İZMİR’DE KENTSEL KİMLİK BİLEŞENLERİNDEN CADDE VE SOKAKLARIN TOPONİMİSİ VE MİLLİYETÇİ, ETNİK İZLERİN SOSYAL YAPI OLUŞUMUNA KATKILARI

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 1, 21 - 36, 15.06.2018

Bedriye Asımgil

Öz

Cadde, bulvar ve sokaklar kent kimliğinin en anlamlı parçalarıdır. Bu
anlamlı parçalar aynı zamanda içinde geçmiş deneyimleri barındıran bellek
mekânlarıdır. Bu çalışmada; Cumhuriyet Dönemi’nden bu yana şehirlerde yer alan
ve şehirsel toponimi olarak da ifade edilmesi mümkün olan cadde adları, İzmir
şehri ölçeğinde irdelenmekte ve bir tipoloji geliştirilmektedir.  Çalışmada İzmir’in farklı semtlerindeki
sokak, cadde, bulvar adlandırmaları, örnekleme metodu ile ele alınmaktadır.
Kentin büyüme yönü, soy bağları, kültürel yakınlık, siyasi nedenler, arazi
kullanımındaki farklılıklar da, İzmir’de sokak, cadde, bulvar ve semt adlarını
etkileyen önemli faktörlerdir. Çalışmaya konu olan cadde adları şehir
planlarından elde edilmiştir. Bu çalışmada, İzmir yerleşmesinin kimlik
bileşenleri ve toplumsal bellek ögelerinin belirlenip değerlendirilmesi,
ögelerin cadde ve sokak adlandırmalarındaki etkilerinin araştırılması
amaçlanmıştır. Çalışmada literatür araştırması yapılmış, istatistik belgeleri
kullanılmıştır. Değerlendirmeler sonucunda, geçmişte, gerek etnik izleri
gerekse milliyetçi izleri taşıyan sokak, cadde, semt ve bulvar isimlerinin
kentte istikrarlı siyasal bir sistemin kurulamamasına bağlı olarak ideolojik
bir zemine oturtulamadığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Toponimi, İzmir, Cadde adları, Kentsel kimlik, Toplumsal bellek

STREET TOPONYMY AS URBAN IDENTITY COMPONENTS IN IZMIR AND CONTRIBUTIONS TO SOCIAL STRUCTURE FORMATION OF ETHNIC CULTURE

Öz

The streets, boulevards and streets are the most
significant parts and memory spaces of urban identity. This work, which is
based on the belief that past experiences have been alive with names and placed
in collective memory through the production of symbols, the names of the
streets that have been in cities since the Republican era and which can be
expressed as urban toponymy (hodonymy) are being studied in İzmir city scale
and a typology is being developed. The streets, streets and boulevard names in
different districts of İzmir are studied by sampling method. The differences in
the direction of growth of the city, its family ties, cultural proximity,
political reasons and land use are also important factors affecting street,
street, boulevard and district names in İzmir. The street names that are the
subject of the study were obtained from city plans. Literature research and
local government statistical documents were used.  As a result of the evaluations, it is seen
that in the past, names bearing ethnic traces and nationalistic traces did not
constitute a stable political system in İzmir city. 

