Yeraltı madenciliği sonrası oluşan yeniden kullanım alanlarının halka açılması örnekleri

Yıl 2024, , 114 - 130, 28.10.2024

Mehmet Kozak

https://doi.org/10.70562/tubid.1511262

Öz

Türkiye'de özellikle son yıllarda madencilik sektörüne verilen önem artmakta ve yeraltı madenciliği faaliyetleri de artış göstermektedir. Bu doğrultuda, madencilik faaliyetlerinin çevresel etkilerinin azaltılması ve halkın bilgilendirilmesi için çeşitli projelerin hayata geçirilmesi zorunluluk haline gelmektedir. Eski maden sahaları kapatma sonrasında; yaban hayatı koruma, turizm ve dinlence, sulama veya içme suyu depolama, tarım, eğitim, kimyasal üretim, atık ve pasa depolama amaçları için kullanılabilmektedir. Bu çalışma ile dünyada ve ülkemizde yeraltı madenciliği sonrası oluşan yeniden kullanım alanlarının halka açılmasına örnekler verilmiştir. İncelenen örneklerde genellikle yeraltı madenciliği sonrası oluşan yeniden kullanım alanlarının; gezi turizmi, sağlık turizmi ve eğitim amaçlı kullanıldığı görülmüştür. Yeraltı madenciliği sonrası oluşan yeniden kullanım alanlarının yeni kullanım önerileri için gerekli bilimsel çalışmaların ve yatırımların yapılması büyük öneme sahiptir. Sonuç olarak, yeraltı madenciliği sonrası oluşan yeniden kullanım alanlarının halka açılması; çevresel etkilerin azaltılması, madencilik faaliyetlerinin toplumla uyumlu hale getirilmesi ve yerel ekonomiye katkı sağlanması açısından oldukça önemlidir. Türkiye ve dünyada yeraltı madenciliği sonrası oluşan yeniden kullanım alanlarının halka açılmasına farklı kullanım örnekleri bulunmakta ve bu örneklerden yararlanarak daha sürdürülebilir bir madencilik sektörü oluşturulmasının mümkün olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Madencilik ve çevre, yeraltı madenciliği, tuz madeni, maden sahasının halka açılması.

Examples of opening reuse areas created after underground mining to the public

Öz

In Turkey, the importance given to the mining sector has been increasing especially in recent years and underground mining activities have also increased. In this direction, it has become necessary to implement various projects to reduce the environmental impacts of mining activities and to inform the public. After the closure of old mining areas; they can be used for wildlife protection, tourism and recreation, irrigation or drinking water storage, agriculture, education, chemical production, waste and waste storage. In this study, examples of the opening of re-use areas formed after underground mining to the public in the world and in our country have been given. In the examples examined, it has been observed that re-use areas formed after underground mining are generally used for tourism, health tourism and education purposes. It is of great importance to carry out the necessary scientific studies and investments for new use suggestions of re-use areas formed after underground mining. As a result, opening re-use areas formed after underground mining to the public is very important in terms of reducing environmental impacts, harmonizing mining activities with the society and contributing to the local economy. There are different usage examples for opening up the re-use areas formed after underground mining to the public in Turkey and around the world, and it is thought that it will be possible to create a more sustainable mining sector by making use of these examples.

Anahtar Kelimeler

Mining and environment, underground mining, salt mine, opening of the mine site to the public

