The Bayırku’s of Kok Turks Inscriptions

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 125 - 140, 01.07.2024

Saadettin Yağmur Gömeç

https://doi.org/10.5281/zenodo.11577227

Öz

There is a Bayirku tribe that we encontered especially in the period of Kok Turk and Uyghur Kaganates in the History of Turks. Some of the Bayirkus, who raised good horses, were engaged in blacksmithing and agriculture, and also skillfully manipulated the bows they made themselves. It is possible to see the Bayirkus, which is referred to as a tribe of Tölös in Chinese sources, also within the Tokuz Oguz federation. They lived in the east of the state and in the north of the Oguzs during the Kök Turk Khaganate. The power of the Bayirkus is no longer the same when we come to the age of the Uyghurs. At this time, most of them were probably living under the Uyghur union without any problems. While they lived occasionally friendly with the states said their names, but sometimes lived in hostile relations. But, it is real that Bayirkus was a tribe which should always have been considered and feared. The tribe of Turks, probably didn’t protect the structure of their unity, joined much stronger federations after 10th century, then forgot their names after a while and they took the names of political structures they belonged. We last see the name Bayirku in documents consisting of three parts found by A. Stein in the ruins of Miran Castle in the Tun-huang region in 1907. They were probably subject to the Kansu Uyghurs at this time and were in an influential position. In this study, we will make a brief evaluation about the Bayirku people, whose names are not well known today, but we have seen in some historical events during the Kok Turk and Uyghur periods.

Anahtar Kelimeler

Bayirku Name, Turkish History, Kok Turk History, Uyghur History, Kok

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

Kök Türk Yazıtlarının Bayırkuları

Öz

Türk tarihinde, bilhassa Kök Türk ve Uygur Kaganlıkları çağında karşımıza çıkan bir Bayırku kavmi vardır. Çin kaynaklarında Tölöslerin bir boyu olarak anılan Bayırkuları, Tokuz Oguz federasyonu içerisinde de görmek mümkündür. Kök Türk Kaganlığı dönemide devletin doğusunda ve Oguzların kuzeyinde yaşıyorlardı. Onlar zaman zaman adı geçen devletlerle dost, bazan da düşmanca ilişkiler içinde yaşadılar. Fakat gerçek olan şudur ki, daima dikkat edilmesi ve korkulması gereken bir boydular. Herhalde birlik yapısını koruyamayan bu Türk kabilesi 10. asırdan sonra çevredeki daha güçlü federasyonlara girdiler ve bir süre geçince de isimlerini bile unutup, mensubu oldukları siyasi yapıların adlarını aldılar.

