Havalimanlarında Yenilikçi Uygulamaları Kullanan Yolcuların Bireysel Yenilikçilik Düzeyi ile Teknoloji Kabul Düzeyi Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 137 - 163, 31.01.2024

Başak Özyurt , Güney Çetin Gürkan

Öz

Bu çalışmada, hava yollarının mobil uygulamalarının 465 yerli turist tarafından algılanan kullanım kolaylığı ve algılanan fayda boyutlarında, bireysel yenilikçilik düzeyleri ve demografik özelliklerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. Bunun için sekiz adet ana ve 16 adet alt hipotez oluşturulmuştur. SPSS 25.0 istatistik paket programı kullanılarak parametrik testler ile analizler yapılmıştır. Bireysel yenilikçilik, düzeyleri, yenilikçi, öncü, sorgulayıcı, kuşkucu ve gelenekçi olmak üzere beş sınıfa ayrılmıştır. Demografik özellikler ise cinsiyet, yaş, eğitim durumu, meslek, düzenli uçak seyahati, uçakla seyahat etme sıklığı ve internet kullanım sıklığı olmak üzere yedi kategoriye ayrılmıştır. Veriler normal dağılım sergilediği için hipotezleri test ederken SPSS programında parametrik testler yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda, katılımcıların bireysel yenilikçilik puanları arttıkça, hava yollarının mobil uygulamalarına yönelik algılanan kullanım kolaylığı ve algılanan fayda boyutu ortalamalarının da arttığı tespit edilmiştir. Katılımcıların cinsiyetlerine, yaşlarına, eğitim durumlarına, mesleklerine ve düzenli uçak seyahatlerine göre teknoloji kabul düzey ortalamalarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark tespit edilmemiştir. Katılımcıların uçak seyahati sıklıkları arttıkça, havayollarının mobil uygulamalarına yönelik algılanan kullanım kolaylığı ve algılanan fayda boyutu ortalamalarının da arttığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca, katılımcıların interneti kullanma sıklıkları arttıkça, havayollarının mobil uygulamalarına yönelik algılanan kullanım kolaylığı boyutu ortalamalarının da arttığı görülmüştür. Fakat, katılımcıların internet kullanım sıklıklarına göre algılanan fayda boyutu ortalamalarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bireysel yenilikçilik, teknoloji kabul modeli, havayolu mobil uygulaması, turizm sektöründe teknoloji

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2012). The relation between candidate teachers’ moral maturity levels and their individual innovativeness characteristics: A case study of Harran University Education Faculty. Educational Research and Reviews, 7(25), 543-547. doi: 10.5897/ERR12.089
• Adıgüzel, A., Kaya, A., Balay, R., & Göçen, A. (2014). Öğretmen adaylarının bireysel yenilikçilik özellikleri ile öğrenmeye ilişkin tutum düzeyleri. Milli Eğitim Dergisi, 44(204), 135-154.
• Agarwal, R., & Prasad, J. (1999). Are individual differences germane to the acceptance of new information technologies? Decision Sciences, 30(2), 361-392.
• Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Aktaş, S. (2018). Hemşirelerde bireysel yenilikçilik ve kurumsal bağlılık durumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Okan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alan, A. K., Kabadayi, E. T., & Topaloğlu, A. K. (2018). Tüketicileri mobil alışverişe yönlendiren faktörlerin incelenmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 19(2), 75-94.
• Aras, A., Özdemir, M., & Bayraktaroğlu, S. (2015). İnsan kaynakları bilgi sistemlerine yönelik algıların teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Ege Akademik Bakış, 15(3), 343-351.
• Atlı, Y. (2019). Sınıf öğretmenlerinin bireysel yenilikçilik özellikleri ile derste teknoloji kullanımına yönelik eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Atlı, Y., & Mazman Akar, S. G. (2019) Sınıf öğretmenlerinin bireysel yenilikçilik özellikleri ile derste teknoloji kullanımına yönelik eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1-31.
• Bağlıbel, M., Samancıoğlu, M., & Summak, M. S. (2010). Okul yöneticileri tarafından eokul uygulamasının genişletilmiş teknoloji kabul modeline göre değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 331-348.
• Bakioğlu, B., Küçükaydın, M. A., & Karamustafaoğlu, O. (2015). Öğretmen adaylarının bilişötesi farkındalık düzeyi, problem çözme becerileri ve teknoloji tutumlarının incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 22-33.