Anahtar Kelimeler

Izmir, Toponymy, Street toponymy, Urban identity, Social memory

Kaynakça

• ERHARD B. Metropol İkilemi: Küresel Toplum, Yerellikler ve Manila’da Kent Arazisi İçin Yürütülen Mücadele”, Mekan, Kültür, İktidar, Ed. Ayşe Öncü, Petra Weyland), 144.
• GANNAM F. Küreseli Yeniden Tahayyül Etmek: Kahire’de Yeniden İskan ve Yerel Kimlikler, Mekan, Kültür, İktidar, Ed. Ayşe Öncü, Petra Weyland, 175.
• BATUMAN, B. Mekan, Kimlik ve Sosyal Çatışma: Cumhuriyet’in Kamusal Mekanı Olarak Kızılay Meydanı, ,Ankara’nın Kamusal Yüzleri, Derleyen: Güven Arif Sargın, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
• ÜNÜGÜR, M. İstanbul’un Değişen Kent Kimliği Üzerine… Arkitekt, 12, 1996.
• ÖRER, G. İstanbul ‟un Kentsel Kimliği Ve Değişimi, İ.T.Ü.-Fen Bilimleri Ens. Y.L Tezi, İstanbul,1993.
• ÖZALP, D. Tarihi Kent İmajının Korunmasında Kentsel Tasarım-Antakya Örneği, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Ankara, 2008.
• BAYRAMOĞLU, N. Kullanıcısı Algısı Bağlamında Kentsel Kimlik: Barbaros Bulvarı-Büyükdere Kentsel Aksı, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
• JACOBS, A.. Great Streets, MIT Press, 1995.
• LYNCH, K. The Image of the City, Cambridge MA: MIT Press, 1960.
• BARLAS, A. Urban Streets and Urban Rituals, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara,2005.
• JACOBS, J. The Death and Life Of Great American Cities, Modern Library Edition, US, 1961.
• ALİAĞAOĞLU, A, UZUN, A. Şehirsel Toponimi (Hodonimi), Türkiye İçin Bir Tipoloji Denemesi, Coğrafi Bilimler Dergisi, ,2011.
• ÇELİK, Z. İstanbul: Bir Tema Parkı Olarak Kentsel Koruma, Şehirler ve Sokaklar, Kitap Yayınevi, 97-112, İstanbul, 2007.
• AZARYAHU, M. The Critical Turn and Beyond: The Case of Commemorative Street Naming, ACME, An International E-Journal for Critical Geographies, 10(1), 28-33, 2011. ŞAHİN, G. Türkiye’de Yapılmış Toponimi Çalışmaları, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 4, yıl 3. S. 134- 156,2010. ERİM, E. (2013). Sokaktaki Tarih; Sanatın İzi Beşiktaş Sokaklarında., Beşiktaş Belediyesi Dergisi, 13/23 sayısı, s.32.
• KOOLOOS, R.(2010). The story of street names in the Netherlands, A comparative analysis of themes used in street naming in Noord-Brabant and Holland, 1859-1939, Master Thesis History of Society Erasmus University Rotterdam.
• DE BRES, K.(1990) English Village Street Names, Geographical Review, 80(1), s. 56- 67.
• NAS, P. J.M. (1993), Jakarta, city full of symbols: An essay in symbolic ecology, Urban Symbolism, 13-37, New York: Brill.
• SAVAGE, Victor R; Yeoh Brenda S. A (2004), Toponymics A Study of Singapore Street Names (2 nd edition), Singapore: Eastern University Pres.
• JAUHİAİNEN, J. (2005). Edgar Kant and the Rise of Modern Urban Geography, Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, Vol. 87, No. 3, Special Issue: The Heritage of Edgar Kant and J. G. Granö, s. 193-203.
• ALİAĞAOĞLU, A., YİĞİT, Y. (2013). Balıkesir’de Şehirsel Toponimi: Cadde Adları, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt 1, Sayı 30. S.311- 330.
• SERÇE, E.; ÖZBAŞ, M. (2015). II. Meşrutiyet Döneminde İzmir’de Etnik Yapı ve Siyaset.
• NAHUM, H., (2000). İzmir Yahudileri.
• YILMAZ, F. YETKİN, S. (2003). İzmir Kent Tarihi, İzmir Kent Kitaplığı Yay, İzmir, s. 55-60.
• YARANGA, O. (2000).19. Yüzyılın İlk Yarısında Fransız Gezginlerin Anlatımlarında İzmir, İzmir
• KURUBAŞ, E. (2006). S.S.C.B Sonrası Türk Cumhuriyetlerinde Yeni Uluslaşma Süreçleri Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara: Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi (UHP), Cilt: 2, Sayı: 5(ss.112-133)
• ÖZKAN, M.. YOLOĞLU, A. C.. (2005). Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği. Ankara: Ankara Planlama Dergisi, 54-60.
• Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü İstatistikleri
• EGE MECLİSİ GAZETESİ, (05-08-2015). İzmir'in yıllar içinde değişen semt, sokak ve cadde isimleri.
• İLKSES GAZETESİ (4 Temmuz 2014). Çimentepe Mahallesi Muhtarı Ali Öztürk ile röportaj (alıntı) İzmir Şehir Rehberi, (1998).
• Numaralama Yönetmeliği, ( 21.03.1963),11361 Sayılı Resmi Gazete