Anahtar Kelimeler

bayırku adı, türk tarihi, kök türk tarihi, uygur tarihi, kök türkçe yazıtlar

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Kaynakça

• CAHUN, L., Introduction à L’Histoire de L’Asie, Paris 1896.
• CHANG, J.T., T’ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler, Doktora Tezi, Taipei 1968.
• CHAVANNES, E., Documents sur les Tou-Kiue [Turcs] Occidentaux, Petersburg 1903.
• DE GUİGNES, J.M., Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Tatarların Tarih-î Umumisi, C. III, İstanbul 1924.
• EBERHARD, W., Çin’in Şimal Komşuları, çev. N.Uluğtuğ, Ankara 1942.
• EBERHARD, W., Çin Tarihi, Ankara 1987.
• El-Cahiz, Hilâfet Ordusunun Menkîbeleri ve Türklerin Faziletleri, çev. R.Şeşen, Ankara 1967.
• GİRAUD, R., L’Empire des Turcs Celestes, Paris 1960.
• GÖMEÇ, S.Y., “Altı Bag Bodun”, Türk Kültürü, 31/358, Ankara 1993.
• GÖMEÇ, S.Y., “Miran Metinleri Üzerine Bir Çalışma”, Türk Kültürü, 34/394, Ankara 1996.
• GÖMEÇ, S.Y., “Kök Türkçe Yazıtlarda Geçen Göller ve Nehirler”, Tarih Araştırmaları, 27/44, Ankara 2008.
• GÖMEÇ, S.Y., “Türk Tarihinde Peçenekler”, DTCF. Dergisi, 53/1, Ankara 2013.
• GÖMEÇ, S.Y., Dişi Kurtun Çocukları, Ankara 2012.
• GÖMEÇ, S.Y., Kök Türk Tarihi, Ankara 2015.
• GÖMEÇ, S.Y., Uygur Türkleri Tarihi, Ankara 2015.
• GÖMEÇ, S.Y., “Türk Kültüründe At”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, Konya 2016.
• GÖMEÇ, S.Y., Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara 2018.
• GÖMEÇ, S.Y., Türk-Hun Tarihi, Ankara 2018.
• GUMİLEV, L.N., Drevniye Tyurki, Moskva 1967, s.196.
• HUANG, R., Çin Tarihi, Çev. A.Sönmez, İstanbul 2007.
• İSAKOV, B., XVIII. Ve XIX. Yüzyıllarda Kırgızların Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Bişkek 2009.
• İZGİ, Ö., “Çinlilerin Göktürk ve Uygurları Yerleştirme Siyaseti”, I. Türkoloji Kongresi Tebliğleri, İstanbul 1980.
• KAFESOĞLU, İ., Türk Milli Kültürü, İstanbul 1983.
• KALAFAT, Y., Altaylardan Anadolu’ya İnanç Göçü, Ankara 2012.
• KALAFAT, Y., Türk Kültürlü Halklarda Mitler, Ankara 2012.
• Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, C. III, çev. B.Atalay, Ankara 1988.
• KLYAŞTORNIY, S.G., Drevnetyurkskiye Runiçeskiye Pamyatniki Kak Istoçnik po Istorii Sredney Azii, Moskva 1964. LİNDNER, R.P., “Nomadism, Horses and Huns”, No 92, The Past and Present, Oxford 1981.
• LİU, M.T., Die Chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost-Türken (T’u-küe), II. Buch, Wiesbaden 1958.
• MACKERRAS, C., “Uygurlar”, Erken İç Asya Tarihi, der. D.Sinor, İstanbul 2000.
• MARQUART, J., Die Chronologie der Alttürkischen Inschriften, Leipzig 1898.
• Mehmet Emin Efendi, İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat, haz. R. Akdemir, Ankara 1986.
• MORİ, M., “Sogdluların Orta-Asya’daki Faaliyetleri”, Belleten, 47/185, Ankara 1984.
• MÜLLER, M., İstanbul’dan Mektuplar, çev. A. Buğra, İstanbul 1978.
• NEMETH, G., “Peçenek ve Kumanların Dili”, çev. J. Eckmann, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (Belleten), 3/14-15, Ankara 1950.
• ORKUN, H.N., Eski Türk Yazıtları, C. II, İstanbul 1938.
• ORKUN, H.N., Türk Tarihi, C. I, Ankara 1946.
• ÖGEL, B., “Uygur Devletinin Teşekkülü ve Yükseliş Devresi”, Belleten, C. 19, Ankara 1955.
• ÖGEL, B., “Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Bazı Yeni Araştırmalar”, DTCF. Dergisi, 17/1-2, Ankara 1959.
• PARKER, E., “Inscription de L’Orkhon”, Journal of the China Branch of the Royal Asiatic Society, Vol. 31 (1896-97), Shanghai.
• PULLEYBLANK, E.G., “Some Remarks on the Toquzoghuz Problem”, Ural-Altaische Jahrbücher, 28/1-2, Wiesbaden 1956.
• RASONYİ, L., Tarihte Türklük, Ankara 1988.
• THOMSEN, V., “Dr.M.A.Stein’s Manuscripts in Turkish Runic Script from Miran and Tun-huang”, Journal of Royal Asiatic Studies, London 1912.
• TOGAN, İ., KARA, G., BAYSAL, C., Eski T’ang Tarihi, Ankara 2006.
• VACZY, P., “Hunlar Avrupa’da”, Attila ve Hunları, haz. G. Nemeth, çev. Ş. Baştav, Ankara 1982.
• YILDIRIM, K., Türk Tarihi İçin Eski Çince-Türkçe Sözlük, İstanbul 2010.