Kaynakça

• 1. Kalaycı M, Uzun O. (2017). Madencilik sonrası maden alanlarının rekreasyonel amaçlı değerlendirilmesi, Uluslararası Bilimsel Araştırma Dergisi, 2017; 2(2): 232-244.
• 2. Koç K. TKİ kurumunda maden alanlarının geri kazanılması konusunda yapılan çalışmaların incelenmesi ve değerlendirilmesi. Muğla, [Yüksek Lisans Tezi], Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 2019.
• 3. Aras AE. Maden sahalarının işletme sonrası agropark olarak değerlendirilme olanaklarının irdelenmesi: Aydın ili Söke ilçesi örneği. Aydın, [Yüksek Lisans Tezi], Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, 2022.
• 4. Delibalta MS. Türkiye ve dünya madencilik sektörü gelişim sürecinde yeni paradigmalar, Türkiye 26. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi-IMCET2019, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını, ISBN: 978-605-01-1273-3, s.130-138, 16-19 Nisan 2019, Antalya.
• 5. Delibalta MS. Farklı Ülkelerde Açık İşletme Sonrası Sahaların Ekonomik ve Ekolojik Yeniden Dönüşümü, 4. Madencilik ve Çevre Sempozyumu, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını, ISBN: 978-605-01-0113-3, s.31-38, 2011, İzmir.
• 6. Oygür AV. Maden kapatma ve rehabilitasyon, Madencilik ve Yer Bilimleri Dergisi, 2019; 78: 104- 116.
• 7. Kaya M, Yılmaz C. Endüstriyel miras turizmi için bir örnek: Ayancık - Zingal Orman İşletmesi (Sinop). Erciyes University Journal of Social Sciences Institute, 2018; 44(1): 121-162.
• 8. Çiftçi Y, Güngör Y. Jeopark projeleri kapsamındaki doğal ve kültürel miras unsurları için standart gösterim önerileri. MTA Dergisi, 2016; 153: 223-238. https://doi.org/10.19111/bmre.80846
• 9. Oygür AV. İspanya, Almaden Maden Parkı. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı, Sektör Maden Dergisi, 2023; 88: 39-42.
• 10. Demirbugan A. Sürdürülebilirlik ve maden sahalarının rehabilitasyonu, Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni 2018; 26: 3-14.
• 11. Yenişafak, Astım ve bronşite karşı tuz mağarası, [İnternet] 2011. https://www.yenisafak.com/hayat/astim-ve-bronsite-karsi-tuz-magarasi-302766 (Erişim 260.05.2023).
• 12. Anadolu Ajansı, Nahçıvan Duzdağı içinde bulunan tuz mağaraları alerji ve astım hastalarına şifa dağıtıyor, [İnternet] 2022. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/nahcivan-duzdagi-icinde-bulunan-tuz- magaralari-alerji-ve-astim-hastalarina-sifa- dagitiyor/2624302#:~:text=Nah%C3%A7%C4%20%B1van'da%20%C5%9Fu%20an%20i%C3% A7inde,olan%20hastalara%20hizmet%20verilmeye%20ba%C5%9Flanm%C4%B1%C5%9F (Erişim 26.05.2023).
• 13. Kasalak MA, Balıyev V. Azerbaycan ve Türkiye'deki tuz mağaralarının sağlık turizmi açısından değerlendirilmesi, Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi, 2020; 4(2): 70-78.
• 14. Oygür AV. (2021). Madencilik mirası ve maden turizmi. Madencilik Türkiye Dergisi, 2021; 98: 98-104. https://madencilikturkiye.com/wp-content/uploads/2018/09/Madencilik-Turkiye-Dergisi- Sayi-98-asdjhsa73rozc4r.pdf
• 15. Hürriyet, (2020). Yer altındaki 'Çin Seddi'! labirenti andırıyor, [İnternet] 2020. https://www.hurriyet.com.tr/seyahat/galeri-yer-altindaki-cin-seddi-labirenti-andiriyor-41447164/4 (Erişim 24.05.2023).
• 16. Ayhan A. (2009). Kültüre işlenen bir madencilik tarihi: Kopalnia Soli. Madencilik Türkiye Dergisi, 2009; 1: 12-18.
• 17. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü. Maden Sahaları Rehabilitasyon Eylem Planı 2014-2018. Ankara: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, 2014.
