Stray Children in Ottoman Period and a Document

Yıl 2006, Cilt: 7 Sayı: 12, 163 - 172, 01.12.2006

Genç Osman Geçer

Öz

There have been a lot of studies in Turkey about the problem of street children which has become a worldwide problem by exceeding the borders of the country. Each of these studies which has special value on its own is related to the problem of street children of Turkish society after the Republic. It is understood that the problem of street children started in Ottoman period and has been increasing day by day by the document of archives registered with the number 2185 Cevdet Zaptiye and the date Rebiülevvel 1262 (14 March 1846) at the Ottoman archives of premiership. The definition of street children on this document which has not come to light up to now is exactly similar to the definition of the present one. Some children begging on Istanbul streets during the day and sleeping on the streets and mosques at nights are mentioned on this document. It is necessary to consider this document with Tanzimat Fermanı (1839). The document anticipates the children living at Istanbul streets should be rescued from the streets and employed in various fields. It can be evaluated as the movements of Tanzimat period were the result of effort to be European on every point of view.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, stray children in Ottoman period, Meclis-i Zaptiye, the document of archives, infant, begging, theft, street, mosque

Osmanlı’da Sokak Çocukları ve Bir Belge

Öz

Ülke sınırlarını aşarak evrensel bir sorun haline gelen sokak çocukları sorunu ile ilgili bugüne kadar Türkiye’de pek çok araştırma yapılmıştır. Her biri kendi içinde ayrı bir kıymet taşıyan bu çalışmalar daha çok Cumhuriyet sonrası Türk toplumunda görülen sokak çocukları sorunu ile ilgilidir. Sokak çocukları sorununun Osmanlı döneminde başlayan ve günden güne büyüyerek devam eden bir sorun olduğu, Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde 16 Rebiülevvel 1262 (14 Mart 1846) tarihli ve Cevdet Zaptiye 2185 numarada kayıtlı bulunan arşiv belgesinden anlaşılmaktadır. Bugüne kadar gün yüzüne çıkmayan bu belgede, sokak çocukları için yapılan tanım günümüz tanımına tam olarak uymaktadır. Belgede, gündüz İstanbul sokaklarında dilencilik yapan, geceleri de sokaklarda ve camilerde yatıp kalkan birtakım çocuklardan söz edilmektedir. İstanbul sokaklarında yaşayan bu çocukların sokaklardan kurtarılması ve çeşitli alanlarda istihdam edilmesini öngören bu belgeyi Tanzimat Fermanı (1839) ile birlikte düşünmek gerekir. Bu belge, Tanzimat dönemi eylemlerinin her açıdan Batılı olma çabasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat, Osmanlı’da sokak çocukları, Meclis-i Zaptiye, arşiv belgesi, sabi çocuklar, dilencilik, hırsızlık, sokak, camî

Kaynakça

• AZMUN, Yusuf, (2000), “Türkmen Dilinde Farsça ve Arapça Sözcükler ve Uğradıkları Değişiklikler Üzerine Notlar”, Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, V. 24/III, s. 7-3 8.
• COŞKUN, Volkan, (1998), “Yeni Uygur Türkçesinde Ses Uyumu ve Ses Olayları”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK Yay., S. 6, s. 808-818, Ankara.
• ÇENGEL KASAPOĞLU, Hülya, (1995), “Türkiye Türkçesi ile Kırgız Türkçesindeki Ortak Alınma Kelimeler”, Türk Dili, S. 521, Mayıs, 8. 467-479.
• DEVELLİOĞLU Ferit, (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat Ankara.
• KANAR, Mehmet, (1993), Büyük Farsça- Türkçe Sözlük, İstanbul.
• ........... , (1993 ), Büyük Türkçe- Farsça Sözlük, İstanbul.
• LAM, Mehmet, (1998), “Arapça ve Farsçadan Türkmenceye Geçen Kelimelerde Görülen Ses Değişmeleri”. IV. Uluslar arası Karşılaştırmalı Edebiyat Sempozyumu, s. 65- 80, Çanakkale.
• MMSOY, Yakup, (1998), “Türkmen Türkçesine Arapçadan Geçen Ayın’lı Kelimelerdeki Ses Değişmeleri”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK Yay., S. 5, s. 397- 432, Ankara.
• ........... , (1999), “Tatar Türkçesine Arapçadan Geçen Ayın’lı Kelimelerdeki Ses Değişmeleri”, Gazi Universitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Ozel Sayısı, Ankara, s. 106-116.
• Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedik Lügat, XII.
• MUTÇALI, Serdar, (1995), Arapça- Türkçe Sözlük.
• ÖZTEKTEN, Özkan, (2001), “Türkçedeki Arapça Alıntıların Fonolojisi Üzerine”, Ege Üni. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C: X, s. 313-322, lzmir.
• ÖZTÜRK, Rıdvan, (2003 ), Uygur Türkçesinde Arap ve Fars Menşeli Kelimelerdeki Ünsüz Değişmeleri, TDAY- Belleten 2001, Ankara.
• PEKACAR, Çetin, (2002), “Kumuk Türkçesindeki Arapça Alıntı Kelimelerde Son Ses /u/ Meselesi ve Türkçe-Arapça İlişkileri”, KHKO: KyMbchxoe Hayuno-Kynmypnoüe Oömecmoo (HHıpopMaIıHOHHo-AHaHHTI/ıqecıcrıü BIOJ'IJ'IeTeHB), BLIlTuCKZ 8-10, 0. 56- 59.
• .......... , (2006), “Kumuk Türkçesine Arapça ve Farsçadan Geçen Kelimelerdeki Ses Olayları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Yaz, s. 53-71, Konya.
• REDHOUSE, S. James, (1978), A Turkish and English Lexicon, Çağ. Yay., İstanbul.
• SARI, Mevlüt (1989), T nrkish- English- Arabic Persian, İstanbul.
• SEZEN, Niyazi, (1996), Azerbaycan Türkçesindeki Farsça Unsurlar ve Özellikleri, Yayımlanmamış Tez, Konya.
• SEZER, Süleyman, (1999), Başkurt Türkçesinde Arapça ve Farsça Unsurlar, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• STElNGASS, F., (1957), Persian- English Dictionary, London.
• ŞÜKÜN, Ziya, (1984), Farsça- Türkçe Lügat Gencinei Güftar Ferhengi Ziya, I, II, 111, İstanbul.
• Türkçe Sözlük, (1998), Ankara.
• YAZICI, Habibe, (1999), Yeni Uygur Türkçesinde Arapça ve Farsça Unsurlar, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• YOLCU, Ismet, (1996), Örnek Sözlük ( Arapça- Türkçe), Eğit San. Yay., Ankara.
• ZÜLFİKAR, Hazma, (1995), “Doğu Kökenli Kelimelerin Son Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması”, Türk Dili, S. 521, s. 43 5-448, Ankara.
• .......... , (1996), “Doğu Kökenli Kelimelerin İlk Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması”, Türk Dili, S. 532, Ankara.