Hidroelektrik Santraller ve Rize İlinde Bulunan Hidroelektrik Santrallerin Şehir ve Doğu Karadeniz Havzası İçin Önemi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 8 - 23, 28.12.2020

Veli Süme , Semih Subutay Fırat

Öz

Enerji, 21.yy’da farklı yöntemlerle üretimi gerçekleştirilen önemli bir ihtiyaçtır. Suyun sahip olduğu enerji ile elektrik enerjisi üreten tesislere HES yapıları denir. Bu yapılar ekonomik ve çevreci yönlerinden dolayı Dünya’da ve Türkiye’de sıkça tercih edilmektedir. Depo tipine göre, düşüsüne göre, üretim kapasitesine göre vb. şekilde sınıflandırılabilen bu yapılar Doğu Karadeniz Havzası’nın yüksek yağış alma, dağlık arazi yapısına sahip olma gibi özelliklerinden kaynaklı olarak ön plana çıkmaktadır. Rize HES için değerli imkanları olan bir şehirdir. Bu çalışmada Rize’nin mevcut enerji sirkülasyonu hidroelektrik açısından değerlendirilerek Rize ilindeki HES yapıları incelenmiştir. İl ve Havza için yapılan değerlendirmeler ile sonraki yapılacak çalışmalara yeni verilerin sunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

