Artuklu (Mardin)’da Kentsel Büyümenin Açık ve Yeşil Alanlara Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 3, 1 - 17, 11.01.2023

Gouran Hasan , Canan Koç

Öz

Kentlerdeki hızlı ve aşırı nüfus artışıyla birlikte yapılaşma giderek artmakta ve özellikle kent merkezlerinde açık-yeşil alanları giderek azalmaktadır. Ekolojik, sosyal ve ekonomik açıdan kentlere ve kentlilere katkısı bulunan açık ve yeşil alanların azalması çeşitli sorunlara neden olmaktadır. Yasa ve yönetmeliklerle standartlar belirlenmiş olmasına rağmen kent içindeki açık ve yeşil alan büyüklükleri küçülmekte ya da farklı işlevsel alanlara dönüştürülmektedir. Bu bağlamda çalışmada, Mardin eski kentinin kuzeybatısında gelişen yeni kent dokusunu oluşturan üç mahalle incelenerek, kentsel büyümenin zaman içinde açık ve yeşil alanlarda oluşturduğu değişimin ortaya konması amaçlanmaktadır Mardin, 1990’dan sonra kent topoğrafyasının daha eğimsiz olduğu Diyarbakır (kuzey-batı) yönünde gelişme göstermiş ve yeni kent oluşmaya başlamıştır. Yeni kentte ilk yıllarda kat adedi 4-6 iken, 2006 sonarsında yoğunluk arttırılarak 10-25 katlı binalar inşa edilmiş ve kişi başına düşen yeşil alan miktarı giderek azalmıştır. Yaşam kalitesinin artırılması ve sürdürülebilir kentler için kent bütününün düşünülerek dengeli açık yeşil alan dağılımının yapıldığı planlama çalışmalarına önem verilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Artuklu, açık yeşil alan, kentsel büyüme, yapılaşma yoğunluğu

