KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE ŞİKÂRİYYELER/SAYDİYYELER

Yıl 2019, Sayı: 46, 177 - 221, 16.12.2019

Enes Yıldız

Öz

Klasik
Türk edebiyatının yaklaşık altı yüzyıllık gelişiminde toplumsal olayların
etkisi, şairlerin yenilik arayışları ve kişilik özelliklerinin etkisiyle türler
veya tarzlar ortaya çıkmış ve gelenekler oluşmuştur. Divan şiirinde gördüğümüz
türlerden biri de şikâriyye/saydiyyelerdir. Methiye türünün alt kolu olarak
değerlendirdiğimiz şikâriyyeler, padişahların bir merasime dönüşen sürgün
avlarının tasvir edildiği ve padişahın avcılık yönünün övüldüğü manzumelerdir. Divan
ve mecmua taraması sonucu tespit edebildiğimiz kadarıyla av ve avcılıkla ilgili
XV. yüzyılda 1, XVI. yüzyılda 3 ve XVII. yüzyılda 7 olmak üzere toplam 11
kaside bulunmaktadır. Bu çalışmada öncelikle kültür ve medeniyetimizde
önemli bir yeri olan av ve avcılıkla ilgili bilgi verilecek ve divan şiiri “av
istiaresi” üzerinde durulacaktır. Çalışmanın asıl bölümünde 11 şikâriyye şekil,
muhteva ve üslûp açısından incelenecektir. Makalenin sonunda ise av ve
avcılıkla ilgili bugüne kadar yayımlanmamış 3 kasidenin transkripsiyonlu metni
verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Nazım Türleri

