AHMET HAMDİ TANPINAR’IN ESERLERİNDE AĞAÇ VE ÇİÇEK SEMBOLİZMİ

Yıl 2019, Sayı: 45, 35 - 59, 01.06.2019

Serife Cagin

Öz

Şiirleri gibi
nesirlerinde de imajist bir üslubu tercih eden Tanpınar’ın en çok anlam
yüklediği varlık alanlarından biri de bitkiler, özellikle çiçek ve ağaçlardır.
Tanpınar’ın bitkileri mitolojik çağrışımlarıyla kullanmasında, kuşkusuz Güzel
Sanatlar Akademisi’nde verdiği derslerin etkisi büyüktür. Özellikle nergis,
incir, nar, sarmaşık, erguvan, zambak gibi çiçek ve ağaçlar mitolojik ve dinî
çağrışımlarıyla karşımıza çıkarken gül, çınar, servi gibi bitkilere daha çok
Türk kültüründe kazanmış oldukları anlamlar yüklenmiştir. Tanpınar’ın
eserlerinde çiçek ve ağaçlar çoğu zaman hayatın devam ettiğini haber verir ve
insanoğlunu karamsarlıktan, ölüm düşüncesinden uzaklaştırır. Bazen mimariyi
tamamlayan önemli unsurlar olarak karşımıza çıkan bitkiler bazen de fert ve
cemiyet hayatı söz konusu olduğunda kişinin cinsiyetine, hayat karşısında
aldığı pozisyona göre mazmun olmaktan uzaklaşarak yeni anlamlar kazanır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, ağaç ve çiçek imaj veya sembolleri, gül ve sarmaşık, çınar ve servi, nar, incir, nergis

Kaynakça

• Akdik, Hazel Melek (2018). Modern Türk Edebiyatında Tabiat Algısı: Servet-i Fünun Dönemi (1896-1901). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı basılmamış doktora tezi.
• Ayvazoğlu, Beşir (1992). Güller Kitabı. İstanbul: Ötüken.
• Civelek, Aynur (Nisan 2017). “Baharın Müjdecisi Nergis”. Apelasyon, Sayı: 41. http://apelasyon.com/Yazi/614-baharin-müjdecisi-nergis
• Çelebioğlu, Ayşe (2016). “Klasik Türk Şiirinde Menekşe”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı: 37, Erzurum: 2016, s. 161-182
• Demirel, Şener (Fall 2009). “Divan Şiirinde Erguvan”, Turkish Studies, İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/8, s. 995-1014.
• Ergun, Pervin (2012). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Ergüzel, M. Mehdi-Yahşi Cevher, Özlem (2015). “Çınar Kelimesinin Etimolojik Araştırması”, Sakarya Üniversitesi XI. Uluslararası Dil-Yazın-Deyişbilim Sempozyumu, 13-14 Ekim 2011, Elektronik Yayın, s. 18-25.
• Gezgin, Deniz (2015). Bitki Mitosları. İstanbul: Sel.
• Graves, Robert (2010). Yunan Mitleri Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler. Uğur Akpur (Çev.). İstanbul: Say.
• Gültekin, R. Eser (Fall 2008). “Türklerde Bereket Sembolü Olarak Kullanılan Meyve Motifleri ve Mimaride Değerlendirilmesi, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume. 3/5, s. 9-31.
• Huyugüzel, Ö. Faruk (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, Mehmet (2006). Tanpınar’ın Şiir Dünyası. İstanbul: Dergâh.
• Koç, Murat (2004). Yeni Türk Edebiyatı’nda Boğaziçi ve Boğaziçi Medeniyeti. İstanbul: Eren.
• Koçak, Aynur (Nisan 2004). “‘Bilgelik’ Varlık Bereket Sembolü İncirin Serüveni”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları.
• Koçak, Aynur-Gürçay, Serdar (2015/4). “Soyluluk Çiçeği Erguvan’a Kültürel Bir İnceleme”, Folklor/Edebiyat, Cilt. 21, Sayı. 84, s. 33-44.
• Şahin, İbrahim (Ocak-Haziran 2013). “Tanpınar’ın Şiirlerinde Tahayyülün Niteliği”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Yıl. 5, Sayı. 9, s. 9-31.
• Şenocak, Ebru (Ocak 2016). “Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Nar”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt. 4, Sayı. 8, s. 228-251.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler. Zeynep Kerman (Haz.). İstanbul: Dergâh.
• _______(1986). Huzur, İstanbul: Dergâh.
• _______(1988). Mahur Beste. İstanbul: Dergâh.
• _______(1990). Sahnenin Dışındakiler. İstanbul: Dergâh.
• _______(1995). Beş Şehir, İstanbul: Dergâh.
• _______(2006). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Abdullah Uçman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi.
• _______(2009). Aydaki Kadın. Güler Güven (Haz.). İstanbul: Dergâh.
• _______(2013a). Hikâyeler. İstanbul: Dergâh.
• _______(2013b). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (2005). İzmir Hikâyeleri. Ferhat Aslan (Haz.). İstanbul: Özgür.
• _______(2016) Aşk-ı Memnu. Şerife Çağın (Haz.). İstanbul: Dergâh.
• Wellek, René-Warren, Austin (2011) Edebiyat Teorisi. Ö. Faruk Huyugüzel (Çev.). İstanbul: Dergâh.