YÜKSEK ÖKÇELER: NUSSBAUM'UN YAPABİLİRLİKLER YAKLAŞIMI ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Sayı: 51, 25 - 42, 13.06.2022

Emine Cengiz Ceyhun Akın Cengiz

Öz

İnsan var olduğundan beri sürekli bir şekilde kendini, yaşadığı çevreyi, bir diğerini, insan olmayan canlıları, dünyayı, yaşamı anlamlandırma ve çözümleme çabasında olmuştur ve olmaktadır da. Bu çaba farklı şekillerde- dini inançlarda, sanatta, felsefede ve bilimde- açığa çıkmaktadır. Dolayısıyla her birinin bazen tam anlamıyla ayırdına varılamayan bir ilişkide oldukları, bazen de birbirlerinden birtakım özellikleri itibari ile farklılaştıkları görülmektedir. Bu çalışmada ise edebiyat ve felsefe arasındaki yakın ilişkiden hareketle Ömer Seyfettin’in Yüksek Ökçeler adlı hikayesi çağdaş filozoflardan biri olan Martha C. Nussbaum’un Yapabilirlikler Yaklaşımı çerçevesinde yorumlanmaya çalışılacaktır. Öncelikle Nussbaum’un yapabilirlikler yaklaşımının amaçları, yönelimleri, vurguladıkları belirtilecektir. Daha sonra Yüksek Ökçeler’ in ana karakteri Hatice Hanım’ın durumu yaklaşım çerçevesinde incelenecektir. Odağın bir kadın karakter olması hasebiyle de kadınların yaşadığı eşitsizlikler, adaletsizlikler insani yeşerme açısından ele alınarak insani eşitlik, değer, saygı ve aralarındaki ilişkinin önemi açıklanacaktır. Yüzyıl önce yazılan bir hikâyenin ele aldığı problemlerin günümüzde de varlığını sürdürdüğü, Nussbaum’un yaklaşımıyla bu sorunlar üzerine yeni bir bakışın sağlanmaya, çözümlerin sunulmaya çalışıldığı ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Nussbaum, Ömer Seyfettin, Yapabilirlikler Yaklaşımı, Yapabilirlikler, Yüksek Ökçeler, Olanaklar, Olanaklar Yaklaşımı

Kaynakça

• Aviv, Rachel. “The Philosopher of Feelings,” The New Yorker, Erişim Tarihi: 2 Ağustos 2021., 2016.https://www.newyorker.com/magazine/2016/07/25/martha-nussbaums-moral-philosophies
• Constitution of The World Health Organization, Chapter IX, 1. 1946. https://treaties.un.org/doc/Treaties/1948/04/19480407%2010-51%20PM/Ch_IX_01p.pdf
• Cunbur, Müjgan. “Ömer Seyfettin’in Hayatı ve Eserleri,” Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin içinde, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992, ss.1-18.
• Downs, Lee Laura. “Martha Nussbaum Justice and Human Development,” Traveil, Genre Et Sociétés sayı: 17, 2007, ss.5-20.
• Engünün, İnci. “Ömer Seyfettin’in Hikayeciliği,” Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin içinde Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992, ss. 37-49.
• Erişenler, Satı. “Ömer Seyfettin’de Kadın, Sevi, Evlilik,” Türk Dili, sayı:189, 1967, ss.709-714.
• Erişenler, Satı. Ömer Seyfettin’e Göre Kadın. Ankara: Güven Matbaası, 1972.
• Erkızan, Nur Hatice. “Doğal Kölelik, Kadın ve Özne Olma” Aristoteles Yazıları içinde. Bursa: Sentez Yayınları, 2012, ss.23-33.
• Erkızan, Nur Hatice. “Nussbaum’ da Cinsiyet ve Sosyal Adalet Üzerine,” Aristoteles’ten Nussbaum’a İnsan içinde, Bursa: Sentez Yayıncılık, 2012, ss.129-135.
• Gasper, Des. “Logos, Pathos and Ethos- In Martha Nussbaum’s Capabilities Approach to Human Development,” in Capabilities, Gender, Equality: toward fundamental entitlements, ed. Flavio Comim and Martha Nussbaum, New York: Cambridge University Press, 2014, ss.96-130.
• Gözler, H. Fethi.Ömer Seyfettin -Bütün Yönleriyle. İstanbul: Çağdaş Yayınevi, 1976.
• Kant, Imanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. (İoanna Kuçuradi, Çev.) Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2002.
• Meriç, Cemil. Kırk Ambar. Çeviren: Mahmut Ali Meriç, İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Mill, Stuart John. Kadınların Özgürleşmesi. (Damla B. Aksel, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayınları, 2019.
• Nussbaum, Craven Martha. Women and Human Development: The Capabilities Approach. New York: Cambridge University Press, 2000.
• Nussbaum, Craven Martha. “Capabilities And Human Rights,” Fordham Law Review 66 Sayı: 2, 1997, ss. 273-300.
• Nussbaum, Craven Martha. “Capabilities As Fundamental Entitlements: Sen And Social Justice,” Feminist Economics 9 (2-3), 2003, ss.33-59.
• Nussbaum, Craven Martha. (1992) “Human Functioning and Social Justice: In Defense of Aristotelian Essentialism,” Political Theory 20 sayı: 2, 1992, ss.202- 246.
• Nussbaum, Craven Martha. “Human Rights and Human Capabilities,” Harvard Human Rights Journal 20, 2007, ss.21-24.
• Nussbaum, Craven Martha “Women’s Capabilities and Social Justice,” Journal of Human Development, 2000, ss.219-247.
• Nussbaum, Craven Martha. Yapabilirlikler Yaratmak: İnsani Gelişmişlik Yaklaşımı. (Selda Somuncuoğlu, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Önertoy, Olcay. “Küçük Hikâye Yazarı Olarak Ömer Seyfettin,” ss.137-145. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/52718/Küçük%20hîkaye%20yazarı%20olarak%20Ömer%20Seyfettin.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Phillips, Anne. “Nussbaum, Martha C. Women and Human Development: The Capabilities Approach Book Review,” Ethics 112, sayı: 2, 2002, ss. 398-403.
• Robeyns, Ingrid. “The Capability Approach,” Stanford Encylopedia of Philosophy. 2020 https://plato.stanford.edu/entries/capability-approach/
• Sen, Amartya. Development As Freedom, 1996, https://www.uio.no/studier/emner/matnat/ifi/INF9200/v10/readings/papers/Sen.pdf
• Sen, Amartya. Özgürlükle Kalkınma. (Yavuz Alogan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004.
• Seyfettin, Ömer. (2019). Bütün Hikayeleri. (Nazım H. Polat, Haz.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Swain, Gyanaranjan. “Internal Debates Within Capability Approach Debate Between Amartya Sen ve Martha Nussbaum,” International Research Journal of Multidisciplinary Studies I , Sayı: IV, 2015.
• Tepe, Harun. İnsan Hakları Felsefesi. Ankara: BilgeSu, 2018.
• Uğurcan, Sema. Edebiyatımız II Yazarlar, Meseleler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Uygur, Gülriz. “Toplumsal Cinsiyet ve Adalet: Hukuk Adaletsizdir,” Ankara Barosu Dergisi, 2015, ss.121-132. http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2015-4/6.pdf
• Yöntem, Canip Ali. “Ömer Seyfettin,” Ömer Seyfettin-Bütün Yönleriyle içinde (Fethi H. Gözler, Çev.), İstanbul: Çağdaş Yayınevi, 1948, ss. 270-273.