REFLECTIONS OF THE DECLARATION OF THE SECOND CONSTITUTIONAL MONARCHY AND THE PERCEPTION OF LIBERTY ON THE HUMOR PRESS

Yıl 2022, Sayı: 51, 79 - 100, 13.06.2022

Aydan Ener Su

Öz

On 23 July 1908 (10 July 1324) II. With the proclamation of the Constitutional Monarchy, as censorship was lifted, a serious movement started in the life of the press. While publishing was published in Istanbul, which was the center of printing before, with the freedom environment brought by the Constitutional Monarchy, people from all walks of life were eager to publish periodicals, thus journalism spread from the center to the provinces in Anatolia. However, periodicals published in the form of one or several issues constituted a large part of this mobility. Unplanned steps and financial difficulties were effective in the short duration of these publications. Newspapers are one of the first sources to be consulted in order to observe the attitudes of various segments of the society who thought they could do whatever they wanted with the Constitutional Monarchy and to interpret the atmosphere of the period. In this study, the short-term humor newspapers Eşek, Feylesof, Deccal, Şaka, Dertli ile Garip, Coşkun Kalender, Lak Lak, Neşter, Şakacı published between 1908 and 1919 were transferred from Ottoman Turkish to Latin letters and the Turkish cultural world was made aware of these newspapers. In these humor newspapers, II. How the declaration of the Constitutional Monarchy was reflected in the humor press was examined. In the articles and cartoons selected from the mentioned humor newspapers, II. It has been seen that the declaration of the Constitutional Monarchy is handled from different angles.

Anahtar Kelimeler

THE SECOND CONSTITUTIONAL MONARCHY, LIBERTY, PRESS, PERIODICALS, HUMOR NEWSPAPER

MEŞRUTİYET VE HÜRRİYET ALGISININ MİZAH BASININDAKİ YANSIMALARI

Öz

23 Temmuz 1908’de (10 Temmuz 1324) II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle birlikte sansür kalktığı için basın hayatında ciddi bir hareketlilik başlamıştır. Daha önce matbuatın merkezi olan İstanbul’da yayın çıkarılırken Meşrutiyet’in getirdiği özgürlük ortamıyla her kesimden insan süreli yayın çıkarmaya heves etmiş böylelikle gazetecilik merkezden taşraya Anadolu’ya doğru yayılmıştır. Ancak bu hareketliliğin büyük bir bölümünü bir ya da birkaç sayı şeklinde yayımlanan süreli yayınlar oluşturmuştur. Bu yayınların kısa süreli olmasında plansız şekilde atılan adımlar ve maddi imkânsızlıklar etkili olmuştur. Gazeteler, Meşrutiyet ile birlikte her istediğini yapabileceğini düşünen toplumdaki çeşitli kesimlerin Meşrutiyet’e karşı tutumlarını gözlemleyebilmek, dönemin atmosferini yorumlayabilmek için ilk başvurulacak kaynaklardan birisidir. Bu çalışmada 1908-1919 yılları arasında yayımlanan Eşek, Feylesof, Deccal, Şaka, Dertli ile Garip, Coşkun Kalender, Lak Lak, Neşter, Şakacı adlı kısa süreli mizah gazeteleri Osmanlıcadan Latin harflerine aktarılarak Türk kültür dünyasının bu gazetelerden haberdar olması sağlanmış ve çalışmanın malzemesini oluşturan bu mizah gazetelerinde ülke genelinde büyük bir sevince neden olan II. Meşrutiyet’in ilanının ve hürriyet algısının mizah basınına nasıl yansıdığı incelenmiştir. Belirtilen mizah gazetelerinden seçilen yazılarda ve karikatürde II. Meşrutiyet’in ilanının farklı açılardan ele alındığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet'in İlanı, Hürriyet, Basın, Süreli Yayın, Mizah Gazetesi

Kaynakça

• AKŞİN, Sina, KUNT Metin, TOPRAK Zafer, ÖDEKAN Ayla, YURDAYDIN Hüseyin G. (1988),Türkiye Tarihi 3 Osmanlı Devleti 1600-1908,Cem Yayınevi,İstanbul.
• AKŞİN Sina, KOÇAK Cemil, ÖZDEMİR Hikmet, BORATAV Korkut, HİLAV Selahattin, KATOĞLU Murat, ÖDEKAN Ayla (2002),Türkiye Tarihi 4. Çağdaş Türkiye 1908-1980. Cem Yayınevi,İstanbul.
• AYDIN, Mahir (1994),“Doksan Üç Harbi”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 09, s. 498-499), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Yayınları,İstanbul.
• BRUMMET, Palmira (2003), İmge ve Emperyalizm (İkinci Meşrutiyet Basınında),(Çev. Ayşen Anadol), İletişim Yayınları,İstanbul.
• ÇAĞIN, Şerife (2010), “II. Meşrutiyet Döneminde İzmir’de Çıkmış Olan Mizah Gazeteleri-Edeb Yahu-” TÜBAR-XXVIII.s.117-144.
• ÇEVİKER, Turgut (1988),Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü- II Meşrutiyet Dönemi (1908-1918), Adam Yayınları,İstanbul.
• DAVULCU, Ebru. (2015), II: Meşrutiyet Dönemi Mizah Basınında Osmanlı Modernleşmesi ve Eleştirel Kodlar-Kalem ve Cem Dergileri Üzerinden-. Palet Yayınları,Konya.
• GÜRBOĞA, Nurşen (2013), II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Siyasal Yaşam (1908-1923), Anadolu Üniversitesi Yayınları,Eskişehir.
• HANİOĞLU, M. Şükrü (2001),“İttihat ve Terakki Cemiyeti” Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 23, s. 476-484), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Yayınları,İstanbul.
• HANİOĞLU, M. Şükrü (2004),“Meşrutiyet” Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 29, s. 388-393), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Yayınları,Ankara.
• İBAR, Gazanfer (2019),“Meşrutiyet’in İlk Milli Bayramımız Oluşu”, Meşrutiyet’i Çok Sevmiştik, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,İstanbul.s.140-145.
• KARAL, Enver Ziya (2011a),Osmanlı Tarihi VIII. Cilt –Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri-1876-1907 (7. Baskı), Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara.
• KARAL, E. Ziya (2011b),Osmanlı Tarihi IX. Cilt –İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918) (3. Baskı), Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara.
• KURŞUN, Zekeriya (2013),“Son Hamle: II. Meşrutiyet Yıllarında Osmanlı Devleti”, Z. Kurşun (Ed.), Osmanlı Tarihi (1876-1918) (151-177), Anadolu Üniversitesi Yayınları,Eskişehir.
• POLAT, Nâzım Hikmet (2005),Rübâb Mecmuası ve II. Meşrutiyet Dönemi Türk Kültür ve Edebiyat Hayatı, Akçağ Yayınları,Ankara.
• SEMİZ, Yaşar (2014),“İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Türkçülük Politikası”,S.Ü.Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (35) (2014).217-244.
• YAMAK, Sanem (2008),“Meşrutiyet’in Bayramı: 10 Temmuz Îd-i Millîsi”, İ.Ü.Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (38) (2008), 323-342.