OLUŞUM BAĞLAMI PENCERESİNDEN “KUL YANMASIN”

Yıl 2019, Sayı: 46, 149 - 162, 16.12.2019

Sait Sayar

Öz

Halk biliminin
en önemli ürünlerinden olan halk şiirini incelemede kullanılan yöntemlerden
birisi de bağlam merkezli yöntemdir. Bağlam merkezli yöntemle halk şiirine ait
bir metni inceleyebilmek için şiirin bağlamıyla ilgili bilgilere sahip olmak
gerekir. Bağlam merkezli anlayış, şiiri oluşumunu tamamlamış bir metin olarak
görmez. Şiir her icra ortamında yeniden üretilir. Her icra ortamında da metnin
şekil ve muhtevasında çeşitli değişiklikler oluşur. Bu sebeple sözlü kültür
ortamının ürünleri olan şiirlerin üretim ve tüketim bağlamlarıyla ilgili
derlemeler yapmak gerekir. Bugüne kadar halk şiiriyle ilgili çalışmalar daha
çok metin merkezli yöntemlerle yapılmış, şiirlerin bağlamlarıyla ilgili yeterli
derlemeler yapılmadığı için bağlam merkezli incelemeler yapılamamıştır. Bu
çalışmayla Âşık Sefil Selimî’nin “Kul Yanmasın” adlı şiiri bağlam merkezli
yöntemle incelenecektir. İnceleme şiirin üretim, tüketim bağlamlarıyla ilgili
yapılan derleme ve ulaşılan bilgilerle sınırlı tutulmuştur. Neticede bağlam
merkezli yöntemle halk bilimi ürününün incelenmesi örneklendirilir. Böylece
ürünün üretim ve tüketim bağlamlarında geçirdiği değişim ve dönüşümler
sebepleriyle birlikte belirlenir. Farklı bağlamlarda icra edilen “Kul Yanmasın”
adlı şiirde anlamı etkileyen değişiklikler olduğu görülür. Örneğin “Rahman”
kelimesi “Tanrı” olarak değişmektedir. Değişimlerin ideolojik sebeplerden
kaynaklandığı sonucuna ulaşılır. 

Anahtar Kelimeler

bağlam, halk bilimi, inceleme, Kul Yanmasın, metin

Kaynakça

• ÇAT, Eba M. (2003). 1967 doğumlu, okuryazar, Şarkışla'da yaşamakta olan kişiyle 22 Haziran 2003'te yaptığımız görüşme kaydı.
• ÇEŞİTLİ, İsmail. (2004). Metin Tahlillerine Giriş 1. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul. (1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• DOĞAN, Mehmet. (2001). Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Gerçek Hayat Dergisi Yayınları.
• EKİCİ, Metin. (2007). Halk Bilgisi Derleme ve İnceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• ELİOT, T.S. (1983). Edebiyat Üzerine Düşünceler (Çev. Sevim Kantarcıoğlu). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• GÜNBULUT, Ahmet. (2003). 1933 doğumlu, âşık, hayatta değil, 19 Mayıs 2003'te Sivas Karşıyaka Mahallesindeki evinde yaptığımız görüşme kaydı.
• Haber7, (2007). Madımakta Ateşi Kim Nasıl Yaktı?, Web: http://www.haber7.com, 11 Kasım 2018'de alınmıştır.
• KARABULUT, C (2010). 1938 doğumlu, aşık, hayatta değil, 23 Mart 2010'da Şarkışla'daki evinde yaptığımız görüşme kaydı.
• KAYA, Doğan. (1996). Sefil Selimî-Çoban'ın Can Pınarı. Sivas: Dilek Matbaası.
• KAYA, Doğan. (2007). Sivas Halk Şairleri V. Sivas: Sivas Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• KAYA, Uğur. (2001). Şiirleri ve Türküleriyle Aşık Sefil Selimî. Sivas: Anasam Yayınları.
• KEÇELİ, Şakir. (2002). Aziz Mahmut Hudai Mirasçılarına Zorunlu Bir Yanıt. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 23, 520-530.
• ÖZDEMİR, Ahmet. (2003). Âşık Sefil Selimî İrfan Okulu. İstanbul: Şarkışla ve Çevresi Kültür Sanat ve Sosyal Dayanışma Derneği Yayınları.
• ÖZEROL, Süleyman. (2008). Kul Yanmasın Sefil Selimî Yansın, İnce Düşünceler Worldpress, Web: https://incedusunceler.wordpress.com. 17 Kasım 2018'de alınmıştır.
• PALA, İskender. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• PERİNÇEK, Doğu. (2018/1). Belki Bir Yoksula Yorgan Edereler Çul Yanmasın Sefil Selimî Yansın. Aydınlık Gazetesi , Web: https://www.aydinlik.com.tr, 13 Kasım 2018'de alınmıştır.
• PERİNÇEK, Dğu. (2018/2). Sefil Selimî Yanmasın. Aydınlık Gazetesi , Web: https://www.aydinlik.com.tr, 13 Kasım 2018'de alınmıştır.
• TEMBEL, Ahmet. (2007). Aşık Hüroğlu. Şarkışla: Çınar Ofset.