AN ESSAY ON THE USE AND ETYMOLOGY OF THE WORDS GACO, GACAL, GACIR (GACAR)

Yıl 2024, Sayı: 56, 171 - 185, 04.12.2024

Talat Şafak , Zehra Şafak

Öz

Etymology is a sub-branch of linguistics which analyzes origin, language, civilization, religion, culture and nation of words. As a result of the studies carried out in etymology, it is possible to determine how words change diachronically in terms of phonetics, semantics and morphology. By analyzing words diachronically with the help of the methods used in etymology, it is also possible to make scientific comments on the historical, cultural and linguistic contacts of different nations. In this article, the meanings, uses, origins of the words gaco, Gacal, gacır are examined within the scope of etymology. It has been discussed whether these three words have the same origin. Regarding the word gaco, it has been determined that the word exists in all Romani, Lomavrem, and Domari dialects and has also been copied into other languages. It has been understood that the origin of this word is Sanskrit. It has been seen that the word Gacal is a way of naming used for some Turkish and Romani groups living in Thrace and Bulgaria today. The word Gacal is likely to have passed into Turkish from the word gaco. There can be three different views on the origin of the word “gacır”, but it is obvious that the origin of this word is not the same as the origin of the word gaco.

Anahtar Kelimeler

Ga(d)co, Gacal, Gacır, Romanes, Etymology

GACO, GACAL, GACIR (GACAR) KELİMELERİNİN KULLANIMI VE KÖKENLERİ ÜZERİNE BİR DENEME

Öz

Köken bilimi kelimelerin hangi kökene, dile, medeniyete, dine, kültüre ve millete ait olduğunu inceleyen dil biliminin alt dalıdır. Köken biliminde yapılan incelemelerle kelimelerin art zamanlı olarak sessel (fonetik), anlamsal (semantik), biçimsel (morfolojik) değişimlerini tespit etmek mümkündür. Köken biliminde kullanılan yöntemlerle kelimeler art zamanlı tahlil edilerek farklı milletlerin tarihsel, kültürel ve dilsel temaslarına dair bilimsel yorumlar yapılabilir. Bu çalışmada da köken bilimi kapsamında gaco, Gacal, Gacır kelimelerinin anlamları, kullanımları ve kökenleri incelenmiştir. Bu üç kelimenin aynı kökten olup olmadıkları tartışılmıştır. gaco kelimesiyle ilgili olarak kelimenin bütün Roman, Lomavrem ve Domari lehçelerinde mevcut olduğu gibi başka dillere de kopyalandığı tespit edilmiştir. Köken bakımından kelimenin Sanskritçe olduğu anlaşılmıştır. Gacal kelimesinin ise; günümüzde Trakya ve Bulgaristan’da yaşayan bazı Türk ve Roman gruplar için kullanılan bir dış adlandırma olduğu anlaşılmıştır. Gacal kelimesi gaco kelimesinden kopyalanarak Türkçeye geçmiş olabilir. Gacır kelimesinin kökeniyle ilgili olarak ise üç farklı görüşten söz edilebilir, fakat bu kelimenin kökeninin gaco kelimesinin kökeniyle ilgili olmadığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gacal, Ga(d)co, Gacır, Etimoloji, Romanlar

