YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE GELENEKSEL VE YAPAY ZEKÂ DESTEKLİ METİN SADELEŞTİRMENİN TOPLUM DİLBİLİMSEL AÇIDAN İNCELENMESİ:MUALLİM NACİ'NİN Ömer’in Çocukluğu Örneği

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 195 - 230

Mustafa Tekeli Yılmaz Yeşil

https://doi.org/10.5281/zenodo.11577561

Öz

Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde özellikle temel seviyedeki dil öğrenenler için metin sadeleştirmesi büyük önem arz etmektedir. Okuduğunu anlama becerisini geliştirmede temel seviyedeki dil öğrenenlerin sıklıkla başvurduğu okuma metinleri kimi zaman onlar için anlaşılmaz olabilmektedir. Bu tür durumlarda temel seviyedeki dil öğrenenlerin anlama düzeylerini arttırmada metin sadeleştirmelerinden sıklıkla yararlanılmaktadır. Metin sadeleştirmede temel olarak bir okuma metninde otantik olarak kullanılan sözcüklerin ve yapıların anlaşılabilirliğini arttırmak için sözcük değiştirmelerinden yararlanılmaktadır. Bu değiştirmeler eş anlamlı sözcüklerin kullanımı, sözcüklerin güncel kullanımı, ifadelerin somutlaştırılması şeklinde olacağı gibi bazen de anlaşılması zor sözcüklerin metinden çıkartılması ile gerçekleştirilmektedir. Öte yandan metin sadeleştirmede bu şekilde geleneksel yöntemlere başvurulurken günümüzde yapay zekâ destekli çeviri ve otomatik sadeleştirme programlarından da faydalanılmaya başlanmıştır. Bilgisayar destekli çeviri ve sadeleştirme programları şu an için her ne kadar geleneksel çeviri ve sadeleştirme yöntemleri kadar etkili sonuçlar veremese de gerek işlevsel kolaylığı gerekse zamandan tasarruf bakımından oldukça başvurulan yöntemler olmaya devam edecektir. Bütün bu bilgiler ışığında, bu çalışmada geleneksel sadeleştirme yöntemleri ve yapay zekâ destekli sadeleştirme programları kullanılarak gerçekleştirilen bir metin sadeleştirme karşılaştırılması yapılmıştır. Belge inceleme yönteminin kullanıldığı çalışmada Muallim Naci’nin Ömer’in Çocukluğu adlı eseri incelenmiştir. Araştırmacılar tarafından söz konusu eser Türkçe A2 düzeyinde sadeleştirilirken, aynı zamanda eser yapay zekâ destekli “Grammarly AI Writing Assistance, Quillbot ve Open AI ChatGpt” web tabanlı yazım yardımcısı programları tarafından sanal ortamda A2 seviyesinde sadeleştirilmiştir. Elde edilen bilgiler metin sadeleştirme esasları çerçevesinde değerlendirilip yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda yapay zekâ destekli çeviri programından elde edilen verilerde sanal sadeleştirme programlarının özellikle Türkçedeki sosyokültürel olarak adlandırabileceğimiz sözcük ve ifadeleri tam olarak algılayamadığı ve çoğu zaman tümcelerde sözcüğün ilk haliyle bıraktığı tespit edilmiştir. Bunun yanında zamandan ve iş gücünden tasarruf noktasında yapay zekâ destekli programlardan yararlanmanın geleneksel sadeleştirme yöntemine göre daha elverişli olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Metin sadeleştirme, Muallim Naci, Ömer’in Çocukluğu, Toplum Dilbilim, Yabancılara Türkçe Öğretimi.

