ABDÜLAZÎZ ÂSIM EFENDİ VE TERCÜMÂN-I HAKÎKAT GAZETESİNDEKİ FARSÇA SÂL-İ CEDÎD KASİDESİ

Yıl 2022, Sayı: 51, 187 - 201, 13.06.2022

Şerife Yerdemir

Öz

Abdülazîz Âsım Efendi, 1218/1803 yılında Bağdat’ta dünyaya gelmiştir. 1827 yılında Bağdat Mevlevîhâne Câmii imam ve hatiplik görevine atanmış, görevi devam ederken 1845 yılında aynı câminin medresesinin müderrisliğine tayin edilmiştir. Bunun yanı sıra Bağdat Hükümet Dairesi’nde çeşitli lisanlarda tercümanlık yapmıştır. 74 yaşında iken oğlu Ali Haydar Efendi ile birlikte İstanbul’a gelmiştir. Abdülazîz Âsım Efendi, 1305/1887’de İstanbul’da vefat etmiş ve Fatih Türbesi Haziresi’ne defnedilmiştir.
19. yüzyılda Divan Şairleri dönemin gazetelerinde şiirlerini yayımlatmışlardır. Muallim Naci Tercümân-ı Hakîkat gazetesinin edebiyat köşesinin yönetimini devraldıktan sonra birçok şair adayının şiirleri Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde yayımlanmaya başlamıştır. Abdülazîz Âsım Efendi de Muallim Naci’nin bu gazeteye gelmesiyle birlikte yeni yılın tebriki için sâl-i cedîd şiirlerini bu gazetede yayımlamış ve gazetede sâl-i cedîd yazan ilk divan sahibi şair olmuştur. Bu dönemde Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde çok sayıda sâl-i cedîd şiirleri yayımlanmıştır. Sâl-i cedîd yeni yılın tebriki için yazılan ve aynı zamanda devrin padişahın övgüsünü de içeren tarih düşürmedir. Sâl-i cedîd şiirleri Klâsik Türk Şiiri’nde ihtiyaçlardan ortaya çıkmış bir nazım türüdür. Devlet adamları ve tarikat şeyhleri hem yeni yılın gelişini tebrik etmek hem de padişah ve devlet erkânını övmek için bu şiirleri kaleme almışlardır. Abdülazîz Âsım Efendi de bu dönemde Tercümân-ı Hakîkat gazetesinin 1325 numaralı sayısında ikisi Türkçe, ikisi Arapça ve biri de Farsça olmak üzere beş sâl-i cedîd kasidesi yayımlamıştır. Şairin gazetenin bu sayısından sonra ne söz konusu gazetede ne de dönemin diğer gazetelerinde yayımlanan başka şiirlerine rastlanmamıştır.
Bu çalışmada Abdülazîz Âsım Efendi’nin Tercümân-ı Hakîkat gazetesinin 1325 numaralı 15 Teşrînisânî 1882 sayısında Arapça ve Türkçe şiirleri ile beraber yayımlanan ve Farsça Divânı’nda yer almayan sâl-i cedîd kasidesi incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Abdülazîz Âsım Efendi, Sâl-i Cedîd, Tercümân-ı Hakîkat

Kaynakça

• Arslan, Mehmet (2020). Âsım, Bağdatlı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asim-bagdatli
• Demirci, Neşe. Tercüman-ı Hakikat Gazetesi (1-1500. Sayılar) İnceleme ve Seçilmiş Metinler. 2012. Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek lisans tezi.
• İnal, Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri (cilt I). Milli Eğitim Basımevi, 1969.
• Onuk, Osman. ʻAbdü’l-ʻAzîz ʻÂsım-ı ʻIrâḳî’nin Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı. 2016. Atatürk Üniversitesi, Yüksek lisans tezi.
• Özbeyli, Atakan. Divân-ı Abdülaziz Âsım Efendi. 2014. İstanbul Üniversitesi, Yüksek lisans tezi.
• Özdemir, Mehmet. “Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mesnevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, c. 6, no.1, 2017, ss. 368-382.
• Şemseddin Sâmi. Kâmus-ı Türkî. İkdâm Matbaası, 1938.
• Tarakçı, Celal. Muallim Nâcî Efendi-Hayatı ve Eserlerinin Tedkiki. 1973. Atatürk Üniversitesi, Doktora tezi. ___________, Muallim Nâcî Efendi ve Eserlerinden Seçmeler. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Tercümân-ı Hakîkat, nr. 1325, 15 Teşrinisani 1882.
• ________________, nr. 1922, 12 Teşrinisani 1884.
• Topal, Ahmet. “Klasik Türk Edebiyatında Muharrem Ayı Etrafında Yazılan Şiirler.” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 35, 2007, ss. 89-104.
• Tuğluk, Halil İbrahim. “Divan Şiiri’nde Manzum Tebrik-nâmeler.” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, s. 42, 2010, ss. 41-68.
• Tunç, Taner. Tercüman-ı Hakikat Gazetesi ve Türk Edebiyatı (1878-1896).2020. Ege Üniversitesi, Doktora tezi.
• Yayman, İ. Göktuğ. Tercüman-ı Hakikat Gazetesi (201-3000. Sayılar) İnceleme ve Seçilmiş Metinler. 2019. Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek lisans tezi.
• Yerdemir, Fatih. “Mehmet Emin Bey’in Gazelleri ve Bu Gazellere Yönelik Muallim Naci’nin Değerlendirmeleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları, s. 49, 2021, ss. 169-188.
• _____________, “Abdülazîz Âsım Efendi’nin Kaside Nazım Şekliyle Yazdığı Türkçe Sâl-i Cedîd Şiirleri”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, s. 5, 2021, ss. 1479-1488.