Teşekkür

İlginiz için teşekkürler

Kaynakça

• Aktunç, Hulki. Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü. YKY Yayınları.
• Antonova- Vasileva, Luçiya, ve Georgi Mitrinov. Reçnik na Bılgarskite Govori v Yucnite Rodopi Dramsko i Syarsko. BAN, 2011.
• Baalbaki, Rohi. Al-Mawrid. Beirut, Dar El-ilm Lilmalayin, 1996.
• Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. 10. bs, Türk Dil Kurumu, 2015.
• Bobçev, S. “Deliorman Türklerinin Kökeni”. Belleten, çeviren Türker Acaroğlu, c. 52, no. 203, 1988, ss. 696-716.
• Bobçev, S. Za Deliormanskite Turtsi i Kızılbaşite. Petçatnitsa Gluşkov, c. XXIV, 1929.
• Boretzky, Norbert, ve Birgit İgla. Wörterbuch Romani-Deutsch-English für den südosteuropäischen Raum. Harrassowitz Verlag, 1994.
• Cebeci, İsa. Örneklerle Deliorman Türk Ağzı Sözlüğü. 1. bs, Türk Dil Kurumu, 2010.
• Eren, Hasan. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. 2. bs, Bizim Büro Basımevi, 1999.
• Georgiev, Vl., vd. Bılgarski Etimologiçen Reçnik. İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, 1971.
• Gerov, Nayden. Reçnik na Bılgarskiya Yazikı. Petçatnitsa Sıglasiye, 1895.
• Gök, Fehmi. Gacal Türklerinin Dili ve Edebiyatı. İstanbul Ofset Basım Yayın, 2010.
• Gültekin, Metin, ve Mehmet Tan. “Siirt Düderan Aşireti: Yapı ve Değişim”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 27, no. 1, 2017, ss. 187-205.
• Günşen, Ahmet. “V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri”. Kırşehir, Hacıbektaş, Kaman ve Keskin Yöresi Abdallarının Gizli Diller: Teberce, Türk Dil Kurumu, 2004, ss. 1317-1328.
• Hancock, I. “A Glossary of Romani Terms”. American Society of Comparative Law, c. 45, no. 2, ss. 329-44.
• Karaağaç, Günay. Dil Bilimleri Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu, 2013.
• Kenrick, Donald, ve Bahar Tırnakçı. Çingeneler Ganj’dan Thames’e. Honer Kitabevi, 2006.
• Kostiç, Svetislav. “Structure and Orgin of the Kinship Terminology In Roma’s Language”. Asian and African Studies, c. 6, no. 1, 1997, ss. 9-20.
• Malikov, Yaşar. Tsigansko Bılgarski Reçnik. Fondasiya Otvoreno Obştestvo, 1992.
• Marushakova, Elena, ve Veselin Popov. Gypsies In the Ottoman Empire. Çeviren O. Apostolova, University of Hertforshire Press, 2001.
• Matras, Yaron. “Romacilikanes— The Romani Dialect of Parakalamos”. Romani Studies, c. 5, no. 14, 2004, ss. 59-109.
• Matras, Yaron. Romani. A Linguistic Introduction. Cambridge University Press, 2002.
• Miletich, Lübomir. Staroto Bılgarsko Naselenıe v Severoiztoçna Bılgarıya. Dırjavna Peçatnştsa, Bılgırsko Knicovno Drujestvo, 1902.
• Muhammed, Eşref Salih, ve Ula Tuhi İsmail. “Elgaceru ElMuhameşune Fi ElMuştemiati El Arabieti: El Tarih Ve Huvyyeti”. Mecelletu Tavzatu Lil Diraseti Tarihiyeti ve Eseriyeti, no. 01, 2021, ss. 9-19.
• Oslon, M. B., ve K. A. Kocanov. Etimologiçeskiy Slovari Tsiganskoga Yazika. Çevrimiçi Yayınlanmış Kitap, 2022, rromanes.org/pub/ЭСЦЯ.pdf.
• Pamporov, A. Romskoto Vsekidneviye v Bılgariya. Faber, 2006.
• Paspati, Aleksandre. Sur Les Tchinghianes ou Bohemiens De L’Empire Ottoman. İstanbul, İmprimerie Antoine Koromela, 1870.
• Stoyanov Stoyan ve Miroslav Yanakiev. Starobılgarski Ezik Tekstove i Reçnik. 5. bs, Nauka i İzkustvo, 1976.
• Şafak, Talat. “Bulgaristan’da Horahano Roman (Türk Çingene) Alt Gruplar için Kullanılan Özel Adlar ve Bunların Etimolojileri”. Türküm Uluslararası Türk Kültürü ve Medeniyeti Kongresi 5-8 Eylül 2018, Editör Ahmet Uysal, 2018, ss. 158-72.
• Tietze, Andreas. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Türkiye Bilimler Akademisi, 2016.
• Vefik Paşa, Ahmet. Lehçe-i Osmani. Dersaadet, 1306.
• Yıldırım, Faruk. Abdal Gizli Dili. 1. bs, Karahan Kitabevi, 2011.
• Yıldız, Hüseyin. “Türkçede Çingeneler İçin Kullanılan Kelimeler ve Bunların Etimolojileri”. Dil Araştırmaları Dergisi, c. 1, no. 1, 2007, ss. 61-82.