TÜRK ROMANINDA “İDEALİST KİMLİĞE GİDEN YOL”DA GAZETECİLER (1950-1980)

Yıl 2019, Sayı: 45, 237 - 260, 01.06.2019

Zehra Yazbahar

Öz

Tanzimat ile
birlikte Türk edebiyatında sıkça ele alınan
konulardan biri, yozlaşma ya da millî kültürüne yabancılaşmadır. Diğer bir
ifadeyle Tanzimat Dönemi’nden günümüze kadar millî kültüre yabancılaşmanın
birey ve toplum üzerindeki yıkıcı etkileri özellikle romanlarda ele alınır.
Bazı yazarlar, Tanzimat Dönemi ile artan yozlaşmanın roman kişileri üzerindeki
olumsuz etkilerini anlatıp meselenin bireyi, birey üzerinden de toplumu nasıl
etkilediğini gözler önüne sererken bazı yazarlar da “kendi kültürüne
yabancılaşmış” roman kişilerini, bir süre sonra, bu kimlikten uzaklaştırarak “sorumlu/ideal
insan” vasfına ulaştırır. Bunlardan en çok bilineni, Kiralık Konak’taki Hakkı Celis’tir. Bu çalışmada, bu tür roman
kişilerinden “gazeteci” olanlara odaklanılacaktır. 1950 ve 1980 yılları
arasında basın hayatını ele alan Refik Erduran’ın Yağmur Duası (1954), Kemal Tahir’in Esir Şehrin İnsanları (1956), Attilâ İlhan’ın Kurtlar Sofrası (1963), Bıçağın
Ucu (1973), Yaraya Tuz Basmak (1978) ve Meliha İksel’in Deli Kız (1960) isimli romanlarında da önce “millî kültürüne
yabancılaşan” ama daha sonra “idealist kimliğe” bürünen gazeteci roman kişileriyle
karşılaşırız. Bahsini ettiğimiz romanlardaki gazeteciler, kültürel yozlaşmaya
uğramış kişilerin nasıl ideal bir aydın kimliğine büründüğünü belirlemede ipuçları
verir. 

Anahtar Kelimeler

Türk romanı, basın hayatı, gazetecilik ve gazeteciler, millî hayat, yabancılaşma, yozlaşma, idealist kimlik

Kaynakça

• AKDENİZ, Sabri (1997), Kültür Sömürgeciliği, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
• AKGÜN, Adnan (2000), Türk Romanında Gazeteci (1870-1980), (?), Lefkoşa.
• AKGÜN, Adnan (2000), Türk Romanında Gazeteci (1870-1980), (?), Lefkoşa.
• AYVAZOĞLU, Beşir (1995), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçerken Türk Aydınları”, Sabahattin Şen (Hazırlayan), Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Bağlam Yayınları, İstanbul, s. 290-291.
• COŞKUN, Sezai (2006), Kemal Tahir -Şahsiyeti, Eserler, Fikirleri-, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• DAĞLI, Nevzat (1995), Gazete Yayımlama Teknikleri, İmaj Yayıncılık, Ankara.
• ERDOĞAN, Tamer (2012), Türk Romanında Mütareke İstanbul’u, Everest Yayınları, İstanbul.
• ERDURAN, Refik (1974), Yağmur Duası, Kalite Matbaası, Ankara.
• EREN, Hasan; GÖZAYDIN, Nevzat; PARLATIR, İsmail, TEKİN, Talât; ZÜLFİKAR, Hamza (Hazırlayanlar) (1988), Türkçe Sözlük 2, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ILGAR, İhsan (Hazırlayan) (1973), Garp Cephesi Kurmay Başkanı Asım Gündüz Hatıralarım, Kervan Yayınları, İstanbul.
• İKSEL, Meliha (1960), Deli Kız, Sıralar Matbaası, İstanbul.
• İLHAN, Attilâ (1978), Yaraya Tuz Basmak, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• İLHAN, Attilâ (2000), Gerçekçilik Savaşı, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• İLHAN, Attilâ (2001), Bıçağın Ucu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• İLHAN, Attilâ (2003), Kurtlar Sofrası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• KAHRAMAN, Hasan Bülent (Ağustos 1978), “Roman Dedik (Attila İlhan ile Konuşma)”, Varlık, S. 851, s. 24-26.
• KAPLAN, Leyla (1996), “Millî Mücadele Dönemi Kadın Cemiyetleri”, Kastamonu’da İlk Kadın Mitingi’nin 75. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, s. 69-72.
• KAPLAN, Mehmet (2005), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3-Tip Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KARABULUT, Mustafa (2009), “ ‘Esir Şehrin İnsanları’ Romanı Üzerine Bir İnceleme”, Erdem, S. 54, s. 127-135.
• KARAKOYUNLU, Yılmaz (1995), “Aydın Geleceğimizin Oluşumu ve Cumhuriyet Aydınları”, Sabahattin Şen (Hazırlayan), Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, s. 103-122.
• Kemal Tahir (1956), Esir Şehrin İnsanları, Sander Yayınları, İstanbul.
• Kemal Tahir (1991), Notlar 6: 1950 Öncesi Cezaevi Notları, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• MARDİN, Şerif (1992), İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MERİÇ, Cemil (1983), “Batıda ve Bizde Aydının Serüveni”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 1, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 130-137.
• MERİÇ, Cemil (2010), Kırk Ambar (Cilt 1 Rümuz-ül Edeb), İletişim Yayınları, İstanbul.
• NACİ, Fethi (1995), ”Münevver’den Entel’e”, Sabahattin Şen (Hazırlayan), Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Bağlam Yayınları, İstanbul, s. 181-187.
• ÖZER, İlbeyi (2005), Avrupa Yolunda Batılaşma ya da Batılılaşma-İstanbul’da Sosyal Değişimler, Truva Yayınları, İstanbul.
• ÖZHER, Sema (2008), Romancı Kimliğiyle Attila İlhan, Yayımlanmış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• ÖZKAYA, Yücel (1989), Milli Mücadele’de Atatürk ve Basın (1919-1921), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
• POLAT, Nâzım Hikmet (2005), Rübâb Mecmuası ve II. Meşrutiyet Dönemi Türk Kültür, Edebiyat Hayatı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• POLAT, Nâzım Hikmet (2017), Ömer Seyfettin-Turan Masalları, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• SÖKER, Gönülden Esemenli (2002), Attilâ İlhan’da Kültür Sorunsalı, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• ŞENSOY, Deniz (2011), İlahi Komedya İle Erdâvîrâfnâme’nin Karşılaştırması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• TANÖR, Bülent (2002), Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• UÇ, Himmet (2005), Hikâye ve Romancı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Diyarbakır.
• YAVUZ, Hilmi (Ekim 1972), “Attilâ İlhan’la”, Varlık, S. 781, s. 10.