• Bozcan, E. Ü. (2010). Eğitim öğretim faaliyetlerinde teknoloji kullanımı. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 1(4), 1-13.
• Biçkin, P., Çiçek, M., & Uncular, M. H. (2021). Teknolojinin pazarlamadaki yeri ve yeni eğilimler: Pegasus Hava Yolları örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 225-254.
• Bozkurt, İ. (2020). Teknoloji kabul modeli çerçevesinde sağlık profesyonellerinin yeni tedavi yöntemlerini kullanma eğilimlerinin incelenmesi (Özel hastane örneği). Gevher Nesibe Journal IESDR, 5(7), 88-100.
• Çabuk, S., Tanrikulu, C., & Gelibolu, L. (2014). Satışçıların teknoloji kabulü ve kişisel yenilikçiliğin teknoloji kabulüne etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1), 397-420.
• Chen, C., Czerwinski, M., & Macredie, R. (2000). Individual differences in virtual environments: Introduction and overview. Journal of the American Society for Information Science, 51(6), 499-507.
• Çelik, H. (2009). Bireysel müşterilerin sanal mağazaları kullanma eğilimlerini açıklarken çevrim içi alışveriş yapma kaygısını daha ne kadar görmezlikten gelebiliriz? Uludağ Üniversitesi ĐĐBF Dergisi, 28(2), 93-118
• Davis, F. D. (1986). A technology acceptance model for empirically testing new end-user information systems: Theory and results (Doktora tezi). Wayne State University, Massachusetts Instıtute of Technology, Michigan.
• Davis, F. D., Bagozzi, R. P., & Warshaw, P. R. (1989). User acceptance of computer technology: A comparison of two theoretical models. Management Science, 35(8), 982-1003.
• Demir, M., & Demir, Ş. Ş. (2015). Otel işletmelerinde yenilik yönetimi: İlkeler ve örnekler. Ankara: Detay yayıncılık.
• Demir, Ü. (2019). Sivil havacılık sektöründeki hizmet yeniliklerinin algılanan hizmet kalitesi ve yolcu memnuniyetine etkileri (Yüksek lisans tezi). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilecik.
• Erdem, H. K. (2011). Kurumsal kaynak planlama sistemlerinin kullanımında etkili olan faktörlerin genişletilmiş teknoloji kabul modeli ile incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erdoğan, E. (2020). Dijital muhasebe uygulamaları kullanımının teknoloji kabul modeli ile incelenmesi: Muhasebe meslek mensupları üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Eren, A., & Kaya, A. M. (2016). Üniversite çalışanlarının elektronik belge yönetim sistemini kullanma niyetlerinin teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, 1(3), 157-168.
• Eren, A., & Kaya, M. D. (2018). Kullanıcıların online uçak bileti satın alma niyetlerini etkileyen etkenlerin belirlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Iwact’18 Özel Sayısı, 45- 68.
• Eyüboğlu, F. A. B., & Yılmaz, F. G. K. (2018). Öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme tutumları, dijital yerli olma durumları ve teknoloji kabulü arasındaki ilişkinin birbirleri ile ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 1-17.
• Fettahlıoğlu, H. S., Birin, C., & Yıltay, S. (2018). Teknoloji kabul modeline göre kuşaklar arası farklılığın incelenmesi: Akıllı telefon uygulamaları kullananlara yönelik bir araştırma. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 4(8), 13-24.
• Gefen, D., Karahanna, E., & Starub, D. (2003). Trust and TAM in online shopping: An integrated model. MIS Quarterly, 27, 51-90.
• Gümüşsoy, Ç. A. (2009). Elektronik-açık eksiltme teknolojisinin kullanımını etkileyen faktörlerin genişletilmiş teknoloji kabul modeli ile açıklanması (Doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gürbüz S., & Şahin F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe-yöntemanaliz (3. Baskı). İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Güreş, N., Avcılar, M. Y., & Arslan, S. (2021). Yolcuların havayolu işletmelerinin mobil uygulamalarını kullanmasını etkileyen faktörler. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (5), 488-518.
• Işık, C., & Hajiyeva, T. (2018). Bireysel yenilikçilik ve algılanan örgütsel destek düzeyi ilişkisi: İstanbul otelleri örneği. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(2), 206-227.
• Işılar, H. B. (2021). Havayolu endüstrisinde dijital pazarlama uygulamalarının değerlendirilmesi. Havacılık ve Uzay Çalışmaları Dergisi, 1(2), 42-63.
