Türkiye Türkçesinde “Bakış” (“Aspektotempora”)

Yıl 2003, Cilt: 4 Sayı: 5, 124 - 133, 01.06.2003

Mustafa Uğurlu

Öz

The objective of this study is to explain the ideas of Lars Johanson who conducted the most qualified study on “aspect” in Turkish. The aspect should not be overlooked while interpreting verb conjugation in Turkic. This study also aims to propose a Turkish terminology that can be utilized on this subject. According to Johanson, the “manner of action” (“Aktionsart”) that does not change with the subject (the user of language) and “aspect” (“Aspekt”) that change with the subject the user of language are fundamentally different, and humanbeings have two basic aspect: Intraterminality and Postterminality.

Anahtar Kelimeler

Turkish, conjugation, manner of action (“Aktionsart”), aspect

Türkiye Türkçesinde “Bakış” (“Aspektotempora”)

Öz

Türkiye Türkçesi cümlelerin anlaşılmasında “bakış”ın (“Aspekt”) rolü üzerine, Türkiye’de hemen hemen hiç çalışılmadığı için Türkçe terimler de oluşturulamamıştır. Konuyla ilgili en yetkin çalışma Lars Johanson tarafından Almanca olarak yayımlanmıştır. Bu çalışmanın gayesi, Türkiye Türkçesinde fiil çekimi yorumlanırken ihmal edilmemesi gereken “bakış” ile ilgili Johanson’un görüşlerini, ana hatlarıyla ortaya koymak ve bu konuda Türkiye Türkçesinde kullanılabilecek terimleri tartışmaya açmaktır. Her “eylem” (“Tätigkeit”), kendiliğinden bir “kılınış”a (“Aktionsart”) sahiptir. “Eylem”e, ekler getirilebilir veya “istem”ine (“Valenz”) uygun kelimeler bağlanabilir. Böylece “kılınış birliği” (“Aktionalphrase”) oluşur. Bu kişiden kişiye değişmez. Bunun, zaman eki alarak çekimlenmesiyle “bakış birliği” (“Aspektphrase”) oluşur. “Bakış” kavramının temelini, “olay”ın, “başlangıç sınırı”, “bitiş sınırı” veya “sürek”ine yönelik bakışın odaklanması teşkil etmektedir. Aynı “olay”a farklı şahıslar tarafından farklı bakılabilir; yani her bir şahsın “bakış”ı belirtilen noktalardan birine odaklanmış olabilir. Bu yönüyle “bakış”, “kılınış”tan temel olarak farklıdır. İnsanoğlunun, “sınırlar arası” (“Intraterminalität”) ve “sınır ötesi” (“Postterminalität”) olmak üzere, temel iki “bakış”ı vardır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, zaman çekimi, kılınış (“Aktionsart”), bakış (“Aspekt”)