SİYAH AMERİKA: GETTO’DAN HİPERGETTO’YA

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 193 - 228, 30.06.2022

Bülent Şen

Öz

ABD’de kentlerin örgütlenmesinde ırk her zaman başat unsurlardan
biridir. Irk ayrımcılığı ve siyahların sosyo-mekânsal ayrışma süreci el ele
yürür. Siyah Amerikalılar resmî olarak kaldırılmış olsa bile köleliğin tüm
aşağılayıcı sınıfsal ve toplumsal durumlarına maruz kalmaya devam eder.
Geniş toplumun sosyo-kültürel dünyasından ve vatandaşlık haklarından
uzakta tutulurlar. 20. yüzyılda ABD’de iki büyük göç süreci siyahları kentli
toplum hâline getirmiştir. Ancak siyahların kentsel alanlara akışı beraberinde
beyaz tepkiyi harekete geçirir. Geçmişin ırkçı mirası üzerinde siyahların
kentsel görünürlüğünün artışı ve belli alanlarda yoğunlaşması hâkim beyaz
toplumda korku ve endişe kaynağına dönüşür. 1960’lar siyahların reform
talepleri ve hak mücadelelerinin yükselişine tanıklık eder. Sivil haklar
hareketi ve getto ayaklanmaları koşullarında ırklar arası gerilim artar. Söz
konusu dönemde yapılan reformlar, hazırlanan programlar ve eylem planları
etkili bir sonuç vermez. Aksine ırka dayalı etno-kültürel sınırlar belirginleşir,
sosyal mesafe artar ve renk bariyeri daha da güçlenir. Özellikle yoksul
kalabalık nüfusun bulunduğu yerlerde yaşayan siyahların dezavantajlı
konumu daha da perçinlenir. Buralarda yaşayan beyazlar ve orta sınıf
siyahların iç kent alanlarını terk edişi bozulma eğilimlerini daha artırır. Terk
edilen bu mahallelerde gittikçe homojenleşen bir nüfusun ortaya çıkışı ırksal
izolasyon ve ayrışmayı ileri noktalara taşır. 1970’lerden itibaren endüstri
sonrası kentin dönüşümü, Keynesyen-Fordist çağın kapanışı ve neoliberalizmin hâkimiyeti süreçleri siyah gettonun çözülüşünü hızlandırır. Yeni
ekonomik değişim dalgası ve azalan iş fırsatları fiziksel köhneleşme,
nüfussuzlaşma, işsizlik ve yoksulluk eğilimlerini güçlendirir. Kentsel
marjinalliğin değişen formları içinde sokak ekonomisi, yeraltı ekonomisi,
güvencesiz işler vb. artışı asayiş sorunları ile gettoları yaftalanmış yerler
hâline getirir. Beyaz kentlerin tecrit edilmiş muhitlerinde yaşayan AfroAmerikan kent paryalarının kümelenmesi ileri marjinalliğin yeni bir formunu
sunar. Ortaya çıkan yeni getto gerçekliğinin eski yaklaşımlarla
çözümlenemeyeceğini ileri süren Wacquant hipergetto kavramıyla
alanyazına önemli katkı yapar. Wacquant özgün saha araştırmaları ışığında
mekânsal dışlama ve ayrımcılığın en şiddetlisi, aynı zamanda ırksal
ayrımcılık ve kamusal kayıtsızlığın sonucu olarak hipergetto kavramını
geliştirir. Bu çalışmada ABD’deki sosyo-mekânsal ayrışma sürecine yer
verilerek günümüzdeki boyutları Wacquant’ın hipergetto açıklamaları
merkeze alınarak tartışılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Getto, Hipergetto, Kentsel Ayrışma, Kentsel Marjinallik, Wacquant