• İslamoğlu, A. H. (2003). Tüketici davranışları. İstanbul: Beta Yayın.
• Jebeile, S., & Reeve, R. (2007). Explaining intention to use an information technology innovation: An empirical comparison of the perceived characteristics of innovating and technology acceptance models. Australasian Journal of Information Systems, 15(1), 137-152.
• Karaağaoğlu, N., & Ülger, G. (2020). Havayolu şirketlerinin dijital pazarlama iletişiminin yolcu satın alma kararına etkisi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7(2), 176-206.
• Kılıçer, K., & Odabaşı, H. F. (2010). Bireysel yenilikçilik ölçeği (BYÖ): Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 150-164.
• King, W. R., & He. J. (2006). A meta analysis of the technology acceptance model. Information & Management, 43, 740-755.
• Koçak, C., & Önen, A. S. (2012). Öğretmen adaylarının bireysel yenilikçilik özelliklerine göre yansıtıcı düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel sayı 2, 46-54.
• Kurulgan, M., & Özata, F. Z. (2010). Elektronik kütüphane hizmetlerinin öğretim elemanları tarafından benimsenmesinde etkili olan faktörler: Anadolu Üniversitesi öğretim elemanları üzerinde bir araştırma. Bilgi Dünyası, 11(2), 243-262
• Küçükkambak, S. E., & Armağan, E. (2022). Çevrimiçi ve yüz yüze anket teknikleri ile toplanan verilerin geçerlilik ve güvenilirliklerinin incelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 397-410.
• Laudan, D., Bitta, D., & Albert, J. (1988). Consumer behavior: Concepts and applications (3. Baskı). New York, NY: Mc Grow-Hill, Book Company.
• Lee, Y., Kozar, K. A., & Larsen, K. R. T. (2003). The technology acceptance model: Past, present and future. Communications of the Association for Information Systems, 12(50), 752-780.
• Lu, J., Yao, J. E., & Yu, C. S. (2005). Personal innovativeness, social influences and adoption of wireless Internet services via mobile technology. The Journal of Strategic Information Systems, 14(3), 245-268. Lu, J., Yu, C. S., Liu, C., & Yao, J. E. (2003). Technology acceptance model for wireless internet. Internet Research, 13(3), 206-222.
• Metin, M., Birişçi, S., & Coşkun, K. (2013). Öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4),1345-1364.
• Moravcikova, D., & Kliestikova, J. (2017). Brand building with using phytigal marketing communication. Journal of Economics, Business and Management, 5(3), 148- 153.
• Nofal, E., Reffat, R. M., & Moere, A. V. (2017, 26–29 Haziran). Phygital heritage: An approach for heritage commnication. 3rd Immersive Learning Research Network Conference Coimbra, Portugal, 220-229.
• Odabaşı, Y. (1998). Tüketici davranışı ve pazarlama stratejisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları.
• Önal, G. (2009). Yeniliğe karşı tüketici tepkisi ve tüketicilerin yenilikleri benimseme düzeyleri ile ilgili Isparta iline yönelik bir uygulama (Yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Önen, V. (2017, Kasım). Havayolu yolcu taşımacılığında yenilikçilik: Türk Havayolları ve Pegasus incelemesi. 3. International Conference on Economic and Social Impacts of Globalization.
• Örs, M. M. (2018). Development of a technology acceptance model for mobile payment systems. (Yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Enformatik Enstitüsü, Ankara.
• Özarslan, M., Çetin, G., & Sarıtaş, T. (2013). Biyoloji, fizik ve kimya öğretmen adaylarının bilgi ve iletişim teknolojilerine yönelik tutumları. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10(2), 85-100.
• Özbek, V., Alnıaçık, Ü., Koç, F., Akkılıç, M. E., & Kaş, E. (2014a). Kişilik özelliklerinin teknoloji kabulü üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri: Akıllı telefon teknolojileri üzerine bir araştırma. International Review of Economics and Management, 2(1), 36-57. Özbek, V., Alnıaçık, Ü., Koç, F., Akkılıç, M. E., & Kaş, E. (2014b). The impact of personality on technology acceptance: A study on smart phone users. 10th International Strategic Management Conference içinde (ss. 541-549). Roma, İtalya.
• Rogers, E. M. (1995). Diffusion of innovations. New York, NY: Collier Macmillan Publisher.
