COMMERCIAL RELATIONS WITH JAPAN DURING ATATÜRK'S PERIOD (1923-1938)

Yıl 2024, Sayı: 56, 89 - 102, 04.12.2024

Ahmet Murat Kadıoğlu

Öz

Official visits between Turkey and Japan began in 1924 when Japan officially recognized the newly established Republic of Turkey. In fact, this can be seen as a continuation of the contacts that started between the two countries in the 19th century. Several factors underlie this development. Although the relations between Turkey and Japan seemed to be friendly, it is clear that political and commercial activities were the main determinants of these relations. This study focuses on the commercial activities established with Japan during the Atatürk era. In this regard, archival documents and significant sources from the period were examined via the document analysis method. As a result of the study, it was found through archival documents that both countries developed mutual relations in order to strengthen their economies. It is evident that Turkey considered Japan as an important export market, and during this period, Turkey exported many products to Japan in order to improve its economy. Furthermore, it was determined that various trade agreements had been signed between the two countries since the 1930s. These commercial activities and agreements played a significant role in consolidating relations and economic development. It was also found that many of these agreements did not specify the types or quantities of the export and import products.

Anahtar Kelimeler

Ataturk Era, Japan, Türkiye-Japan Relations, Commercial Activities, Trade Agreements

ATATÜRK DÖNEMİ’NDE JAPONYA İLE TİCARİ İLİŞKİLER (1923-1938)

Öz

Türkiye ile Japonya arasındaki resmî temaslar, 1924 yılında Japonya’nın yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ni resmî olarak tanımasıyla başlamıştır. Aslında iki ülke arasında 19. yüzyılda başlayan temasların devamı da sayılabilecek bu durumun altında birçok faktör bulunmaktadır. Türkiye ile Japonya arasındaki ilişkiler dostane gibi gözükse de özellikle siyasi ve ticari faaliyetlerin bu ilişkide belirleyicisi olduğu görülmektedir. Bu çalışma, Atatürk döneminde Japonya ile kurulan ticari faaliyetlere odaklanmaktadır. Bu bakımdan çalışmada arşiv belgeleri ve dönemin önemli kaynakları doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışma sonucunda, iki ülkenin de ekonomilerini geliştirmek için birbirleriyle karşılıklı ilişki geliştirdiği arşiv belgeleriyle tespit edilmiştir. Türkiye’nin, Japonya’yı önemli bir ihraç merkezi olarak gördüğü anlaşılmaktadır. Türkiye bu dönemde ekonomisini geliştirmek için Japonya’ya birçok ürün ihraç etmiştir. Ayrıca iki ülke arasında 1930’lu yıllardan itibaren çeşitli ticaret anlaşmalarının imzalandığı da belirlenmiştir. Bu ticari faaliyetler ve anlaşmalar, iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesinde ve ekonomik kalkınmada önemli rol oynamıştır. Yapılan anlaşmaların çoğunda ihraç ve ithal ürünlerin türlerine ve miktarına değinilmediği de tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Dönemi, Japonya, Türkiye-Japonya İlişkileri, Ticari Faaliyetler, Ticaret Anlaşmaları