HES, Enerji, Hidroelektrik

Kaynakça

• [1] Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR), Dünyada ve Türkiye'de Enerji Durumu, Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR), 01 08 2020. [Erişildi: 03 08 2020].
• [2] Bülbül, S. ve Çokluk, Y., Türkiye’de Gelişen Enerji Sektörü Hes’ler ve Kâr Kaybı Sigortalar, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 89-114, 2017.
• [3] YGEM, Hidroelektrik Enerjisi Nedir?, Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı, http://www.yegm.gov.tr/Yenilenebilir/H_Hidrolik_Nedir.Aspx#:~:Text=Hidroelektrik%20santrallar%20(HES)%20akan%20suyun,Y%C3%Bcksek%20miktarda%20enerji%20elde%20edilir, [Erişildi: 15 06 2020].
• [4] Firiddin, E., Türkiye’de Hes Sürecinin İyi Yönetişim İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Doğu Karadeniz Örneği, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2017.
• [5] Dinçer, F., Atik, İ., Yılmaz, Ş., Ve Çıngı, A., Hidrolik Enerjisinden Yararlanmada Ülkemiz ve Gelişmiş Ülkelerin Mevcut Durumlarının Analizi, Dicle Üni Mühendislik Dergisi, Cilt 8, No. 3, Pp. 555-561, 2017.
• [6] Tunç, T., Artvin, Rize ve Trabzon İllerindeki Bazı Hidroelektrik Santrallerin Orman Alanları Üzerindeki Etkileri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, 2017.
• [7] Gökdemir, M., Kömürcü, M. İ., ve Evcimen, T. U., Türkiye’de Hidroelektrik Enerji ve HES Uygulamalarına Genel Bakış, TMH, 471, 18-26, 2012.
• [8] Adıgüzel, F., Türkiye’de Enerji Sektöründe Hidroelektrik Enerjinin Önemi, TMH Su Kaynaklarının Geliştirilmesi ve Yönetimi, No. 420-421-422, Pp. 24-26, 2002.
• [9] Üçüncü, M. M., Enerji Kaynaklarımız Işığında Hidroelektrik Santrallerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Trabzon Örneği, Avrasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi., Trabzon, 2019.
• [10] Uyar, F., HES Nedir? HES Hakkında Bilmeniz Gereken Herşey!, Enerji Beş Temiz Enerji Portalı, https://www.enerjibes.com/Hes-Nedir/, [Erişildi: 21.08.2020].
• [11] Oral, F., Behçet, R., Aykut, K., Hidroelektrik Santral Rezervuar Verilerinin Enerji Üretimi Amaçlı Değerlendirilmesi, BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, Cilt 6, No. 2, pp: 29-38, 2017.
• [12] Buttanrı, B., Türkiye'de Küçük Hidroelektrik Santrallerin Tarihsel Gelişimi ve Bugünkü Durum, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• [13] Yurtseven, İ., Serengil, Y., Nehir Tipi Hidroelektrik Santrallerinin Yapısal Elemanlarının Çevresel Etkileri, 4. Su Yapıları Sempozyumu, pp. 519-529, 2015.
• [14] Tekno tasarım, Hidroelektrik Enerji Ve Türbinler, http://www.teknotasarim.com/, https://www.erbakan.edu.tr/storage/files/department/elektrikelektronikmuhendisligi/Editor/DERS/YElkEnrUrt/Hidroelektrik_Enerji_T%C3%BCrbinleri.pdf. [Erişildi: 10 10 2020].
• [15] TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Antalya Şubesi., 4. Su Yapıları Sempozyumu, Retma Matbaa, Antalya, 2015.
• [16] Sönmez, M., Türkiye’de Havzalar Bazında Hidroelektrik Üretiminin İstatistiksel Yöntemlerle Değerlendirilmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İstatistik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
• [17] Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Three_Gorges_Dam , [Erişildi: 21.09. 2020].
• [18] Emeç, Ş., Adar, T., Akkaya, G., Delice, E. K., Efficiency Assessment of Hydroelectric Power Plant in Turkey by Data Envelopment Analysis (DEA), European Journal of Science and Technology, 34-45, 2019. (DOI: 10.31590/ejosat.594716)
• [19] Atalay, Ö., Yılmaz Ulu, E., Hydropower Capacity of Turkey and Actual Investments, International Conference on Technology, Engineering and Science (IConTES), 162-164, 2018.
• [20] Yılmaz, Ş., Türkiye Hidroelektrik Potansiyeli ve Gelişme Durumu, Türkiye’nin Enerji Görünümü, TMMOB Makina Mühendisleri Odası, 203-225, 2016.
• [21] Kurban, E., enerjiportalı,, enerjiportalı.com, 26.11.2019, https://www.enerjiportali.com/teias-2019-elektrik-uretim-istatistiklerini-yayimladi/. [Erişildi: 10 10 2020].
• [22] Kankal, M., Akçay, F., Doğu Karadeniz Havzası Hidroelektrik Enerji Durumunun İncelenmesi, ÖHÜ Müh. Bilim.Dergisi, 892-901, 2019.(DOI: 10.28948/ngumuh.598239)
• [23] EPDK, epdk.gov.tr, epdk, 2018, https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/1-1051/kurumsaltarihce. [Erişildi: 10 10 2020].
• [24] DSİ, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, http://www.dsi.gov.tr/docs/hizmet-alanlari/enerji.pdf. [Erişildi: 10 10 2020].
