Romanla Tanışan Neslin Tercüme Tekniği ve Tenkîdine Dâir Tartışmaları

Yıl 2007, Cilt: 8 Sayı: 14, 41 - 59, 01.12.2007

Nesîme Ceyhan

Öz

Bizde roman, tercüme rehberliğinde öğrenilmiş bir türdür. Yabancı bir dilde roman okumak, onu kendi diline doğru olarak aktarmak, bir tür olarak romanı tanımak ve tanıtmak ilk devirlerin önemli uğraşlarındandır.
Bu makale Batılı bir tür olan romanın tercüme yoluyla edebiyatımıza girdiği 19. yy Türk basınını meşgul eden bir tartışmayı ele almaktadır. Bu tartışma, tercümeye yeni başlamış bir toplumun roman tercümelerinde takip edeceği yol ile, yapılan tercümeler üzerine yapılan tenkitleri içerir.

Anahtar Kelimeler

tercüme, roman, roman tekniği, tenkit, tercüme roman polemiği.

Discussions of a Generation, Being Acquainted with Novel, on Translation Technique and Criticism

Öz

Novel in our literature is a genre learned through translation practices. Among the important tasks of the early periods were reading a novel in the original language, translating it into the mother tongue, understanding and introducing the novel as a different genre. This article deals with the Turkish press discussions in the 19th century, when the novel as a Western genre first entered our literature. These discussions involved suggested methods of novel translation and the criticism of the translated novels.

Anahtar Kelimeler

translation, novel, novel genre, criticism, translated novel discussions.

Kaynakça

• AHMED MİDHAT (1305/1879), Müntehabât-ı Mustafa Refik, Cild-i sânî, İstanbul: 151- 152.
• AUGİER, Emile (1312/1889), Nedamet mi? Heyhât , (Mütercim: Ahmed Midhat), İstanbul: Tercümân-ı Hakîkat Matbaası.
• CAHUN, Leon (1328/1902), Gök Sancak, (Mütercim: Necib Âsım), İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası.
• CHATEAUBRİAND (1872), Atala (yahut) Amerikan Vahşileri, (Mütercim: Recaizâde Mahmud Ekrem), İstanbul: Terakkî Matbaası.
• DEFOE, Daniel (1302/1876), Robenson, (Mütercim: Şemseddin Sami), İstanbul: Mihran Matbaası.
• EBÜZZIYA TEVFİK (1330/1904), “Said Beyefendiye”, Mecmua-i Ebüzzıya, cüz. 135, 11 Rebiülevvel.
• FEUİLLET, Octave (1298/1872), Bir Fakir Delikanlının Hikâyesi, (Mütercim:Ahmed Mithat), İstanbul: Tercümân-ı Hakîkat Matbaası.
• HUGO, Victor (1302/1876), Klod Go, (Mütercim: Selânikli Tevfik), İstanbul: Matbaa-i Ebüzzıyâ.
• ----------, (1307/1881), Sefiller, (Mütercim: Şemseddin Sâmi) İstanbul: Mihran Matbaası.
• KEMÂL PAŞAZÂDE SÂİD BEY (1315/1892), Galâtât-ı Tercüme, İstanbul: Kasbar Matbaası.
• KOCK, Paul de (1294/1868), Üç Yüzlü Bir Karı, (Mütercim: Ahmed Midhat-Ebüzzıya Tevfik), İstanbul: Mihran Matbaası.
• LAMARTINE (1314/1891a), Rafael, (Mütercim:Müstecâbîzâde İsmet - İskender Fereri), İst., Tahir Bey Matb.
• ----------, (1314/1891b), Rafael, (Mütercim:.M(im).S(in).-E(lif). L(am)), İstanbul: Âlem Matbaası. Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
• MAUPASSANT, Guy de (1326/1900), Ölüm Kadar Metîn, (Mütercim: Muhyiddin Birgen), İstanbul: Tanin Matbaası.
• MERİÇ, Cemil (1980), Kırkambar, İstanbul: Ötüken Yay.
• NÂMIK KEMÂL, (1298/1872), “Mikromega Tercümesinde Kemal Bey’in Muâhazesi”, Mecmua-i Ebüzzıya, C.2, Nu.16, Gurre-i Cemâziyelevvel.
• ----------, (1330/1904), “Meprizon Tercümesi Hakkında Kemâl Bey’in Mülâhazâtı”, Mecmua-i Ebüzzıyâ, Cüz:129, 21 Muharrem 1330/1904’den Cüz:134, 4 Rabîülevvel 1330/1904’e kadar altı bölüm halinde tefrika edilmiştir.
• ÖZÖN, Mustafa Nihad (1939), “Türkçe’de İlk Tercümeler”, Oluş, Nu. 22, 28 Mayıs.
• PERE, Alexandre Duma (1298/1872), Kadınlar Muharebesi, (Mütercim: Ahmed Atâ), İstanbul: Matbaa-i Esad.
• PREVOST, Marcel (1313/1890), Kadın Mektupları, (Mütercim:.Ali Kemâl), İstanbul: Ikdâm Matbaası.
• ----------, (1315/1892), Jülyet’in İzdivacı, (Mütercim: Ali Kemâl), İstanbul: Tahir Bey Matbaası.
• TANSEL, Fevziye Abdullah (1943), “Muallim Naci ve Tercüme”, Tercüme Mecmuası, c:2, nu: 22.
• ----------, (1955), “Ahmed Midhat Efendi’nin Garb Dillerinden Tercüme Roman ve Küçük Hikâyeleri”, Tercüme Mecmuası, c.11, nu.60, Nisan-Haziran.
• ZOLA, Emile (1307/1881), Terez Raken, (Mütercim: Muallim Nâci), İstanbul: Âlem Matbaası.