TÜRK EVİ ÖLÇEĞİNDE GELENEKSEL MALATYA EVLERİNİN SOSYO-KÜLTÜREL SÜRDÜREBİLİRLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 1, 50 - 67, 21.04.2020

Yelda Durgun Şahin E. Nihal Çetintürk

Öz

Türk evi, kullanıcısının dilini, dinini, kültürünü, geleneğini yansıtan tarihsel bir imge özelliği taşımaktadır. Türk evi, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında kurulmuş, Balkanlar’dan Mezopotamya’ya kadar genişleyen alanda yer almıştır. Türkler geleneksel evi, temel yaşam gereksinimleri ve sosyo-kültürel değerleri çerçevesinde, Anadolu’nun çok çeşitli kültürel kökenleri ile birleştirerek, yerel malzeme ve yapım teknikleri ile şekillendirmişlerdir. Bu bağlamda Türk evi kavramı, kültürel, mimarlık tarihi, sanat tarihi ve tarihi yaklaşımlarla farklı açılardan ele alınabilecek bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, Geleneksel Malatya evleri içerisinden, çalışmamızı yönlendirebilecek 30 adet geleneksel ev tespit edilerek, sosyo-kültürel özellikleri açısından çok yönlü olarak incelenmiştir. Evlerin şekillenmelerinde rol alan Malatya’nın fiziki, tarihi ve sosyo- kültürel yapısı kısaca anlatılarak, Türk evi kavramı ve geleneksel Malatya evinin bu kavram içerisindeki yeri irdelenmiştir. Sonuç olarak tarihi belge niteliği taşıyan bu çalışma ile, Türk evi yaşam kültürünün geleneksel Malatya evlerine yansıması plan öğeleri bazında değerlendirilmiştir. Son yıllara kadar özgün niteliklerini koruyan sivil mimarlık örnekleri hızla değişen kültür ortamı, nüfus artışı, çarpık kentleşme, kullanılmama vb. nedenler ile mimari özelliklerini günden güne yitirmekte hatta yok olmaktadırlar. Bu çalışma ile Türk kültür geleneğiyle şekillenmiş inanç, kültür ve dünya görüşünün mekâna yansıması, kayıt altına alınarak, sosyo-kültürel değerlerimizin sürdürülebilirliği sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyo-Kültürel Sürdürebilirlik, Türk Evi, , Sivil Mimari

Destekleyen Kurum

Bu makale Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı'nda, Nihal Çetintürk danışmanlığında, tarafımca hazırlanmış Yüksek Lisans Tezinden türetilmiştir.

Kaynakça

• Anonim, ‘Malatya İl Yıllığı’, Malatya Valiliği, Türk Matbaacılık, 1967, Malatya.
• Anonim, ‘Malatya Kent Rehberi’, T.C. Malatya Valiliği, 2013, Malatya.
• G, Akın, Doğu ve güneydoğu Anadolu’daki tarihsel ev tipinde anlam’, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi,120-12, 1985, İstanbul.
• E, Aksoy, ‘Orta Mekân Türk Sivil Mimarisinde Temel Kuruluş Prensibi’, Mimarlık ve Sanat, Sayı 78, Sayfa 39-73, 1963, İstanbul.
• G, Asatekin, ‘Understanding Traditional Residential Architecture in Anatolia’, The Journal of Architecture, 10(4), 2005.
• C, Bektaş, ‘Halk Yapı Sanatı’, Literatür Yayınları, s:41-43, Ocak, 2001, İstanbul.
• W. M, Ramsay, Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası, (M.Pektaş), s.56, 305, 1960, İstanbul.
• Y, Dağlı, & S.A, Kahraman, ‘Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi’, Yapı Kredi Yayınları, 4. Kitap, 1. Cilt, 2010, İstanbul.
• D, Derderian, Malatya: The State Comes into Play, The Ottoman East in the Nineteenth Century. 2016.
• B, Denker, “Güneydoğu Toroslarda Göçebelik (Dr. Wolf-Dieter Hütteroth’a Göre)”, Türk Coğrafya Dergisi XVI, Sayı: 20, s. 136, 1960, İstanbul.
• Y, Durgun, Geleneksel Malatya Evleri Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, 2006, Ankara.
• S. H, Eldem, ‘Türk Evi-2’, Taç Vakfı Yayınları, İstanbul, 78-90 (1972 Eldem,S,H., ‘Türk Evi Plan Tipleri’, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, 92-93, 1995, İstanbul.
• S. H, Eldem, ‘Türk Evi Plan Tipleri’, İtü Mimarlık Fakültesi Yayını, 92-93, 1995, İstanbul.
• M.M, Erdim, ‘Anadolu’da geleneksel konut birimi’, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü., 1 (2): 240-242, 1980, İzmir.
• M, Eröz, ‘Yörükler’, Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı Yayını, s. 71-72, 1991, İstanbul.
• G, Akçadağ, Malatya Şehir Adı ve Şehrin Tarihi Süreçleri, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S:9. 2016, Tuzla.
• D, Kuban, ‘Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler’, Yem Yayınları, 195-209, 226-227, 1982, İstanbul.
• İ, Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayını., s. 33, 2005, İstanbul.
• Ö, Küçükerman& Ş, Güner, (). ‘Anadolu Mirasında Türk Evleri’, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları,1-320, 1995, İstanbul.
• G, Pulat, & H, Turgut, ‘Malatya’, İTÜ Mimarlık Fakültesi, 20-60, 1986, İstanbul.
• A, Rapaport, ‘Pour Une Anfhropologie De La Maison’, Çeviri Editörleri,33-34, 1972, Paris.
• N, Sevgen, ‘Anadolu Kaleleri’, Doğuş Basımevi, 1959,Ankara.
• M, Sözen, ‘Türklerde Ev Kültürü’, Doğan Kitapçılık, 245-250, 2001, İstanbul.
• H, Turgut, ‘Geleneksel Malatya evleri’, 17.Tarihi Türk Evleri Haftası, 10-19, 1999, İstanbul.
• H, Turgut, ‘Kültür ve Mekân’ Yapı Dergisi,186(5): 90-96, 1997, İstanbul.
• İnternet kaynakları: Türk Yurdu Dergisi-Türk evi, (Ekim 2011). https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1663 (Erişim tarihi: 25.11.2019)
• Yaşar Duru, http://turk-evi.blogspot.com/2010/turk-cadır-kulturu.html (Erişim tarihi 10.11.2019) http://www.malatyaegitimvakfi.org.tr/malatya (Erişim tarihi 26.11.2019)