Aging as an Ideological Discourse in Local Cartoons: The Example of TRT Çocuk

Yıl 2020, Sayı: 36, 161 - 185, 31.12.2020

Burcu Dabak Özdemir , Ürün Yıldıran Önk

https://doi.org/10.17829/turcom.804333

Cited By: 3

Öz

The representations of the elderly in cartoons provide a great opportunity to discuss the position of
aging referring to ideology and power in social relations. This study aims to examine how the elderly
individuals are represented in Turkish children’s cartoons on television. The research focusses on
TRT Çocuk channel due to its high ratings among children’s channels and its emphasis on producing
local narratives. In this regard, this research is limited to the analysis of three cartoons and their
characters; Maysa ve Bulut (a member of a larger group than the family), Rafadan Tayfa (the elder of
the neighborhood) and Kardeşim Ozi (a family member). Characters in these cartoons are analysed
by a qualitative content analysis with reference to the theories in aging. Maysa ve Bulut emphasizes
neo-conservatism through a traditional narrative highlighting positive relationship between elderly
characters and the children. Rafadan Tayfa narrates the positive transformation and the rediscovery
of aging in neo-liberal neighborhoods. Finally, Kardeşim Ozi portrays the hybrid experience of elderly
individuals, who cannot develop adequate relationships with their surroundings and are stuck between
neo-conservatism and neo-liberal economy. In this regard, the representation of the elderly and
elderly-children relationships in cartoons coincide with the discourses produced by neo-conservatism
in Turkey’s cultural arena, despite their different depictions.

Anahtar Kelimeler

elderly, aging, child, cartoon, TV, representation

Yerli Çocuk Çizgi Filmlerinde İdeolojik Bir Söylem Olarak Yaşlılık: TRT Çocuk Örneği

Öz

Çizgi filmlerdeki yaşlı temsili, yaşlılığın ideolojik ve toplumsal iktidar ilişkileri içindeki konumuna
dair ipuçları taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, genç nesillere nasıl bir yaşlılık algısı aktarılacağı
noktasında önemli bir işlevi olan televizyondaki yerli çocuk çizgi filmlerinde yaşlıların temsil
biçimlerini incelemektir. Çocuk kanalları arasında yüksek izlenme oranı ve yerli yapıma ağırlık vermesi
nedeniyle TRT Çocuk kanalı tercih edilmiştir. Yaşlı karakterlerin anlatıdaki işlevi ve sosyal ilişkilerdeki
konumu bağlamında Maysa ve Bulut (aileden geniş bir grubun üyesi), Rafadan Tayfa (mahallenin
yaşlısı) ve Kardeşim Ozi (aile bireyi) adlı çizgi filmler örneklem olarak seçilmiştir. Bu çizgi filmlerdeki
yaşlı karakterler yaşlılık kuramları çerçevesinde niteliksel içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir.
Geleneksel yaşamın anlatıldığı Maysa ve Bulut çizgi filminde yaşlı karakterlerin çocuklarla kurduğu
olumlu ilişkiyle yeni muhafazakârlığın geleneğe yaptığı vurguyu kuvvetlendirdiği; 1980’leri konu alan
Rafadan Tayfa’da olumsuzdan olumluya dönüşen ilişkiler aracılığıyla yaşlılığın neo-liberal mahalle
yaşamında yeniden keşfedildiği; günümüz modern aile yaşamının konu edildiği Kardeşim Ozi çizgi
filminde ise çevresiyle kurduğu yetersiz ilişkiyle karakterize olan yaşlı karakterin muhafazakârlık ve
neo-liberal ekonomi arasında kalan melez bir yapı sergilediği görülmektedir. Bu bağlamda farklı sosyal
örgütlenmeler çerçevesinde sunulmasına karşın yerli çizgi filmlerde önerilen yaşlı temsili ve çocuk-yaşlı
ilişkisi Türkiye’nin içinde bulunduğu yeni muhafazakârlığın kültürel alanda ürettiği söylemleriyle
örtüşmektedir.

