1957 General Elections in Adıyaman and Adıyaman Members of Parliament

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 414 - 443, 31.12.2024

Fatih Aydemir , Ayşenur Akgül Şahin

https://doi.org/10.71138/turkav.1577158

Öz

Adıyaman, which had been a province of Malatya until 1954, was transformed into a province during the Democrat Party's rule. Just like the transformation of Kırşehir province into a district, the transformation of Adıyaman into a province was one of the most controversial issues during the DP's 10-year rule. Even though the transformation of Adıyaman into a province was in-terpreted as the DP's way of punishing the regions that had voted for the opposition parties in the elections, the situation was actually different in the transformation of Adıyaman into a province. Because in this process, there was no attempt by CHP members to oppose the provincialization of Adıya-man, which was to be separated from Malatya, the hometown of İsmet İnönü, who was also the President of the Republican People's Party, and on the cont-rary, CHP deputies supported the provincialization of Adıyaman during the discussions on the draft law. In this process, the main criticism of CHP depu-ties was about the districts that would be connected to Adıyaman if it were to become a province. This situation showed that there was no concrete evidence that there were attempts to make Adıyaman a province in order to punish the province of Malatya, which did not vote for the DP during its rule, especially in the 1954 general elections. However, the developments in politics were of great importance in this period. Therefore, the reflections of the 1957 general parliamentary elections in Adıyaman and the developments that took place accordingly were analyzed in detail. The main purpose of the study is to comprehensively examine the general situation of Adıyaman before the 1957 General Elections, the election process and the election results, the MPs elec-ted after these elections and the work of these MPs in the TBMM in the first general election held after Adıyaman became a province. The main objective of the study is to reveal the reflections and results of the 1957 General Electi-ons in Adıyaman province. The study was prepared by making use of the Republican Archive of the Presidency of the State Archives of the period, the Minutes of the Grand National Assembly of Türkiye, Adıyaman provincial yearbooks, newspapers, data from the Turkish Statistical Institute (TÜİK) and the Supreme Electoral Council (YSK), as well as copyright and research works on the subject.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Province, YSK, TurkStat, General Elections.

Adıyaman’da 1957 Milletvekili Genel Seçimi ve Adıyaman Milletvekilleri

Öz

Adıyaman, 1954 yılına kadar Malatya’ya bağlı bir kaza durumunda iken Demokrat Parti’nin iktidarı döneminde vilayet statüsüne getirilmiştir. Adıyaman’ın vilayet statüsüne getirilmesi konusu ise tıpkı Kırşehir vilayetinin ilçeye dönüştürülmesinde olduğu gibi DP’nin 10 yıllık iktidarı sürecindeki en tartışmalı konularından birisi olmuştur. Her ne kadar Adıyaman’ın vilayet statüsüne getirilmesi DP’nin yapılan seçimlerde muhalefet partilerine oy vermiş olan bölgeleri cezalandırması olarak yorumlanmış olsa da Adıyaman’ın vilayet statüsüne getirilmesinde durum aslında farklı olmuştur. Çünkü bu süreçte Cumhuriyet Halk Partisi’nin de Başkanı olan İsmet İnönü’nün memleketi olan Malatya’dan ayrılacak olan Adıyaman’ın vilayet statüsüne getirilmesine ilişkin CHP mensuplarınca da bir karşı durma girişimleri söz konusu olmamış, aksine yapılan kanun tasarısı görüşmeleri esnasında CHP milletvekillerinin Adıyaman’ın vilayet statüsüne getirilmesi konusunu desteklemişlerdir. Bu süreçte CHP Milletvekillerinin en temel eleştirileri ise Adıyaman’ın vilayet olması durumunda bu vilayete bağlanacak ilçelerin nereler olacağı konusunda olmuştur. Söz konusu bu durum ise DP’nin iktidarı sürecinde 1954 genel seçimleri başta olmak üzere kendisine oy vermeyen Malatya ilini cezalandırmak amacıyla Adıyaman’ı vilayet yapma girişimleri olduğuna yönelik somut bir verinin olmadığını göstermiştir. Ancak siyasette yaşanılan gelişmeler bu dönemde büyük önem taşımıştır. Bundan dolayı 1957 yılında yapılan Milletvekili Genel seçiminin Adıyaman’daki yansımaları ile buna istinaden yaşanılan gelişmeler detaylı olarak ele alınmıştır. Çalışmadaki temel amaç Adıyaman’ın vilayet olmasının ardından yapılmış olan ilk genel seçimde Adıyaman ilinin 1957 Milletvekili Genel seçimi öncesindeki genel durumunu, seçim sürecini ve nihayetinde de ortaya çıkan seçim sonuçları ile bu seçimlerin ardından seçilen milletvekilleri ve bu milletvekillerinin TBMM’deki çalışmalarını kapsamlı bir şekilde incelemek olmuştur. Çalışmadaki temel hedef 1957 Milletvekili Genel Seçiminin Adıyaman ilindeki yansımalarını ve neticelerini ortaya koymaktır. Çalışma, dönemin Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi başta olmak üzere TBMM Zabıtlarından, Adıyaman il yıllıklarından, gazetelerden, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile Yüksek Seçim Kurulu (YSK)Verilerinden ve konuyla ilgili telif ve tetkik eserlerden faydalanılarak hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Vilayet, YSK, TÜİK, Milletvekili Genel Seçimleri