Kaynakça

• Aksoylu, S., Çabuk, A., Uz, Ö. (2005). Coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama yardımıyla yeşil alanlarının yeterliliğinin saptanması üzerine bir araştırma: Eskişehir örneği, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan 2005, Ankara.
• Alioğlu, F. (1989). Geleneksel Mardin şehir dokusu ve evleri üzerine bir deneme, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Altay, E.E., Batman, Z.P. (2018). Investigation of urban green spaces in the case of Bursa province, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 20 (3): 402-408.
• Arslan, H., Karadoğan, S. (2007). Mardin şehrinin situasyonu ve yer seçiminde etkili olan coğrafi faktörler, Makalelerle Mardin, Cilt 2: Ekonomi-Nüfus, Kentsel Yapı, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi.
• Atabay, S., (1980). Sosyal Donatı, Y.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ders Kitabı, İstanbul.
• Aydın, O. (2011). CBS temelli hücresel otomata yöntemiyle kentsel büyüme modeli: Ankara örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2):135-158.
• Bayar, R. (2020). Ankara şehri kentsel büyüme alanlarının arazi uygunluk analizi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1):39-59.
• Benek, S., Şahap, A. (2017). Şanlıurfa şehrinde coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama (UA) kullanılarak yeşil alanların yeterliliğinin belirlenmesi, Marmara Coğrafya Dergisi. 36: 304-314
• Çağlayan, M. (2017). Mardin’de neler oluyor? www.arkitera.com/gorus/mardinde-neler-oluyor/ Erişim tarihi: 29.07.2021
• Çavuş, C. (2012). Çanakkale'de kentsel gelişimin uzaktan algılama ve GPS ölçümleri ile izlenmesi. Coğrafya Dergisi, (15):44-58.
• Emür, S., Onsekiz, D. (2007). Kentsel yaşam kalitesi bileşenleri arasında açık ve yeşil alanların önemi – Kayseri/Kocasinan ilçesi park alanları analizi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22:367-396.
• Gold, S.M. (1980). Recreation Planning and Design. New York, McGraw-Hill.
• Gül, A., Küçük, V. (2001). Kentsel açık-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 2: 27-48.
• Günbeyaz, N., Turan, N. G. (2009). Samsun ilinde kentsel büyüme deseninin incelenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, C, 1, 6.
• Kalak, M., Bakar, S. (2021). Geleneksel Mardin’den yeni Mardin’e: ayrışma, kimliksizleşme, aidiyetsizlik, Euroasia Journal of Mathematics, Engineering, Natural & Medical Sciences. 8(14): 65-85.
• Karagülle, C., Demir, Y. (2010). Yerel verilerin konut tasarım sürecinde değerlendirilmesi: Mardin örneği, İtüdergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım. 9(2): 83-94.
• Karaman, A. (2000). Gap’ta geleneksel morfoloji, GAP Bölgesinde Kültür Varlıklarının Korunması Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 01-015 Haziran 1998 Şanlıurfa, 287-305.
• Karataş, A., Kılıç, S. (2017). Sürdürülebilir kentsel gelişme ve yeşil alanlar. SİYASAL: Journal of Political Sciences, 26(2), 53‒78.
• Keıner, M., Koll-Schretzenmayr, M., Schmid, W.A. (2005). Managing Urban Futures: Sustainability and Urban Growth in Developing Countries, Ashgate, Aldershot.
• Keleş, R. (1977). Şehirciliğin Kuramsal Temeller, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:332, Ankara.
• Keleş, R., (2002), Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara.
• Keleş, R. (2012). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Koçan, N., İbiş, Ş. (2020). Çankırı ili kentsel açık yeşil alan varlığının belirlenmesi ve geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10 (2): 154-163.
• Mardin Artuklu Belediyesi Stratejik Planı, 2020-2024. (2019).
• Mardin Büyükşehir Belediyesi, Fen İşleri Müdürlüğü(2021).
• Önder, S. (1997). Konya Kenti açık ve yeşil alan sisteminin saptanması üzerinde bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Önder, S., Polat, A.T. (2012). Kentsel açık-yeşil alanların kent yaşamındaki yeri ve önemi, Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri, 19 Mayıs 2012 / Konya.
• Pengjun, Z. (2011). Managing Urban Growth in a Transforming China: Evidence from Beijing, Land Use Policy (28): 96-109.
• Seydanlıoğlu, A., Turgut, S. (2017). Türkiye Kentleri İçin Kentsel Büyüme Yönetimi Sistemi ve İstanbul Örneği. Megaron, 12(3):429-442.
• Sezgin, D., Varol, Ç. (2012). Ankara’daki kentsel büyüme ve saçaklanmanın verimli tarım topraklarının amaç dışı kullanımına etkisi. Metu Jfa,29( 1): 273-288.
• Sorensen, A. (1999). Land Readjustment, Urban Planning and Urban Sprawl in the Tokyo Metropolitan Area, Urban Studies (36:13): 2333- 60.
• Squıres, G.D. (2002). Urban Sprawl: Causes, Consequences, and Policy Responses, The Urban Institute Press, Washington, DC.
• Wright, J. R., Sargant, W. B., Niece, P. E., Forster, R. R., Braithwaite, W. M. (1976). Planning for Urban Recreational Open Space: Toward Community Specific Standards. Of Guelph. Centre for Resources Development.
• Yaman, G., Doygun, H. (2014). Yeşil alanların kent ekosistemine katkılarının Kahramanmaraş kenti örneğinde incelenmesi. II. Ulusal Akdeniz Orman Ve Çevre Sempozyumu, Akdeniz ormanlarının geleceği: Sürdürülebilir toplum ve çevre, 22-24 Ekim 2014, Isparta.
• Yenice, M. S., 2012. Kentsel yeşil alanlar için mekânsal yeterlilik ve erişebilirlik analizi; Burdur örneği, Türkiye. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi. 13: 41-47.
• Yeşil, A. (2006). Ankara metropoliten alanının yeşil alan sisteminin analizi, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Url-1. Mevzuat Bilgi Sistemi, 2021. https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo =19788&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5, Erişim tarihi: 11.07.2021.
• Url-2. NKFU, 2021. www.nkfu.com/guneydogu-anadolu-bolgesi-haritasi/, Erişim tarihi: 09.07.2021.
• Url-3. Gürses Gazatesi, 2021. gursesgazetesi.com, Erişim tarihi: 09.07.2021.
• Url-4. Google Earth, 2021. earth.google.com, Erişim tarihi: 09.07.2021.
• Url-5. Türkiye Nüfusu İl ilçe Mahalle Köy Nüfusları, 2021. www.nufusune.com/artuklu-ilce-nufusu-mardin. Erişim tarihi: 11.07.2021.
• Url-6.Corine/Tarım ve Orman Bakanlığı, 2021. https://corinecbs.tarimorman.gov.tr/, Erişim tarihi: 11.07.2021.
• Url-7. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2021.www.ibb.gov.tr/trTR/BilgiHizmetleri/Istatistikler /Documents/bldhizmetleri/2010/parkvebahceler_mud_2004-%202010.pdf, Erişim tarihi: 10.07.2021.
• Url-8. Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2021. https://ankara.bel.tr/index.php?cID=4245, Erişim tarihi: 10.07.2021.
• Url-9. Dünya Sağlık Örgütü, 2021. www.who.int/, Erişim tarihi: 10.07.2021.
• Url-10. World Cities Culture Forum, 2021. www.worldcitiescultureforum.com/data/of-public-green-space-parks-and-gardens, Erişim tarihi: 10.07.2021.
• Url-11. Yeşilist, 2021. www.yesilist.com/world-cities-culture-rakamlarina-gore-istanbul-dunyada-en-az-yesil-alana-sahip-olan-metropol/, Erişim tarihi: 10.07.2021.
• Url-12. Dekinsan Grup, 2021. www.dekinsan.com.tr/tr/DevamEdenProje/78/Anasayfa, Erişim tarihi: 13.07.2021.
• Url-13. Çankırı İnşaat, 2021. www.cankiriinsaat.com/page20.html, Erişim tarihi: 28.07.2021
• Url-14. TR3D, www.tr3d.com/galeri/proje/1abh/, Erişim tarihi: 28.07.2021