Etik Beyan

Yoktur

Destekleyen Kurum

Yoktur

Kaynakça

• AKYÜZ, Selcen, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Dede Korkut Hikâyelerinden Yararlanılması, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2019.
• BAKAN AKTAŞ, Hande, AY, Sıla “Yabancı Dil Öğretiminde Geleneksel Metin Sadeleştirme Yaklaşımına Karşı Metin Dilbilimsel Sadeleştirme Önerisi: Bağlaşıklık ve Bağdaşıklık Kavramları”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12 (1), Ankara 2021, ss. 94-102.
• ÇEKİCİ, Yunus Emre, “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programında Yer Alan Kazanımların Toplum Ddilbilimsel Yetkinlik Bağlamında İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, C. 7(2), Adana 2022, ss. 1164-1186.
• DEMİR, Hiclâl, “Muallim Naci: Eski Mi, Yeni Mi?”, Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, C. 11(19), Ankara 2010, ss. 176-85.
• DÖLEK, İshak, KURT, Atakan, “Ottoman Optical Character Recognition With Deep Neural Networks”, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, C.38 (4), Ankara 2023, ss. 2579-2593.
• DURMUŞ, Mustafa. "On Problems Related to the Use of Simplified Texts in Second/Foreign Language Teaching,” Bilig, C.65 (65), Ankara 2013, ss. 135-150.
• DURMUŞ, Mustafa, “İkinci/yabancı dil öğretiminde özgün ve değiştirilmiş dilsel girdi üzerine”, Turkish Studies, C. 8 (1), Ankara 2013, ss. 1291-1306.
• DURMUŞ, Mustafa, CİHANGİR, Suzan, “Yabancılara Türkçe Öğretiminde Okuma Metinlerinin Sadeleştirilmesi: Gazi Üniversitesi Yabancılara Türkçe Öğretim Seti Örneği”, International Journal of Language Academy, (26), Ankara 2018, ss. 684-694.
• EROĞLU, Safa, Metin Dilbilimsel Ölçütler Çerçevesinde Ömer Seyfettin”in Üç Nasihat Hikâyesinin Yabancılara Türkçe Öğretimi İçin Sadeleştirme Denemesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2015.
• GALA, Nuria, FRANÇOİS, Thomas, JAVOUREY DREVET, Ludivine, ZIEGLER, Johannes Christoph, “La Simplification de Textes, Une Aide à l ’apprentissage de la Lecture”, Langue Française, C. 3 (199), France 2018, ss. 123-131.
• GÜDEK, Gülten, Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Metin Değiştirimi: Mustafa Kutlu’nun Hayat Güzeldir Hikâyesi Örneği, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2021
• İLTAR, Latif. “Compatibility of the vocabulary in Turkish teaching sets as a foreign language between course and workbooks”, International Journal of Education Technology and Scientific Researches, C.7, ss.2198-2239. Doi:http://dx.doi.org/10.35826/ ijetsar.529)
• İMER, Kamile, “Toplum Dil Bilimin Kimi Kavramlarına Kuramsal Bir Bakış ve Dil Türleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 31 (1-2), Ankara 1987, ss. 213-230.
• KAYA, Musa, NURLU, Muammer, “Özgün ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi İçin Sadeleştirilmiş Metinlerde Fiilimsi Kullanımı: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ve Yılkı Atı Örneği”, Journal Of Turkish Studies, C. 12 (30), Ankara 2017, ss. 325-342
• ÖZMEN, Ceren, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Metin Değiştirim Teknikleriyle Öykülerin Yeniden Oluşturulması, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2019.
• ÖZTÜRK AKAY, Banu, “Tanzimat Edebiyatında Ben’i İfade Etme Arayışları: Muallim Naci’nin Hatıraları”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, C.6 (1), Bilecik 2022, ss. 190-206.
• RICHARD, Jacques, SCHMIDT, Richard, Longman Dictionary of Language Teaching And Applied Linguistics, Norfolk: Longman, 2002, ss. 486.
• TARAKÇI, Celal, “Muallim Naci Efendi'nin Dil Harkındaki Görüşleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.1(1), Samsun 2014, ss. 67-75.
• YEŞİL, Yılmaz. “Epik Anlatılarda Dönüştürücü Gücün Değişmesi: Kahramanlar ve Normlar”, Milli Folklor, C. 25 (128), Ankara 2020, ss. 41-47.
• YILDIRIM, Ali, ŞİMŞEK, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.