Kaynakça

• AKALIN, L. Sami (1967). Dede Korkut Hikayeleri’nin Folklor Bakımından Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. AKALIN, Şükrü Halûk vd. (2005). Türkçe Sözlük. TDK. Yay., Ankara.AKKUŞ, Metin (1993). Nef’î Divanı. Akçağ Yay., Ankara. AKYÜZ, Kenan vd. (2000). Fuzûlî Divan. Akçağ Yay., Ankara.ATALAY, Besim (1988). Divanu Lûgat-it Türk I-IV. TDK. Yay., Ankara. AVŞAR, Ziya (2007). Revani Divanı (Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri). Kökler Yay., Konya. AYAN, Gönül (1998). Lâmi’î Vâmık u Azrâ. Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2018). Behiştî Ahmed’in İskender-nâme’si (Inceleme-Metin).Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.AYDEMİR, Yaşar (2004). Medhiye. C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 410-411.AYVERDİ, İlhan & TOPALOĞLU Ahmet (2007). Türkçe Sözlük. Kubbealtı Yay., İstanbul.BİLKAN, Ali Fuat (1997). Nâbî Dîvânı. İstanbul: MEB. Yay., İstanbul.BUHÂRÎ, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmail (1987). El-Câmi’u’s-Sahîh, I-VI. Beyrut.CAFEROĞLU, Ahmet (1972). “Türklerde Av Kültü ve Müessesesi”, VII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, s. 169-175 CEYLAN, Ömür & YILMAZ, Ozan (2005). Hazâna Sürgün Bahâr Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr. Kitap Sarayı Yay., İstanbul. ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1977). Yahya Bey Divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. ÇAYLI CANKURT, Gülşen (2015). Figanî Divanı Gramatikal İndeksi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.DEVELLİOĞLU, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Aydın Yay., Ankara.DİLÇİN, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. TDK. Yay., Ankara.DOĞAN, Muhammet Nur (1997). Şeyhülislâm Es’ad ve Dîvânı. MEB. Yay., İstanbul.DOĞAN, Muhammet Nur (1997). Şeyhülislâm İshak ve Dîvânı. MEB. Yay., İstanbul.DOĞAN, Muhammet Nur, (2019). Şeyh Gâlib Hüsn ü Aşk. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.EBÛ DÂVUT, Süleyman b. Eş’âs es-Sicistânî (t.y.) Sünen, I-IV. (thk. Mahmûd Muhyiddîn Abdü'l- Hamîd), Beyrut.ELMALI, Hüseyin (2011). “Tardiyye”. İslam Ansiklopedisi, C. 40,Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 16-17.ERDEM, Sargon (1991). “Av”, İslam Ansiklopedisi, C. 4,Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 100-101.ERGİN, Muharrem (2004). Dede Korkut Kitabı I. TDK. Yay., Ankara. ERÜNSAL, İsmail (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi, With a Critical Edition of His Dîvân. İ. Ü. Edebiyat Fak. Yay., İstanbul.EYÜPOĞLU, Kemal (1975). On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler. Doğan Kardeş Yay., İstanbul. GÖKALP, Haluk (2012). Başlanğıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. Aça, M., Kocakaplan, İ., Ceylan, Ö. (Ed.), Eski Türk Edebiyatında Nazım Şekilleri Edebi Türler (s. 188- 467). Kasit Yay., İstanbul.GÜVEN, Özbay & HERGÜNER, Gülten (1999). “Türk Kültüründe Avcılığın Temel Dayanakları”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 5, s. 32-49.HORATA, Osman (1998). Esrâr Dede Hayatı-Eserleri Şiir Dünyası ve Dîvânı. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.HUŞ, Savni (1974). Av Hayvanları ve Avcılık, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yay., , İstanbul.İMÂM MÂLİK, Mâlik b. Enes (1992). Muvattâ I-II (thk. M. Fuâd Abdülbâki). Çağrı Yay., İstanbul.İSEN, Mustafa (1990). Usûlî Divanı. Akçağ Yay., Ankara.KAHRAMAN, Atıf (1995). Osmanlı Devleti’nde Spor, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.KAVRUK, Hasan & SELÇUK, Bahir (2009). Filibeli Vecdî ve Dîvân’ı (Metin-Dizin). Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.KAVRUK, Hasan (2018). Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.KAYA, Bayram Ali (2003). The Dîvân Of Azmî-zâde Haletî, Introduction and Critical Edition of his Dîvân. Harvard, Turkish Sources XLIX.KAZAN NAS, Şevkiye (2019). Celîlî Husrev ü Şirin. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.KÜÇÜK, Sabahattin (2019). Bâkî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.KÜLEKÇİ, Numan (1985). Ganî-zâde Nâdirî Hayâtı, Edebî Kişiliği, Eserleri Dîvânı ve Şah- nâme’sinin Tenkidli Metni. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum. KÜLEKÇİ, Numan (2003). Edebî Sanatlar. Akçağ Yay., Ankara. MERMER, Ahmet (1991). Mezâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni. Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (1982). El-Câmi’u’s-Sahîh I-V. (thk. M. Fuâd Abdülbâki) Çağrı Yay., İstanbul.OKÇU, Naci (1993). Şeyh Galib (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umûmî Tahlîli ve Divânın Tenkidli Metni) I-II. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara. ÖZAYDIN, Abdulkerim (1991). “Av”, İslam Ansiklopedisi, C. 4, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 101-104.ÖZCAN, Abdulkadir (2010). “Şikâr Ağaları”, İslam Ansiklopedisi, C. 39,Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 161-162. PALA, İskender (2003). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. L&M. Yay., İstanbul.SAMİ, Şemseddin (2009). Kâmûs-ı Türkî. Çağrı Yay., İstanbul.SARAÇ, Yekta (2019). Emrî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.SERTOĞLU, Midhat (1986). Osmanlı Tarih Lûgatı. Enderun Yay., İstanbulSİNAN, B (2004). Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a) İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.SÜMER, Faruk (1953). “Türklerde Avcılık”, Resimli Tarih Mecmuası, IV/12, İstanbul.TARLAN, Ali Nihat (1992). Ahmed Paşa Divanı. Akçağ Yay., Ankara.TARLAN, Ali Nihat (1992). Hayâlî Bey Divanı. Akçağ Yay., Ankara.TAŞ, Hakan (2004). Vahyî Divanı ve İncelemesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.TAVUKÇU, Orhan Kemal (2019). Ahmed-i Rıdvân’ın Hüsrev ü Şîrîn Mesnevisi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Web site: http//ekitap.kulturturizm.gov.tr., Erişim tarihi, 05.09.2019.TİRMİZÎ, Muhammed b. İsâ Ebû İsâ et-Tirmizî es-Sülemî (t.y.). Sünen I-V. (thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd.), Beyrut.TÜRKMEN, Mustafa Nuri (2009). “Osmanlıda Av Seferleri”, Acta Turcica, 1/I, Micgihan: s. 22-32.TÜRKMEN, Mustafa Nuri (2013). Osmanlı’da Av Kültürü, Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul.TÜRKOĞLU, Serkan (2011). Edebî Bir Tür Olarak Saydiyye/Şikariyye. Türkoloji Kültürü, C. IV. S. 209-222.