BERATLI WOMEN IN HISTORICAL SOURCES OF THE OTTOMAN EMPIRE: RESEARCH ON OTTOMAN ARCHIEVES OF THE PRIME MINISTRY

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 4, 26 - 44, 31.12.2019

BURÇAK Yakın , ENVER Aydoğan

Öz

The
purpose of this study is to examine the contribution of women to the economic
in the Ottoman Empire. In this context, the investigation of the women who are
the owner of berat constitutes the fundamental issue of the study. Beratlar are
the authorization certificates which are uniquely granted by the Ottoman
sultans. As a method of research, the Prime Ministry Ottoman archive documents
were examined in all the funds by using the simple searching method, 'berat',
'women', 'hatun' and 'hanim' keywords. According to the results of the survey,
it has been determined that berat of feraşet, tevliyet, muafiyet, iltizam,
tımar, duagülük, tevcih and tayin that women have. In the light of the
established data, it has been established that the contribution of women in the
economic cannot be neglected.

Anahtar Kelimeler

Berat, Beratli women, Women, Women in Ottoman

OSMANLI’DA KADINLARIN EKONOMİK HAYATA KATKISI: BERATLI KADINLAR

Öz

Bu
çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nde kadının ekonomik hayata katkısını berat
adı verilen belgelerle ortaya koymaktır. Bu bağlamda berat sahibi olan
kadınların incelenmesi çalışmanın temel konusunu oluşturmaktadır. Beratlar,
devletin en yüksek makamı olan vezirlikten, küçük bir makam olan kapıcılık
görevine, devlete ait bir işletmeden küçük bir toprak parçasının tasarrufuna kadar
her konuda tevcih olunan ve Osmanlı sultanlarınca tek taraflı olarak bahşedilen
vesikalardır. Araştırmanın yöntemi olarak Başbakanlık Osmanlı arşiv
belgelerinde basit tarama yöntemi ile ‘berat’, ‘kadın’, ‘hatun’ ve ‘hanım’
anahtar kelimeleri kullanılarak tüm fonlarda tarama yapılmıştır. Tarama
sonuçlarına göre kadınların feraşet, tevliyet, muafiyet, iltizam, tımar,
duagülük, tevcih ve tayin beratı sahibi oldukları tespit edilmiştir. Elde
edilen veriler ışığında Osmanlı’da kadınların ekonomik hayata katkısının
yadsınamayacak bir düzeyde olduğu tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Berat, Beratlı kadınlar, Kadın, Osmanlıda kadın

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Ali Emirî Tasnifi Belgeleri (AE)Ali Fuat Türkgeldi Evrakı (HSD.AFT)Ayniyat Defterleri (A.MKT.UM)Cevdet Maarif (C.MF)Cevdet Maliye (C.ML)Divan (Beylikçi) Kalemi Defterleri (A.DVN)Hariciye Nezâreti Belgeleri (HR.SYS)Hatt-ı Hümayun Tasnifi Belgeleriİbnülemin Tasnifi Belgeleri (İE.ML)İradeler (İ.DH; İ.MVL)Mektubi Kalemi (MF.MKT)Muallim Cevdet Tasnifi Belgeleri (C)Mühimme Defterleri (A.DVNS.MHM)Müzehheb Fermanlar (BOA. Müzehheb fermanlar)Sivaslı Ali Baba Zaviyesi Evrakı (HSD.SABZ)Şûrâ-yı Devlet Defterleri (ŞD.d)Tahvil (Nişan) Kalemi Defterleri (A.NŞT)Yabancı Arşiv Bulgaristan (YB.04)Yıldız Esas Evrakı Defterleri (Y.EE)
• Kitaplar ve Makaleler A. A. İnan (1982). Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri (4. basım). Milli Eğitim Basımevi: İstanbul.
• A. İ. Bağış (1983). Osmanlı Ticaretinde Gayri Müslimler. Turhan Kitabevi: Ankara.
• A. Shmuelevitz (2002). Osmanlı İmparatorluğu'nda Kadınların Sosyo-Ekonomik Statüsü XIX. Yüzyılın Başlannda Yafa Kadınlannın Durumu. Türkler/14, Çeviren: Burcu Yorulmaz, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 25-27.
• C. Issawi (1980). The Economic History of Turkey 1800-1914, Chicago.
• D. Quataert (1999). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, Çeviren: Tansel Güney, İletişim Yayınları: İstanbul.
• E. Kılıçaslan (2016). Bir Ağa, Bir Tüccar ve Bir Kadın: XIX. Yüzyıl’da Tirebolu’da Tekne İnşa Etmek. OTAM, 40, 385-406.
• F. Bayramoğlu (1976). Tezhipli ve Padişah Onaylı Fermanlar. Kültür ve Sanat, 4, 17-37.
• F. Demir (2008). Tarihsel Süreç İçinde Kadın Hakları ve Kadının Çalışma Hayatı İçindeki Yeri, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 21(4), 8-24.
• G. Koptagel-İlal (1995). Toplumsal Değişim İçinde Türk Kadınının Psiko-sosyal Kimliği. Türkiye'de Kadın Olgusu (Ed. Necla Arat). Say Yayınları, 97-113.
• H. Gerber (1980). “Social and Economic Position of Women in the an Otoman City, Bursa, 1600-1700”, IJMES, 12 (10), 231-244.
• İ. Gündoğdu (2009). Osmanlı Tarihi Kaynaklarından Kazaskerlik Rûznâmçe Defterleri ve Önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 697-722.
• K. Y. Koca (1998). Osmanlı’da Kadın ve İktisat. Beyan Yayınları: İstanbul.
• M. A. Erdoğru (2003). Kıbrıs’ta İlk Osmanlı Esnaf ve Zanaatkârları Üzerine Notlar. Osmanlı Öncesi ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri Bildiriler, İstanbul Edebiyat Fakültesi.
• M. Atalar (1999). Osmanlı Devletinde Surre-i Hümâyûn ve Surre Alayları. Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara.
• M. Kütükoğlu (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Akademisi, İstanbul.
• M. T. Gökbilgin (1979). Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi. İstanbul.
• N. Gök (1997). “Beylikler Döneminden İtibaren Osmanlı Diplomatikasında Berât Formu”. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• N. Gök (2000). “Osmanlı Diplomatikasında Ferman ve Berat Arasında Benzerlik ve Farklar”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 211-226.
• N. Gök (2008). Osmanlı Beratları Kapsamında Diplomatika İlmi veya ‘İlm-i İnşâ’. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 731-746.
• N. Karta (2016). The Economic Activities Of Women In Ottoman Empire. Journal of Economics, Finance and Accounting, 3(2), 142-155.
• N. Pur (1978). “Türkiye Ekonomisinde Potansiyel Kadın İşgücünün Ekonomik Değerlendirilmesi”. İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul.
• R. C. Jennings (1975). Women in Early17th Century Otoman Judicial Records-The Sharia Court Of Anatolian Kayseri. Journal of the Economic And Social History Of The Orient, 18 (9), 53-114.
• S. Dulum (2006). “Osmanlı Devleti’nde Kadının Statüsü, Eğitimi ve Çalışma Hayatı (1839-1918)”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• S. Faroqhi (2003). Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak. Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.Ş. Aksoy (1999). Osmanlı Sultanlarının Tuğraları ve Tuğralı Belgeler, Osmanlı, 11, 65-74.
• T. Oktar (1998). Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı, Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyet-i İslâmiyesi. Bilim Teknik Yayınevi: İstanbul.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1982). (Cilt: 5). İstanbul : Dergâh Yayınları.