Kaynakça

• -. “Prens Takamatsu Ankarada.” Milliyet, 14 Ocak 1931, s. 2.
• -. “Japon Misafirlerimiz Geldi.” Cumhuriyet, 13 Ocak 1931.
• -. “Türkiye-Japonya.” Hâkimiyet-i Milliye, 10 Ağustos 1934, s. 4.
• Apatay, Çetinkaya. Türk-Japon İlişkileri ve Ertuğrul Fırkateyniʼnin Öyküsü. Genelkurmay Başkanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 2008.
• Arık, Umut. A Century of Turkish-Japanese Relations: A Special Partnership. Japan-Turkey Friendship Centenary Program Committee, 1991.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 516, 219960, 213425, 19.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543, 44736, 215526, 10.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543, 44740, 214870, 43.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44686-215497-13.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44726-213576-16.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44726-215361-32.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44736-215523-37.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44740-214870-7.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44740-215081-1.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44740-215430-4.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44740-215430-1.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44755-215633-7.
• CDAB, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 543-44759-215696-1.
• Çelikler, Yusuf. Dostluk ve İşbirliği Bağlamında Türk-Japon İlişkileri. 2020. Bursa Uludağ Ü, Doktora tezi.
• DABCA, Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-10-0-0-257-727-12.
• DABCA, Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2-69-82-5.
• DABCA, Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2-72-16-9.
• Demir, Ali Volkan. “Yamada Torajirō ve Türkiye.” Folklor/Edebiyat, c. 17, no. 67, 2011, ss. 137-142.
• Erkin, Hüseyin Can. “Japon Gezgin Ienaga Toyokichi'nin 1899-1900 Anıları.” OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, c. 13, no. 13, 2002, ss. 237-243.
• Esenbel, Selçuk. “Friends in Opposite Camps or Enemies from Afar: Japanese and Ottoman Turkish Relations in the Great War.” The Decade of the Great War. Brill, 2014, pp. 257-278.
• Esenbel, Selçuk. “Türk-Japon İlişkilerinin Tarihi”, Türkler Ansiklopedisi. Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 149-161.
• Esenbel, Selçuk. Japon Modernleşmesi ve Osmanlı Japonya’nın Türk Dünyası ve İslam Politikaları. İletişim Yayınları, 2012.
• Feyzi, Muharrem. “Japonya-Türkiye.” Cumhuriyet, 17 Ocak 1931, s. 3.
• Kadıoğlu, Ahmet Murat. Meiji Dönemi Japon ve Osmanlı Askeri Modernleşmesi. Gece Kitaplığı, 2020.
• Karakaya, Emir. “How Far is The Far East to The Near East? Dynamics of Japanese-Turkish Relations Before it’s Official Beginning.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, no. 50, 2023, ss. 223-258.
• Karpat, Kemal H. İslam’ın Siyasallaşması. Timaş Yayınları, 2019.
• Küçükyalçın, Erdal. Kont Otani Kozui ve Türkiye. DEİK, 2010.
• Matano, Akara. Japon-Türk İlişkileri. 2019. Marmara Ü, Yüksek lisans tezi.
• Nagata, Yuzo. “Japonya-Osmanlı İlişkileri.” Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, no. 23, 2001, ss. 574-576.
• Özyürek, Mustafa. “Cumhuriyet Dönemi Türkiye-Japonya İlişkileri Çerçevesinde Japon Prensi Takamatsu’nun Türkiye Ziyareti.” Atatürk Dergisi, c. 5, no. 2, 2016, ss. 15-28.
• Pehlivantürk, Bahadır. “Turkish-Japanese Relations: Turning Romanticism into Rationality.” International Journal, c. 67, no. 1, 2012, ss. 101-117.
• Resmî Gazete. “Türkiye ile Japonya Arasında Ticaret ve Seyrîsefaîn Muahedenamesî.” no. 1766, 30 Mart 1931.
• Resmî Gazete. “Türkiye ve Japonya Arasında Ticari Mübadelâta Dair Anlaşma.” no. 3890, 25 Nisan 1938.
• Sürmeli, Serpil. “Ertuğrul Faciasından Kurtulan Çarkçı Yüzbaşı Mehmed Ali (Balkır)’In Hatıraları.” History Studies, c. 15, no. 2, 2023, ss.171-196.
• Şahin, F. Şayan. Türk-Japon siyasi ilişkileri (1876-1908). 1998. Ege Ü, Doktora tezi.
• Takahashi, Tadahisa. “Türk-Japon Münasebetlerine Kısa Bir Bakış (1876-1945)”. Türk Dünyası Araştırmaları, no. 18, 1982, ss. 124-148.
• Thobie, Jacques. “Atatürk ve Dış Siyaseti.” Çeviren İbrahim Güler. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, c. 11, no. 22, 2012, ss. 169-177.
• Turp, Muharrem. “Türkiye-Japonya Arasında Diplomatik İlişkilerin Yeniden Tesisi ve Siyasi-İktisadi İlişkiler (1951-1960).” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, no. 69, 2020, ss. 653-669.
• Ulusan, Şayan. “Arşiv Belgelerine Göre Atatürk Dönemi Türk-Japon İlişkileri (1923-1938).” Cappadocia Journal of History And Social Sciences, c. 1, no. 9, 2023, ss. 535-556.
• Torajiro, Yamada. Japon Aynasından Resimli Türkiye Gözlemleri. Çeviren Selçuk Esenbel, Türkiye İş Kültür Yayınları, 2021.