• 18. Günay G. Yerin 200 metre altındaki ilginç yer! İlk girenler ürküyor ancak, [İnternet] 2018. https://www.hurriyet.com.tr/seyahat/galeri-yerin-200-metre-altindaki-ilginc-yer-ilk-girenler- urkuyor-ancak-41024775/4 (Erişim 25.05.2023).
• 19. Çetinkaya K. Turizm ile buluşan bir maden, daha tanınır olacaktır. Madencilik Türkiye Dergisi, 2020; 91: 84-88.
• 20. Anadolu Ajansı, Maden ocağı"ndan ortaya çıkan göl, [İnternet] 2014. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/maden-ocagindan-ortaya-cikan-gol/92328 (Erişim 26.05.2023).
• 21. Yaşar S. Seegrotte yeraltı gölü ve tarihi jips madeni. Madencilik Bülteni, 2019; 131: 39-41.
• 22. TRT Haber, Avrupa'nın en büyük yeraltı gölü: Seegrotte, [İnternet] 2018. https://www.trthaber.com/haber/dunya/avrupanin-en-buyuk-yeralti-golu-seegrotte- 352139.html#:~:text=Avusturya'da%2C%20kaynak%20suyunun%20maden,en%20b%C3%BCy %C3%BCk%20yeralt%C4%B1%20g%C3%B6l%C3%BCne%20sahip (Erişim 26.05.2023).
• 23. Yenişafak, Anonim, (2014). Avrupa'nın en büyük yeraltı gölü: Seegrotte, [İnternet] 2014. https://www.yenisafak.com/foto-galeri/dunya/avrupa-nin-en-buyuk-yeralti-golu-seegrotte- 2001517/2 (Erişim 26.05.2023).
• 24. Dugin Ocağı, Rusya. [İnternet]. https://www.orangesmile.com/extreme/tr/korkunc- madenler/dugin-ocagi.htm Erişim (26.05.2023).
• 25. Aalen, Almanya. [İnternet]. https://www.orangesmile.com/extreme/tr/korkunc- madenler/aalen.htm (Erişim 26.05.2023).
• 26. Zeche Zollverein, Almanya. [İnternet]. https://www.orangesmile.com/extreme/tr/korkunc- madenler/zeche-zollverein.htm (Erişim 26.05.2023).
• 27. NTV, Terapi arayanlar Tuz Dağı'ndaki mağaralara koşuyor, [İnternet] 2021. https://www.ntv.com.tr/galeri/seyahat/terapi-arayanlar-tuz-dagindaki-magaralara- kosuyor,d8xpPDOgYECYWl3pcN4Otw/aUkExXz3skiQ_gJ%20TqmyYaA (Erişim 25.05.2023).
• 28. Timur UP, Orhan M, Aksüt A. Çankırı Kaya Tuzu Mağarasının ve Yakın Çevresinin Turizm ve Rekreasyonel Amaçlı Kullanımının İrdelenmesi, Ormancılık Dergisi 2014; 10(1): 97-113.
• 29. Çankırı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Tuz mağarası. [İnternet]. https://cankiri.ktb.gov.tr/TR- 204972/tuz-magarasi.html (Erişim 25.05.2023).
• 30. Zonguldak TTK eğitim ocağı. [İnternet] 2021. https://www.devrekgazetesi.com/ttk-egitim-ocagi- zonguldak (Erişim 25.05.2023).
• 31. Zonguldak Fen Lisesi, Zonguldak Fen Lisesi Maden Müzesi Gezisi. [İnternet] 2021. https://zfl.meb.k12.tr/icerikler/zfl-maden-muzesi-gezisi_12252387.html (Erişim 25.05.2023).
• 32. Demirbulat ÖG, Saatçi G. Endüstriyel miras turizmi üzerine Zonguldak ili özelinde bir değerlendirme. Journal of Global Tourism and Technology Research, 2020; 1(1): 35-49.
• 33. Zaman EM. (2023). Zonguldak Maden Müzesi ve Üzülmez Kültür Vadisi. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı, Sektör Maden Dergisi, 2023; 88: 26-28.
• 34. T.C. Haran Kaymakamlığı, Bazda mağaraları. [İnternet]. http://www.harran.gov.tr/bazda- magaralari (Erişim 26.05.2023).
• 35. Güçlü F. Yok olan bir tarih tuzköy kasabası ve tuz madeni tarihi. [İnternet] 2020. https://www.fibhaber.com/yok-olan-bir-tarih-tuzkoy-kasabasi-ve-tuz-madeni- tarihi#:~:text=Nev%C5%9Fehir'in%20G%C3%BCl%C5%9Fehir%20il%C3%A7esine%20ba%C 4%9Fl%C4%B1,koyarak%20devlet%20b%C3%BCt%C3%A7esini%20dengede%20tutmu%C5% 9Ftu (Erişim 26.05.2023).
• 36. Öztürk A, Öztürk Y. Rekreasyonel Etkinlik Bağlamında Tuz Mağaralarının Kullanımı. Uluslararası Beden Eğitimi, Spor, Rekreasyon ve Dans Kongresi. 64-77, 26-28 Nisan 2018, İstanbul.
• 37. Eyriboyun M. Zonguldak’ta Terkedilmiş Kömür Ocaklarının Jeotermal Isı Kaynağı ve Soğuk Kaynak Olarak Kullanılmasına Dair Bir Öneri, 13. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi 19-22 Nisan 2017, İzmir.