Kaynakça

• Alvaré, M. A. (2017). Gentrification and Resistance: Racial Projects in the Neoliberal Order, Social Justice, 44 (2-3), 113-136.
• Anderson, E. (2012). The Iconic Ghetto, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, July 2012, Vol. 642, 8-24.
• Bates, K. G. (2019). Red summer in Chicago: 100 years after the race riots. [Online] https://www.npr.org/sections/codeswitch/2019/07/27/744130358/redsummer-in-chicago-100-years-after-the-race-riots [Erişim Tarihi: 10.02.2022]
• Bourdieu, P. (2002). Karşı Ateşler. (Çeviren, Yücel, H.) İstanbul: YKY.
• Cahill, C. (2006). ‘At Risk’? The Fed Up Honeys Re-Present the Gentrification of the Lower East Side, Women’s Studies Quarterly, 34(1/2), 334–63.
• Castel, R. (2019). Ücretli Çalışmanın Tarihçesi: Sosyal Sorunun Dönüşümü. (Çeviren. Işık, E.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Clark, K. B. (1965). Dark Ghetto. Dilemmas of Social Power. New York, Evanston and London: Harper and Row Publishers.
• Demirtürk, E. L. (2006). Writing the Urban Discourse into the Black Ghetto Imaginary: Louise Meriwether’s "Daddy Was a Number Runner", The Southern Literary Journal, 39 (1), 71-82.
• Du Bois, W. Ve Burghardt E. (1899). The Philadelphia Negro: A Social Study. Philadelphia: Publications Of The University Of Pennsylvania.
• Flamming (2006). Bound for Freedom: Black Los Angeles in Jim Crow America. Berkeley CA: University of California Press.
• Galonnier, J. (2015). The Enclave, the Citadel and the Ghetto: The Threefold Segregation of Upper-Class Muslims in India. International Journal of Urban & Regional Research, 39(1), 92–111.
• Goffman, E. (1957). The Characteristics of Total Institutions, Symposium on Preventive and Social Psychiatry, 15-17 April 1957 Walter Reed Army Institute of Research, Washington, D. C., 43-93.
• Graham, W. (2019). Rüya Şehirler: Dünyayı Şekillendiren Yedi Tasarım Fikri. (Çeviren. Yolsal, Ü. H.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları
• Greenberg, C. L. (1991). “Or Does it Explode?": Black Harlem in the Great Depression, New York: Oxford University Press.
• Hartfield, C. (2018). A Few Red Drops: The Chicago Race Riot of 1919. New York: Clarion Books.
• History (2020). The red summer of 1919. [Online] https://www.history.com/topics/black-history/chicago-race-riot-of-1919 [Erişim Tarihi: 15.05.2022]
• Hunter, M. A. ve Robinson, Z. F. (2016). The Sociology of Urban Black America, Annual Review of Sociology, Vol. 42. 385-405.
• Wells-Barnett, I. B. (1969). Southern Horrors. New York: Arno Press.
• Jacobs, J. (2017). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. (Çeviren. Doğan, B.) 3. Baskı. Ankara: Metis Yayınevi.
• Logan, J. R., Weiwei Z., Turner, R. ve Shertzer, A. (2015). Creating the Black Ghetto: Black Residential Patterns before and during the Great Migration, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 660, 18-35.
• Tulsa Historical Society and Museum (2022). 1921 Tulsa race massacre. [Online] https://www.tulsahistory.org/exhibit/1921-tulsa-race-massacre/ [Erişim Tarihi: 01.05.2022]
• Marcuse, P. (1996). Space and race in the post-fordist city: the outcast ghetto and advanced homelessness in the united states today, Mingione, E. (Ed.), Urban Poverty and the Underclass içinde (176-216) Oxford: Blackwell.
• Marcuse, P. (1998). Space over Time: The Changing Position of The Black Ghetto In The United States, Netherlands Journal of Housing and the Built Environment 13 (1), 7-23.
• Marcuse, P. (2005). Enclaves yes, ghettos no, segregation and the state, Varady, D. P. (Der.), Desegregating The City, Ghettos, Enclaves & Inequality içinde (15-30) Albany: State University of New York Press.
• Massey, D., Nancy, S. ve Denton, A. (1993). American Apartheid: Segregation and the Making of the Underclass. Cambridge. MA: Harvard University Press.
• Matlin, D. (2012). Who Speaks for Harlem? Kenneth B. Clark, Albert Murray and the Controversies of Black Urban Life, Journal of American Studies 46 (4), 875-894.
• Mele, C. (2013). Neoliberalism, Race and the Redefining of Urban Redevelopment, International Journal of Urban and Regional Research 37(2), 598–617.
• New York Times (2021). Tulsa race massacre. [Online] https://www.nytimes.com/interactive/2021/05/24/us/tulsa-racemassacre.html [Erişim Tarihi: 10.04.2022]
• Peach, C. (2005). The ghetto and the ethnic enclave, varady, P. (Der.) Desegregating, The City Ghettos, Enclaves & Inequality içinde (31-48) Albany: State University of New York Press.
• Sassen, S. (2012). Urban Capabilities: An Essay on Our Challenges and Differences, Journal of International Affairs 65 (2), 85-95.
• Seicshnaydre, S. E. (2015). The Fair Housing Choice Myth, Journal of Affordable Housing & Community Development Law 23 (2), 149-203.
• Slatter, T. Ve Anderson, N. (2012). The Reputational Ghetto: Territorial Stigmatisation in St Paul’s, Bristol, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series 37 (4), 530-546.
• Şentürk, R. (2020). Çağa İz Bırakan Önderler: Malcolm X. 18. Baskı. İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Threadcraft, S. (2014). Intimate Injustice, Political Obligation, and the Dark Ghetto, Signs: Journal of Women in Culture and Society 39 (3), 735- 760.
• Wacquant, L. (1997). Three Pernicious Premises in the Study of the American Ghetto, International Journal of Urban and Regional Research (21), 341-353.
• Wacquant, L. (2003). Fransız Banliyöleri ve Amerikan Zenci Gettosu: Karıştırma Yerine Karşılaştırma, Toplumbilim (Göç Sosyolojisi Özel Sayısı). (Çeviren, Yılmaz, B.) (17), 45-55.
• Wacquant, L. (2011). Kent Paryaları: İleri Marjinalliğin Karşılaştırmalı Sosyolojisi. (Çeviren, Doğan, M.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Wacquant, L. (2012). Ruh ve Beden: Acemi Bir Boksörün Defterleri. (Çeviren, Ökten, N.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Wacquant, L. (2016). Revisiting Territories of Relegation: Class, Ethnicity and State in the Making of Advanced Marginality, Urban Studies 53 (6), 1077-1088.
• Wilson, W. J. (1987). The Truly Disadvantaged. Chicago: University of Chicago Press.
• Wirth, L. (1956). The Ghetto. New Brunswick: Transaction Publishers.