Inter-disciplinary Examination of “sü” with which Military Terms Produced

Yıl 2006, Cilt: 7 Sayı: 12, 104 - 133, 01.12.2006

Süer Eker

Öz

In this study, we examine the military term sü (~ sǖ) ‘soldier, troops; army’ one the most frequently used terms of the Turkic military terminology, and oth-er terms produced from this term. With this aim on mind, following a section in which an example of how historical military texts are interpreted by military science is given, the terms ‘army’ and ‘soldier, troops’, the best known equiva-lents of the term sü are touched upon, and the words and phrases derived out of the term sü are evaluated from the perspectives of Turkish linguistics and military sciences.
In the study limiting its scope to the material collected from Old Turkic, Kutaδgu Bilig and Dîvân Lugât at-Turk, identified terms are listed in alphabet-ical order. The studies of Arat (1988, 1991), Berta (2004), Atalay (1985, 1986) Clauson (1972) Dankoff&Kelly (1985 III), Nadeyyayev (1969) and Tekin (1968, 1988, 2004) are used as reference materials in the identification, reading and the terms, but since the examples are evaluated also from the per-spective of the military sciences, differing views are also cited. As for the read-ing differences, the preferences of Clauson, Dankoff &Kelly, Tekin and Berta are adopted. With regard to the explanation and definitions of military terms, we benefited from sources from the Turkish General Staff.

Anahtar Kelimeler

historical military term, military term, sü, çerig, er, Old Turkic, Kutaδgu Bilig, Dîvân Lugât at-Turk

Sü ve Sü İle Yapılan Tarihî Askerî Terimler Üzerine Disiplinlerarası Bir İnceleme

Öz

Bu çalışmada, tarihî Türk askerî terminolojisinin en sık kullanılan terimlerin-den biri olan sü (~ sǖ) ‛asker, ordu vb.’ ve sü ile yapılan terimler ele alınmak-tadır. Bu amaçla tarihî askerî metinlerin askerî bilimlerle yorumuna ilişkin bir örnek bölümden sonra, sü’nün en iyi bilinen karşılıkları olan ‛ordu’ ve ‛asker’ kavramlarına değinilmiş, ardından sü’den türetilen sözcükler ve sü ile oluştu-rulan öbekler Türk dil bilimi ve askerî bilimler açısından değerlendirilmiştir.
Eski Türkçe, DLT ve KB’den derlenen malzeme ile sınırlandırılan çalışmada, tespit edilen terimler alfabe sırasına göre listelenmiştir. Terimlerin belirlenme-si, okunması ve anlamlandırılmasında Arat (1988, 1991), Berta (2004), Atalay (1985, 1986), Clauson (1972), Dankoff&Kelly (1985 III), Nadelyayev (1969) ve Tekin’in (1968, 1988, 2004) çalışmalarından temel kaynaklar olarak yarar-lanılmış, ancak özellikle örneklerin askerî bilimler açısından yorumlanması dolayısıyla, zaman zaman kısmen farklı yorumlamalara da yer verilmiştir. Okuyuş farklılıklarında Clauson, Dankoff&Kelly, Tekin veya Berta’nın seçimi esas alınmıştır. Askerî terimlerle ilgili açıklama ve tanımlarda Genelkurmay Başkanlığı kaynaklarından yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

tarihî terim, askerî terim, sü, çeri, er; Eski Türkçe, Kutađgu Bilig, Divanü lügâti’t-Türk

Kaynakça

• İREPOĞLU, Gül, (2004), Gölgemi Bıraktım Lâle Bahçelerinde, İstanbul: Doğan Kitap, 338 s. III. Bsk. (Alıntılar bu baskıya aittir.)
• Türk Ansiklopedisi, (1958), “Dimitri Cantemir”, Ankara: MEB Yayını, C: IX, s: 345-346
• YALÇIN, Alemdar, (1992), Cumhuriyet Devri Türk Romanı I, Ankara: Ajans Turkuaz.