• Sarı, İ., & Kartal, F. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji kullanımına yönelik tutumlarının bireysel yenilikçilik düzeyleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1673-1689.
• Scott, S. G., & Bruce, R. A. (1994). Determinants of innovative behavior: A path model of individual innovation in the workplace. Academy of Managemengt Journal, 37(3), 580-607.
• Sırakaya, M. (2019). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin teknoloji kabul durumları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 578-590
• Solak, M. (2012). Öğretmenlerin akıllı tahta kullanımına karşı tutumlarının teknoloji kabul modeline göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Şenel, B. (2011). Teknoloji kabulünün sanal organizasyonların e-hizmet kalitesine etkisi (Doktora tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Taşlıyan, M., Bıyıkbeyi, T., & Demirbanka, M. (2017). Teknoloji kabul düzeyi ile kariyer planlaması arasındaki ilişki: Üniversite öğrencileri üzerine bir uygulama. International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 3(4), 415-426.
• Taylor, J. R., Moore, G. E., & Amonsen, E. J. (1994). Profiling technology diffusion categories: Emprical test of two models. Journal of Bussiness Research, 31(2-3), 155-162.
• Taysı, M. R., & Çelik, Ş. (2018). Homojen olmayan varyans varsayımı altında ortalamaların eşitliği için brown-forsythe ve welch istatistiklerinin mısır verimi örneğine uygulanması. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 30(1), 23-27.
• Terzi, Y. (2019). Spss ile istatistiksel veri analizi. Erişim adresi: file:///C:/Users/user/Downloads/SPSS6%20 anova.pdf Erişim tarihi: 05.06.2021.
• Turan, A. (2018). Bütünleştirilmiş teknoloji kabulü ve kullanımı çerçevesinde yeniliğe yatkınlık ve kullanıcı kaygısı. 26. Yönetim ve Organizasyon Kongresi (ss. 407-415). Trabzon, Türkiye.
• Turan, A. H. (2011). İnternet alışverişi tüketici davranışını belirleyen etmenler: Planlı davranış teorisi (TPB) ile ampirik bir test. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 128-143.
• Turan, A. H., & Çolakoğlu, B. E. (2008). Yüksek öğrenimde öğretim elemanlarının teknoloji kabulü ve kullanımı: Adnan Menderes üniversitesinde ampirik bir değerlendirme. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 106-121.
• Turkish Airlines. (2023). Mobil uygulamalarımız. Erişim adresi: https://www.turkishairlines.com/tr-int/ ucak-bileti/ucus-deneyimi/mobil-uygulamalarimiz/ Erişim tarihi: 22.11.2023
• Uğur, N. G., & Turan, A. H. (2016). Mobil uygulama kabul modeli: Bir ölçek geliştirme çalışması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(4), 97-126.
• Ursavaş, Ö. F., Şahin, S., & Mcilroy, D. (2014). Technology acceptance measure for teachers: T-Tam (Öğretmenler için teknoloji kabul ölçeği: Ö-TKÖ). Journal of Theory and Practice in Education, 10(4), 885-917.
• Venkatesh, V. (2000). Determinants of perceived ease of use: Integrating control, intrinsic motivation, and emotion into technology acceptance model. Information Systems Research, 11(4), 342-365.
• Venkatesh, V., & Davis, F. D. (1996). A model of the antecedents of perceived ease of use: Development and test. Decision Sciences, 27(3) 451–481.
• Venkatesh, V., & Davis, F. D. (2000). A theoretical extension of the technology acceptance model: Four longitudinal field studies. Management Science, 46(2), 186–204.
• Wang, Y. S. (2002). The adoption of electronic tax filling systems: An empirical study. Government Information Quarterly, 20, 333-352.
• Winkler, S., König, C. J., & Kleinmann, M. (2013). What makes human resource information successful? Mangers perceptions of attributes for successful human resource information. International Journal of Human Resource Management, 24(2), 227-242.
• Yıldırır, S. C., & Kaplan, B. (2019). Mobil uygulama kullanımının benimsenmesi: Teknoloji kabul modeli ile bir çalışma. Kaüiibfd, 10(19), 22-51.
• Zeren, D. (2015). Teknoloji kabul modeli. İstanbul: Mediacat kitapları. Zmud, R. W. (1979). Individual differences and MIS success: A review of the empirical literature. Management Science, 25(10), 966-979.