İŞKODRA VİLAYETİNDE İLKÖĞRETİM OKULLARININ SAYI VE İSİMLERİNİN TESPİTİ

Yıl 2018, Sayı: 44, 45 - 77, 09.12.2018

İlkay Erken

https://doi.org/10.17133/tubar.444011

Öz

Osmanlı
Devletinde eğitim alanındaki ıslahatlara özellikle Tanzimat sonrasında hız
verilir. Bunda, idarecilerin batı ile mukayese edildiğinde devletin içinde
buluduğu durumu iyileştirmeye yönelik girişimlerinin rolü vardır. Vilayetlerde
Osmanlı Devleti’nin kontrolü altındaki ilköğretim okullarının sayı ve
niteliğinin arttırılması çabası bu girişimlerin başında gelmektedir. Eğitimin
ilk kademesi bulunan okullar ise bu girişimlerin sıklıkla görüldüğü yerlerdir. Eğitim
alanındaki iyileştirme çabalarının hissedildiği vilayetlerden birisi de
İşkodra’dır. Arnavutluk’un engebeli arazisinin yoğun olduğu kuzey kısmını
kapsayan İşkodra vilayetinde gayrimüslimlerin yoğunluğu dikkat çekmektedir.
Üstelik bu coğrafyada Osmanlı vatandaşlarının devam ettiği ecnebi ve
gayrimüslim okulları da hayli fazladır. Bu açıdan Osmanlı Devleti’nin İşkodra
vilayetinde ilköğretim düzeyindeki okulların sayısını çoğaltmaya dair
girişimleri dikkat çeker. Ancak bu süreçte açılan okulların sayıları ile
açıldıkları yerlerin tespiti güçtür. Bunun temel nedeni bahsedilen okulların
kaynaklarda genellikle isimleriyle birlikte verilmemeleridir. Okulların
bulundukları yerler sadece idari birim dahilindeki sayılardan ibarettir. Bir
diğer husus ise Osmanlı kaynaklarında mevcut ve yeni kurulan okulların sayı,
isim ve bulundukları yerlerin topluca verilmemesidir. Bu nedenle vilayet
dahilindeki okulların sayı ve mevkilerine dair açıklamalarda kaynakların birlikte
değerlendirilmesi ihtiyacı görülmektedir. Bu çalışmada İşkodra vilayetindeki
ilk kademe okulların sayı ve isimlerinin tespitine çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arnavutluk, İşkodra, İlk öğretim

Kaynakça

• AĞANOĞLU, H. Y., BAYRAM, S., & YILDIZTAŞ, M. (Dü). (2008). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Arnavutluk. İstanbul: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• BALCI, C. (2004). Mektep, Osmanlılar'da Mektep. İslam Ansiklopedisi, 29, 6-7. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• BARDHİ, A. (2009). Müfettiş Davut Boriçi’nin Günlüğünde (1870-1877 Eğitim) İşkodra Vilayetinde Eğitim. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.BİLİM, C. Y. (2002). Türkiye’de Çağdaş Eğitim (1734-1876). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi.
• Cevdet Paşa. (1991). Tezakir 13-20. (C. Baysun, Dü.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• DOĞAN, R. (1997). Osmanlı Eğitim Kurumları ve Eğitimde İlk Yenileşme Hareketlerinin Batılılaşma Açısından Tahlili. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37(1), 407-443.ERGİN, O. N. (1977). Türk Maarif Tarihi (Cilt 1-2). İstanbul: Eser Matbaası.
• ERKEN, İ. (2014). İşkodra Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1876-1912). Samsun: Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• FORTNA, B. C. (2005). Mekteb-i Hümayûn; Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim. (P. Siral, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• GELİŞLİ, Y. (2002). Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü). Türkler, 15, 35-43. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• KAZICI, Z. (2014). Osmanlı'da Eğitim Öğretim . İstanbul: Kayıhan Yyaınları.
• KODAMAN, B. (1999). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZCAN, U. (2013). 1878-1912 Yılları Arasında Manastır Vilayeti’nde Okullaşma ve Okullaşmanın Milliyetçilik Üzerindeki Etkisi. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 353-423.
• SOMEL, S. A. (2010). Osmanlı'da Eğitimin Modernleşmesi (1830-1908) Islamlaşma, Otokrasi ve Disiplin. (O. Yener, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• TEKELİ, İ., & İLKİN, S. (1994). Osmanlı İmparatorluğun’da Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÜNLÜ, M. (1996). Manastır Vilayetinin İdari ve Sosyal Yapısı (1873-1912). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BOA. Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO.) 1419/106367, H. 15 Şaban 1317/M. 19 Aralık 1899.
• BOA. Babıali Evrak Odası Evrakı (BEO.) 48/3556, H. 17 Muharrem 1310/M. 11 Ağustos 1892.
• BOA. Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (DH.MKT.) 309/65, H. 22 Cemazeyilevvel 1312/M. 21 Kasım 1894.
• BOA. İrâde Meclis-i Vâlâ (İ.MVL.)532/23875, H. 12 Muharrem 1282/M. 7 Haziran 1865.
• BOA. İrâde Şûrâ-yı Devlet Mazbatası (İ.ŞD.) 34/1716, H. Cemazeyilevvel 1294/R. 25 Mayıs 1293/6 Haziran 1877.
• BOA. Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.) 305/67, R. 6 Şubat 1311/M. 18 Şubat 1896.
• BOA. Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.) 667/38, H. R. 26 Eylül 1318/M. 9 Ekim 1902.
• BOA. Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.) 1/3, H. 4 Muharrem 1310/M. 29 Temmuz 1892.
• BOA. Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.) 1002/45, H. 14 Cemazayilevvel 1325/M. 25 Haziran 1907.
• BOA. Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.)321/39, H. 9 Muharrem 1314/M. 20 Haziran 1896.
• BOA. Maarif Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri (MF.MKT.)74/9, H. 23 Safer 1299/M. 14 Ocak 1882.
• BOA. Meclis-i Vâlâ Riyâseti Belgeleri (MVL.) 1016/37, H. 1 Muharrem 1282/M. 27 Mayıs 1865.
• BOA. Meclis-i Vâlâ Riyâseti Belgeleri (MVL.) 1036/7, H. 2 Rabiulahir 1284/M. 28 Aralık 1867.
• Devlet Salnamesi (DS.), H. 1296.
• Devlet Salnamesi (DS.), H. 1297.
• Devlet Salnamesi (DS.), R. 1328
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İVS.), H. 1299.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İVS.), H. 1310.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İVS.), H. 1312.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İVS.), H. 1315.
• İşkodra Vilayet Salnamesi (İVS.), H. 1316.
• Maarif Salnamesi(MS.), H. 1316.
• Maarif Salnamesi(MS.), H. 1317.
• Maarif Salnamesi(MS.), H. 1318.
• Maarif Salnamesi(MS.), H. 1319.
• Maarif Salnamesi(MS.), H. 1321.
• Maarif-i Umumiye Nezaret-i Celilesi İdaresinde Bulunan Mekatib-i İbtidaiye, Rüşdiye, İdadiye, Aliye ile Mekatib-i Hususiye ve Ecnebiyenin Dersaadet’de icra kılınan ve Taşrada Mevcud Bulunan Kütübhanelerin İstatistiği; 1310-1311 Sene-i Maliyesine Mahsustur, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul, t.y.