the Produnction and Construction Corps: A Han Organızation in a Non Han Region” The Australian Journal of Chinese affairs, 1981/6 P. 65-96; ONDRˇEJ KLIMEŠ Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c. 1900–1949. By. Leiden: Brill. QARLUQ, Abdürreşit Jelil (2006), “Til Bilän Kültürniñ Munasiveti”, Xinjiang Radio-Televiziyä Universiteti Jurnili, S. 3, Ürümçi. _____ (2007), “Ceditçilik Hareketi-Türk İslam Kültürünün Yenileşme Girişimi/ 浅谈哲迪特运动—突厥伊斯兰文化的现代化运动”, Milliyetler Araştırması Külliyatı/民族研究文集Minzu Yanjiu Wenji, Milliyetler Üniversitesi Yayınevi, 2007, 275-288, Pekin. _____ (2007), “Musabayuf Ailesinin Şincang Yenileşmesi Sürecine Katkıları Üzerine İnceleme/穆萨巴耶夫家族对新疆社会现代化的贡献初探”, Milliyetler Araştırması Külliyatı/民族研究文集Minzu Yanjiu Wenji, Merkezi Milliyetler Üniversitesi Yayınevi, 2007, 260-275, Pekin, (Çince); _____ (2009), “Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki Milliyetlerin Dağılımı ve Etno-Demografik Özellikleri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2009 Güz (11), s. 63-90, Ankara. _____ (2009), “Uygur Yenilesme Sürecindeki İstanbul Ekolü ve Onun Bazı Temsilcileri Üzerine”, Türk Kültürü, 2009/2, 290-328, Ankara; _____ (2010), “Uygur Yenileşme sürecinde ’İstanbul Ekolünün’ Etkisi üzerine”, Türk Kültürü, 2010/2, 72-112, Ankara. _____ (2011), Uygur toplumundaki Kültürel Kopukluk Olgusu, Xinjiang Sosyal Bilimler Akademisi Dergisi, 2011/1, Sayfa: 29-39, Ürümçi, (Uygur Türk- çesi). Mehmed Âtıf, Kaşgar Tarihi (Bâis-i Hayret Ahvâl-i Garibesi), haz. İsmail Aka, VehbiGünay, Cahit Telci, Eysi Yayınları, Kırıkkale 1999. SAYRAMİ, Molla Musa, Tarihi Hamidi, haz. Enver Baytur, Pekin Milletler Neş- riyatı, Pekin 1986. SEAN R. Roberts, (2007), “‘Ethnıc Anomaly’ or Modern Uyghur Survivor? A Case Study of the Minkaohan Hybrıd Identity in Xinjiang”, Situating The Uyghurs Between China And Central Asia, Ed.: Ildikó Bellér-Hann, M. Cristina Cesáro, Rachel Harris, Joanne Smith Finley, Angland: Ashgate Publishing Company, pp. 219-239. SEYMOUR James D (2000), “Xinjiang’s Produnction and Construction Corps, and the Snification of Eastern Turkestan”, İnner Aisa, 2000/2, P. 171-193. SCHLUESSEL, Eric T. (2007) ''Bilingual' education and discontent in Xinjiang”, Central Asian Survey, 26: 2, 251-277. TAYNEN, Jennifer, (2006), “Interpreters, Arbiters or Outsiders: The Role of the Minkaohanin Xinjiang Society”, Journal of Muslim Minority Affairs, Vol. 26, No. 1, pp. 45-62. TYSON, A., & Wu, X. (2016). Ethnic Conflict and the New Legalism in China. Nationalism and Ethnic Politics, 22(4), 373-392. WAİTE, Edmund, (2007). “The Emergence of Muslim Reformism in Contemporary Xinjiang: İmplications for the Uyghrs’ Positıoning Between a Central Asian and Chinese Context”, Situating The Uyghurs Between China And Central Asia, Ed.: Ildikó Bellér- Hann, M. Cristina Cesáro, Rachel Harris, Joanne Smith Finley, Angland: Ashgate Publishing Company ZHANG zhızhong (1987), Ürümçi Söhbetidin Xinjiang Tinç Azat Bolğanğa Qädär, Çinceden Çeviren Razaq Malik, Ürümçi: Xinjiang Hälq Näşiriyatı. Elektronik Kaynaklar: Anthony Kuhn, Uighur Scholar Caught Up In China's Ethnic Conflict, http: //www. npr.org/templates/story/story.php?storyId=113620353, erişim: 20.02. 2017; Life term for China scholar chills ethnic dialogue, By the Associated Press | September 23, 2014, http: //www.cnsnews.com/news/article/life-termchina-scholar-chills-ethnic-dialogue, Erişim: 20.02.2017. www.china.org.cn/e-white/20030526/9.htm, erişim: 25.12.2016.