İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilere İbadet, Sure ve Kur’an-ı Kerim Öğretimine İlişkin Öğretmen Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 386 - 413, 31.12.2024

Arkın Özkan , Cengiz Çuhadar

https://doi.org/10.71138/turkav.1571916

Öz

İşitme yetersizliği sebebi ile işitme engeli olan bireylerin konuşmayla ilgili gelişimleri geciktiği için zihinsel ve toplumsal gelişimlerinde de gecikmeler yaşanmaktadır. Bundan dolayı işitme yetersizliği olan çocuklara işitme engelliler için açılan özel eğitim ilkokullarında, ortaokullarında ve liselerinde eğitim verilmektedir. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi(DKAB) dersi de bahsedilen okullarda okutulan derslerdendir. DKAB dersi öğretim programında ibadet öğretimi kapsamında namaz, oruç, hac, zekat gibi ibadetlere yer verilmekte, dua ve surelerin öğretimi yer almaktadır. Kur’an-ı Kerim dersi de bu okullarda okutulan seçmeli dersler arasındadır. Bu araştırmada işitme engelliler ortaokulları DKAB derslerinde ibadet, sure ve Kur’an-ı Kerim öğretiminde karşılaşılan sorunları DKAB öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda çeşitli boyutlarıyla ortaya koymak amaçlanmıştır. İşitme engelliler ortaokullarında bu derslere giren öğretmenler, DKAB derslerinin problemlerini, işitme yetersizliği olan öğrencilerin derslerde karşılaştığı sorunları, bizzat yaşayarak bilmektedirler. DKAB öğretmenlerinin görüşlerini derinlemesine ifade edebilecekleri düşüncesi ile araştırma yöntemi olarak nitel araştırma belirlenmiştir. Türkiye’de farklı illerde bulunan yukarıda bahsettiğimiz ortaokullarda derse giren Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerine yönelik hazırlanan görüşme formları açık uçlu görüşme stratejisi ve yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak uygulanmıştır. Uygulama sonrasında formlara aktarılan görüşme kayıtları çözümleme belgesine aktarılarak analiz edilmiştir. Daha sonra nvivo ve excel programları kullanılarak grafikler oluşturularak, belirlenen temalara uygun elde edilen verilerin frekans ve yüzdelikleri hesaplanmıştır. Bu çalışmalar sonunda ortaya çıkan bulgular değerlendirilmiş ve son bölümde de sonuç ve öneriler paylaşılmıştır. Çıkan sonuçlara bakıldığında araştırma yaptığımız öğrencilerin şekilsel olarak ibadetleri kolay öğrendikleri, ibadetlerin somut olarak öğretilebildiği ve öğrencilerin tecrübe ederek ibadetleri öğrendiklerinin belirtildiği görülmektedir. Dua, sure ve Kur’an öğretimi sırasında zorluklar yaşandığı, bu öğrencilere dua ve sure öğretiminin nasıl yapılması gerektiğiyle ilgili öğretmenlerin farklı görüşleri olduğu, dua, sure ve Kur’an-ı Kerim öğretimi konusunda karışıklığın giderilmesi ve ortak yöntemin uygulanması gerektiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İşitme Engelli, Din Eğitimi, İşitme Engelliler Ortaokulu