Kaynakça

• BCA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi) 30.1.0.0/52.311.1.
• BCA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi) 30.1.0.0/52.312.1.
• BCA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi) 30.1.0.0/52.312.4.
• AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), (4. Baskı),: Hil Yayınları, İstanbul 2010.
• AKŞİN, Sina, “Türkiye’nin Yakın Tarihi I”, Yenigün Haber Ajansı Yayınları, İstanbul 1997.
• ALBAYAK, Mustafa, “Hürriyet Partisi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 24, S. 71 Temmuz 2008, ss. 341-380.
• ARSLAN, Zühtü, “Türk Parlamento Tarihi TBMM-XI. Dönem (1957-1960)”, C.III, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No: 156, Ankara 2011.
• ATAKUL, Fatma Alev, Türkiye’de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-1954-1957), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2007.
• BULUT, Sedef, “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960)”: Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu, Akademik Bakış Dergisi, C. 2, S. 4, 2009, ss.125-145.
• BÜYÜKTOLU, Recep, “Milletvekili Genel Seçimlerinde Demokrat Partinin Seçim Propagandaları (1946 1957)”, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmış Doktora Tezi). Çankırı 2017.
• ÇAVDAR, Tevfik, “Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze”, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2013.
• KARPAT, Kemal, “Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller)”, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• KOZLUDERE, Hüseyin, “Adıyaman Basınına Göre Adıyaman’ın Siyasi, Ekonomik ve Sosyal Yapısı (1954-1968)”, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde 2011.
• KAYA ÖZÇELİK, Pınar, “Demokrat Parti’nin Demokrasi Söylemi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, C.65, S. 3., 2010, ss. 163-187. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002176
• TAŞDEMİR; Mehmet, “16. Yüzyılda Adıyaman”, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• TURAN, Ali Eşref, “Türkiye’de Seçmen Davranışı”, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2004.
• ZÜRCHER, Eric Jan, “Modernleşen Türkiye’nin Tarihi”, (Çev. Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları, İstanbul 2000.
• Akşam Gazetesi, 6 Eylül 1957.
• Milliyet Gazetesi, 28 Ekim 1957.
• 1967 Adıyaman İl Yıllığı TBMM Albümü, 1920-2010, 2. Cilt 1950-1980, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1, Ankara 2010.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 10. Dönem, 4. Yasama Yılı, Cilt: 20, Birleşim: 91, 11 Eylül 1957.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 11. Dönem, 1. Yasama Yılı, Cilt: 1, Birleşim 1, 1 Kasım 1957.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 11. Dönem, 1. Yasama Yılı, C.1, Birleşim 5, 22 Kasım 1957
• Türkiye İstatistik Kurumu, Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, No: 3685, TÜİK Yayınları, Ankara,2012.
• Sait Ağar, T.B.M.M Tercüme-i Hal Varakası, XI. Dönem, TBMM Arşivi, ŞSDN: 2223.
• Sait Ağar, Milletvekili Seçilmiş Olanlara Ait Tutanak, Adıyaman İli, TBMM Arşivi.
• Gani Gürsoy, T.B.M.M Tercüme-i Hal Varakası, XI. Dönem, TBMM Arşivi, ŞSDN: 2224.
• Gani Gürsoy, Milletvekili Seçilmiş Olanlara Ait Tutanak, Adıyaman İli, TBMM Arşivi.
• Ali Şefik San, T.B.M.M Tercüme-i Hal Varakası, XI. Dönem, TBMM Arşivi, ŞSDN: 2225.
• Ali Şefik San, Milletvekili Seçilmiş Olanlara Ait Tutanak, Adıyaman İli, TBMM Arşivi.
• Sırrı Turanlı, T.B.M.M Tercüme-i Hal Varakası, XI. Dönem, TBMM Arşivi, ŞSDN: 2226.
• Sırrı Turanlı, Milletvekili Seçilmiş Olanlara Ait Tutanak, Adıyaman İli, TBMM Arşivi.
• Ali Yaşar, T.B.M.M Tercüme-i Hal Varakası, XI. Dönem, TBMM Arşivi, ŞSDN: 2227.
• Ali Yaşar, Milletvekili Seçilmiş Olanlara Ait Tutanak, Adıyaman İli, TBMM Arşivi.
• • 1950-1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Seçim Sonuçları, Seçim Çevresi: Adıyaman, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1950-1977/Adiyaman.pdf; (Erişim Tarihi: 15 Ekim 2024).
• • 1950-1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Seçim Sonuçları, Türkiye Geneli, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1950-1977/Turkiye.pdf ; (Erişim Tarihi: 15 Ekim 2024). • https://www.tbmm.gov.tr/milletvekili-arama/liste (Erişim Tarihi: 15