Anahtar Kelimeler

yaşlı, yaşlılık, çocuk, çizgifilm, televizyon, temsil

Kaynakça

• Akçay, C. (2011). Yaşlılık: kavramlar, kuramlar ve yaşlılığa hazırlık. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Aközer, M., Nuhrat, C. ve Say, Ş. (2011). Türkiye’de yaşlılık dönemine ilişkin beklentiler araştırması. Aile ve Toplum, 12(7), 103-128.
• Atchley, R. C. (1999). Continuity theory, self, and social structure C. D. Ryff & V. W. Marshall (Ed.). The Self and society in aging processes içinde (ss. 94–121). New York: Springer Pub.
• Bali, R. N. (2002). Tarz-ı hayattan life style’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baran, A. G. (2004). Yaşlılık sosyolojisi. yaşlılık: disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler. V. Kalınkara (Ed.). Yaşlılık içinde (ss. 35-57). Ankara: Odak Yayın Evi.
• Binici, D. (2018). 1990 sonrası Türk sinemasında yaşlılık algısı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bora, T. (1998). Türk sağının üç hali milliyetçilik muhafazakârlık İslamcılık. İstanbul: Birikim Yayınları. Cartoon Network. (2020). Yayın Akışı. 20.08.2020 tarihinde https://www.cartoonnetwork.com.tr/videolar adresinden edinilmiştir.
• Çivitci, Ş. (2004). Yaşlı tüketiciler ve giyim. yaşlılık: disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler. V. Kalınkara (Ed.). Yaşlılık içinde (ss. 187-217). Ankara: Odak Yayın Evi.
• Çoban, İ. A. ve Özbesler, C. (2009). Türkiye’de aileye yönelik sosyal politika ve hizmetler. Aile ve Toplum, 11(5), 31-42.
• Çolakoğlu, B. E. (2011). Reklamlarda sosyal temsil alanı olarak yaşlı kuşağın sunumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dubiel, H. (2013). Yeni muhafazakarlık nedir? İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ertaylan, A. (2016). 1990 sonrası Türkiye sinemasında yaşlılık temsilleri. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 6(1), 1-20.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gusfield, J. R. (1967). Tradition and modern. American Journal of Sociology, 72, 351-362.
• Gül, M. Y. (Yapımcı). (2013-2016). Maysa ve Bulut [TV dizisi]. Resimli Film Animasyon Stüdyosu; TRT Çocuk.
• Fındık, Ö. (Yapımcı). (2016). Kardeşim Ozi [TV dizisi]. LaMekan Film Yapım; TRT Çocuk.
• Fidan, İ. (Yapımcı). (2014-). Rafadan Tayfa [TV dizisi]. ISF Studios; TRT Çocuk.
• Hooyman N. ve Kıyak, H. A. (1991). Social gerontology. Boston: Allyn and Bacon.
• Işık, C. (2002). Huzurevi ve yaşlılık: İzmir büyükşehir belediyesi Zübeyde hanım huzurevi örneği Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Ünive rsitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İçli, G. (2008). Yaşlılar ve yetişkin çocuklar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 29-38.
• Kalkan, M. (2008). Yaşlılık: tanımı, sınıflandırılması ve genel bilgiler. K. Ersanlı ve M. Kalkan (Ed.). Psikolojik, sosyal ve bedensel açıdan yaşlılık içinde (ss. 117-124). Ankara: Pegem.
• Kalınkara, V. (2016). Temel gerontoloji yaşlılık bilimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karaaslan, F. O. (2011). Muhafazakâr düşüncedeki değişim ve devamlılık: Adalet ve Kalkınma Partisi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ker-Dincer, M. ve Yılmazkol, Ö. (2009). Televizyon: çocuklara “gerçek hayat”ı şiddetle öğreten çağdaş masal anlatıcısı. S. İ. Akçalı (Ed.). Çocuk ve medya içinde (ss. 189-210). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kılıç A. F. (2013). Türkiye’de yeni muhafazakâr ailenin ortaya çıkış süreci: Sakarya örneği. Muhafazakâr Düşünce 9(36), 169-189.
• Kurt, G. (2019). Sosyal bir sorun alanı olarak yaşlılık. Y. Daşlı (Ed.). Sosyal sorunlarda güncel tartışmalar içinde (ss. 293-338). Ankara: Anı Yayınları.
• MinikaGo.(2020).Yayın akışı. 20.08.2020 tarihinde http://www.minikago.com.tr/programlar adresinden edinilmiştir.
• Potter, W. J. (2008). Media literacy. London: Sage Publications.
• TRT Çocuk. (2020). Yayın Akışı. 13.07.2020 tarihinde https://www.trtcocuk.net.tr/ adresinden edinilmiştir.
• TRT Çocuk. (2020). Hakkımızda. 17.08.2020 tarihinde https://www.dev.trtcocuk.net.tr/kurumsal/ hakkimizda adresinden edinilmiştir.
• Tufan, İ. (2002). Antik çağdan günümüze yaşlılık. İstanbul: Aykırı.
• Tufan, İ. (2014). Türkiye’de yaşlılığın yapısal değişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Televizyon İzleme Araştırmaları A.Ş. (2020). Tablolar. 20.08.2020 tarihinde http://tiak.com.tr/tablolar adresinden edinilmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). 06 – 15 Yaş Grubu Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanımı ve Medya. 20.08.2020 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15866 adresinden edinilmiştir.
• Zengin, M. O. (2015). Televizyonda yaşlı ve yaşlı temsilleri. İstanbul: Kriter Yayınevi.