• [25] DSİ, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 2019 Faaliyet Raporu, DSİ, 2019.
• [26] Gölbaşı, H., Karadeniz Bölgesi Küçük Hidroelektrik Santralleri ve Potansiyel Değerlendirmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak, 2010.
• [27] Aslan, H., ve Soğuksulu, Ş., Nehir Tipi Hidroelektrik Santralleri (NT-HES)’nin Neden Olduğu Sorunlar ve Rehabilitasyon Çalışmaları: Trabzon Örneği, KSÜ Doğa Bil. Dergisi, 20(1), 67-74, 2017. (DOI:10.18016/ksujns.86536)
• [28] Çevre Şehircilik Bakanlığı Rize İl Müdürlüğü, Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2014 Yılı İl Çevre Durum Raporu, Çevre Şehircilik Bakanlığı Rize İl Müdürlüğü, Rize, 2014.
• [29] Koday, Z., Erhan, K. Rize İlinin İdari Coğrafya Analizi, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, No. 50, Pp. 39-53, 2013.
• [30] Özbay, E., ve Gençoğlu, M.T., Hidroelektrik Santrallerin Modellenmesi, V. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu, Diyarbakır, 2009.
• [31] Serencam, U., Doğu Karadeniz Bölgesindeki Küçük Akarsuların Hidroelektrik Potansiyellerinin Analizi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Sakarya, 2007.
• [32] Mercan, B., Orta Ölçekli Hidroelektrik Enerji Tesislerinin İncelenmesi İçin Örnek Bir Çalışma Bağışlı Regülatörü Ve Hes, İstanbul Teknik Üniversitesi Enerji Enstitüsü Yenilenebilir Enerji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2014.
• [33] Karadeniz, V., AKPINAR, E., BAŞIBÜYÜK, A., Nehir Tipi Hidroelektrk Santraller ve Çevresel Etkileri Reşadiye Hidroelektrik Santralleri Örneği, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 26, pp: 95-114, 2011.
• [34] Akarçeşme, Y., Hidroelektrik Potansiyelin Türkiye Açısından Önemi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilim Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
• [35] Górecki, J., and Płoszaj, E., Cost Risk of Construction of Small Hydroelectric Power Plants, MATEC Web of Conferences, Krynıca, 262, 1-7, 2018. (DOI: https://doi.org/10.1051/matecconf/20192620700)
• [36] Şahin, M. K., Trabzon Bölgesi Brüt Hidroelektrik Enerji Potansiyel Analizi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, 2010.
• [37] Sağır, H., Su-Enerji-Çevre İlişkileri Bağlamında Hidroelektrik Santrallerinin (Hes) Ekolojik ve Ekonomik Etkileri: Doğu Karadeniz Bölgesi Hidroelektrik Santralleri Araştırması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Kamu Yönetimi Bilim Dalı Doktora Tezi, 2012.
• [38] Kaya, T., Türkiye’de Su Gücü ve Küçük Hidroelektrik Santraller, NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:1, pp. 207-238, 2011.
• [39] Karstarlı, Ç., Karadeniz Havzasındaki Hidroelektrik Potansiyelin Değerlendirilme Durumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2011.
• [40] TEİAŞ, 10 Yıllık Talep Tahminleri Raporu (2019-2029), Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü -Planlama ve Yatırım Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Ankara, 2019.
• [41] EPDK, Elektrik Piyasası Piyasa Gelişim Raporu, T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara, 2018.
• [42] EPDK, 2019 Yılı Aylık Elektrik Piyasası Sektör Raporları, EPDK, Ankara, 2019.
• [43] Polat, P., Sunkar, M., Rize’nin İklim Özellikleri ve Rize Çevresinde Uzun Dönem Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Trend Analizleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No: 27, Pp. 1-23, 2017.
• [44] Reis, S., Bayrak, T., Yalçın, A., Atasoy, M., Nişancı, R, Ekercin, S, Rize Bölgesinde Yağış Heyelan İlişkisi, hkm Jeodezi ve Jeoinformayson ve Arazi Yönetimi Dergisi, No: 2, pp. 5-9, 2008.
• [45] Meteoroloji Genel Müdürlüğü 11. Bölge Müdürlüğü, Rize İli Aylık Yağış Miktarları 2015-2019 yılları, Meteoroloji Genel Müdürlüğü 11. Bölge Müdürlüğü, Trabzon, 2020.
• [46] Çoruh Elektrik Perakende Dağıtım A.Ş.Trabzon Bölge Müdürlüğü, Rİze İli Tüketim ve HES Üretim Verileri 2015-2019, Çoruh Elektrrik Perakende A.Ş. Trabzon İl Müdürlüğü, Trabzon, 2020.
• [47] Enerji atlası, https://www.enerjiatlasi.com/sehir/rize/. [Erişildi: 10.10.2020].
• [48] Devlet Su İşleri, http://www.dsi.gov.tr/faaliyetler/hessu-kullanim-anlasmalari. [Erişildi: 20.08.2020].
• [49] EPDK, T.C. Enerji Piyasası Denetleme Kurumu, 2018, https://www.epdk.org.tr/Detay/Icerik/3-0-86-3/elektriklisans-islemleri. [Erişildi: 20.03.2020].