Kaynakça

• AKŞİT, Cem, İşitme Engelliler Okullarında Uygulanmakta Olan Teftiş Etkinliklerinin Değerlendirilmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1996.
• ARIKAN, Uğur, İşitme engelliler ilköğretim okullarında çalışan işitme engelliler sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenlerinin özel eğitim alan yeterlilikleri ve iş tatminleri üzerine bir araştırma (İstanbul ili örneği), Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul 2012.
• ARSLAN, Cemre, Türkiye'de bulunan işitme engelliler ortaokullarında müzik eğitimi ve karşılaşılan temel sorunlar, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çankırı 2022.
• ASLAN BAĞCI, Özlem, 2005 İlköğretim Türkçe Dersi Programının İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında 1. Kademede Uygulanabilirliğinin Öğretmen Tutumlarına Göre Değerlendirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon 2009.
• ATASOY, Murat, İşitme Engelliler Sınıf Öğretmenleri İçin İçerik Oluşturma Yazılımının Geliştirilmesi: Alisyazar, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon 2017.
• AYGÜR, Rabia Şule, İşitme Engelliler Okulunda Okutulan Sosyal Bilgiler Dersine İlişkin Öğretmen Ve Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 2021.
• BAŞKONAK, Mustafa, Türkiye’deki Lise Mezunu İşitme Engellilerin Din Eğitiminde Karşılaştıkları Güçlüklerin Öğrenci ve Eğitimci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 2016.
• BAŞKONAK, Mustafa, Türkiye’deki Lise Mezunu İşitme Engellilerin Din Eğitimi, Eğitim Yayınevi, Konya, 2019.
• BAŞKONAK, Mustafa, Covid-19 Salgın Sürecinde Engellilere Yönelik Uzaktan Yaygın Din Eğitimi, Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi(12), 2021, s.89-119.
• BAYRAKDAR, Uygar, İşitme Engelliler İlkokul ve Ortaokullarında Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Öğretim Amaçlı Kullanımının İncelenmesi, Trakya Üniversitesi, Engelli Çalışmaları Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2015.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, vd., Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara 2015.
• CAN, Yusuf, İşitme Engelliler Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Yeterlilikleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon 1998.
• ÇOKLUK, Ömay, Zihinsel Ve İşitme Engelliler Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerde Tükenmişliğin Kestirilmesi, Ankara Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1999.
• DOĞAN Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Bahar Yayınları, İstanbul, 1996.
• ERDEN, Zeynep, Özel eğitim meslek lisesi (işitme engelliler) giyim üretim teknolojisi programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi, Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2020.
• DARICA, Nilüfer, ŞİPAL, Fırat, İşitme Engelli Çocuklarda Gelişim ve Eğitsel Müdahale, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara 2011.
• GÖÇMENLER, Hülya, Üniversite Eğitimi Alan İşitme Engellilerin Eğitim Hayatında Yaşadıkları Sorunların İncelenmesi, Marmara Üniversitesi, Kulak Burun Boğaz Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2021.
• GÖK, Canan Gül, İşitme Engelliler İle İlgili Farklı Meslek Gruplarının ve Ailelerin Bu Konudaki Bilgi Düzeyleri, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1994. GÜN, Ayşegül, İşitme Engelliler Ortaokulunda Okuyan Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Tutum ve Değerlendirmeleri: Amasya ve Samsun Örneği”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2015/2, c. 14, sayı: 28, s. 61-92.
• GÜN, Ayşegül, İşitme Engelliler Okulunda Görev Yapan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Değerlendirmeleri Işığında Güçlü ve Zayıf Yönleriyle DKAB Dersi, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, sy. 1, 2020, s. 141-72.
• GÜRER, Banu, KAYA, Elif, İşitme ve Görme Engellilere Yönelik Yaygın Din Eğitimi Hizmetlerine Katılanların Problem ve Beklentileri (İstanbul Örneği), Darulfunun Ilahiyat 35, sy. 1, 2024, s. 247-85.
• GÜRGÜR, Hasan, İşitme Engelliler İlköğretim Okulunda 1. Kademede Uygulanan Eğitim Programına İlişkin Öğretmen Görüşleri, Ankara Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2001.
• HAYAT, Zeynep, İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Resim Eğitimi, Marmara Üniversitesi, Resim Ana Sanat Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2000.
• KARAAHMET, Selma, İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Görsel Sanatlar Dersini Veren Öğretmenlerin Öğrencilerle İletişimlerinde Empati Becerilerinin Rolü, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun 2011.
• KARACA, Ayşe, Renklerle müzik öğretiminin işitme engelliler ortaokulunda okuyan öğrencilere melodika kullanarak uzaktan öğretim yoluyla uygulanabilirliği, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2020.
• KARAHAN, Semih, İşitme Engellilerin Eğitiminde Kaynaştırma Eğitimi Bir Meta Değerlendirme Örneği, Trakya Üniversitesi, Engelli Çalışmaları Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2017.
• KAYA, Elif, Okul Öncesi Eğitim Programının İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2014.
• MEB, Çocuk Gelişimi ne Eğitimi (İşitme Engelliler), MEB Yayınları, Ankara 2014.
• ODABAŞI, Cemil Temel, İşitme engelliler ilkokullarında görev yapan özel eğitim öğretmenlerinin beden eğitimi ve oyun dersinin öğretimi hakkındaki görüşleri, Aydın Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2022.
• ÖZCAN, Meryem, İşitme Engellilerin Eğitiminde Kullanılan Ders Kitaplarının Grafik Tasarım Açısından İncelenmesi, Gazi Üniversitesi, Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2010.
• ÖZKAN, Arkın, İşitme Engelliler Ortaokullarında Görev Yapan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Karşılaştığı Problemler, Kastamonu Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kastamonu 2017.
• ÖZKAN, Arkın, ÇUHADAR, Cengiz, İşitme Engelliler Ortaokullarında Görev Yapan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Mesleki Yeterlilikleri, Dini Araştırmalar, (66), 2024, s.195–230.
• SAVCI SULHAN, Sedanur, İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Veli Memnuniyeti (Ankara İli Örneği), Gaziantep Üniversitesi, İşletme Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep 2019. SELVİ, Hasan Hüseyin, Resmî İşitme Engelliler Eğitim Kurumlarının İşlevsel Süreçlerinin Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2004. TEKİN, Mustafa, CİN, Şükrü, İşitme Kaybının Genetik Özellikleri, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 55 (Mart 2002), 3.
• UYSAL, Aslı, İşitme Engellilerde Türkçe Öğretimi, Sorunlar, Öneriler, İstanbul Üniversitesi, Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2010.
• YILDIRIM, Ali, ŞİMŞEK, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayınları, Ankara 2013.
• YAŞAR, Özlem Kıroğlu. Resmi ve Özel Kurumlarda Görev Yapan İşitme Engelliler Öğretmenlerinin Yeni İlk okuma Yazma Öğretim Programına İlişkin Görüşleri, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2008.
• URL-1. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü [EYHGM], Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni Nisan 2023, https://aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf . 24.11.2024
• URL-2. MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı. MEB İstatistikleri. 2006-2007:s.26, MEB İstatistikleri, 2022-2023:s.44.https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/29151106_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2022_2023.pdf). 02.02.2024
• URL-3. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/148/isitme-engelliler-namaz-kilarken-kiraat-ve-tesbihati-nasil-yaparlar