Altay Türkçesindeki -p al- Artfiiline Dair Notlar

Yıl 2009, Cilt: 10 Sayı: 17, 33 - 46, 01.06.2009

Eyüp Bacanlı

Öz

Makalede, Altay Türkçesindeki -p al- artfiilinin işlevsel alanı irdelenmektedir. Dilbilgisi araştırmalarında şeklin işlevi “kendi yararına iş” bildirme olarak tarif edilmekle birlikte, söz konusu şekil, fail/kontrol ve eylemin başlangıç sınırı ile kısmî gerçekleşmesi gibi kılınışsal işlevlerin taşıyıcısıdır. Bu anlamlar bilişsel dilbilimin verileri çerçevesinde ele alınmaktadır. Son olarak, şeklin kiplik kapsamındaki yeterlilik işlevi incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

“almak” fiili, kılınış, fail, kısa sürelilik, yeterlilik

Notes on -p al- postverb in Altay Turkic

Öz

In this paper, functional domain of the -p al- postverb is examined. Although the function of the form is defined as “self-benefactive or subject version” in grammatical studies, the form expresses agency and actional meanings as inchoative and delimitative. These readings are dealt with in the frame of cognitive linguistics. Finally, funtion of capality in the scope of modality is analized.

Anahtar Kelimeler

verb “take”, actionality, agency, delimitativity, capability.

Kaynakça

• AĞCAGÜL, Sevgi (2004), "Grammaticalization of Turkic postverbial constructions", Orientalia Suecana 53: 5-14.
• ANDERSON, Gregory D.S. (2001), “Subject version and object version in Tofa auxiliary verb constructions”. Turkic Languages 5: 245-269.
• ------------, (2004), Auxiliary verb constructions in Altay-Sayan Turkic. (Turcologica 51.) Wiesbaden: Harrassowitz.
• BACANLI, Eyüp (2008) “Phase marking on initiotransformative verbs in Altay Turkic”. Turkic Languages 12/2: 170-186.
• BASKAKOV, Nikolay A. (1947), “Oçerk grammatiki oyrotskogo yazıka”, Oyrotsko-russkiy slovar’. Moskva.
• BASKAKOV, Nikolay A. (1952), Karakalpakskiy yazık II – Fonetika i morfologiya. Moskva: Nauka.
• BUTT, Miriam & GEUDER, Wilhelm (2003), “Light verbs in Urdu and grammaticalization”. Eckardt, Regine & Heusinger, Klaus Von & Schwarze, Christoph (eds.) Words in time: Diachronic semantics from different points of view (Trends in linguistics. Studies and monographs, 143). Berlin: Mouton de Gruyter. 295-350.
• DIRENKOVA, N.A. (1940), Grammatika oyrotskogo yazıka. Moskva & Leningrad: Nauka.
• GANİYEV, F. A. (2003), Sposobı deystviya glagolov v tatarskom yazıke. Kazan’: İzd-vo Dom Peçati.
• GÖKÇE, Faruk (2007), Oğuz Türkçesinde Fiil Birleşmeleri - Tarihsel Ve Karşılaştırmalı Bir İnceleme Denemesi., Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Grammatika Altayskogo Yazıka (1869), Altay misyonu üyelerince hazırlanmış anonim eser. Kazan.
• GrammatikaXakasskogoYazıka (1975), Xakasskiy Nauçno-İssledovatel’skiy İnstitut Yazıka, Literaturı i İstorii. Moskva: Nauka.
• JOHANSON, Lars (1971), Aspekt im Türkischen: Vorstudien zu einer Beschreibung des türkeitürkischen Aspektsystems. (Studia Turcica Upsaliensia 1) Uppsala: Almqwist- Wiksell.
• JOHANSON, Lars (2004), “On Turkic transformativizers and nontransformativizers”. Turkic Languages 8: 180-190.
• MENGES, Karl H. (1968), The Turkic languages and peoples. An introduction to Turkic studies. (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica 42.) Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• NASİLOV, Dmitriy M. (1989), Problemı tyurkskoy aspektologii – Aktsional’nost’. Leningrad: Nauka.
• NEWMAN, J. (1996), Give: A cognitive linguistic study. Mouton de Gruyter. Berlin.
• OZONOVA, Ayana A. (1999), Modal’nıye analitiçeskiye konstruktsii altayskogo yazıka. Avtoref. diss. kand. filol. nauk. Novosibirsk.
• PARDESHİ, Prashant (2001), “The explicator compound verb in Marathi: Definitional issues and u.ac.jp/linguistics/KPL/index_e.html for identification”.
• http://www.lit.kobe
• RACHMATULLİN, Gabdul-Raschid (1928), Die hilfsverben und verbal-adverbien im Altaischen. Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwürde: Weimar.
• RASSADİN, Valentin İ. (1978), Morfologiya tofalarskogo yazıka v sravnitel’nom osveşçenii. Moskva: Nauka.
• RENTZSCH, Julian (2006), “Actionality operators in Uyghur”. Turkic Languages 10: 193- 219.
• Russko-altayskiy slovar’ (1964), Moskva: İzd-vo Sovеtskaya Entsiklopеdiya.
• ŞAMİNA, Lyudmila A. (1995), “Analitiçeskiye konstruktsii skazuyemogo v tuvinskom yazıke”. Yazıki Korennıx Narodov Sibiri 2: 23-39.
• ŞÇERBAK, A. M. (1981), Oçerki po sravnitel’noy morfologii tyurkskix yazıkov – Glagol. Leningrad: Nauka.
• ŞELYAKİN, M. A. (1987), “Sposobı deystviya v pole limitativnosti”. Bondarko, A. V. (ed.) Teoriya funktsional’noy grammatiki – Vvedeniye, aspektual’nost, vremennaya lokalizovannost’, taksis. Leningrad: Nauka. 63-85.
• ------------, (2007), Kategoriya aspektual’nosti Russkogo glagola. Moskva: URSS.
• TIBIKOVA, A. T. (1966), Slojnıyе glagolı v altayskom yazıkе. Gorno-Altaysk: GAOAKİ.
• UĞURLU, Mustafa (2003), “Türkiye Türkçesinde ‘Bakış’ (‘Aspektotempora’)”. Türkbilig, 2003/5: 124-133.
• VENDLER, Zeno (1957), “Verbs and Times”. The Philosophical Review 66, 143-160 (ayrıca bk. Vendler (1967), Linguistics in Philosophy. New York: Cornell University Press.).
• XARİTONOV, L. N. (1960), Formı glagol’nogo vida v yakutskom yazıke. Moskva- Leningrad.
• YULDAŞЕV, A. A. (1965), Analitiçеskiyе formı glagola v tyurkskiх yazıkaх. Moskva: Nauka.
• Edebi Örneklerin Alındığı Kaynaklar:
• AÇ (gazete) – Altaydıŋ Çolmonı, Altay Türkçesinde haftada üç gün çıkan 8 sayfalık gazete.
• AĆ (dinî kitap) – Muytuyeva, Valentina A. & Çoçkina, Mayya P. (1996) Altay Ćaŋ, Gorno- Altaysk: GAT.
• AK (roman) – Manitov, Sergey (1989) Aş Kılgada. Gorno-Altaysk: GAOAKİ.
• AKIS (roman) – Kokışev, Lazar’ (1980) Altaydıŋ Kıstarı. Gorno-Altaysk: GAOAKİ.
• KĆ-II (roman) – Tölösov, Küügey (1987) Kadın Ćaskıda II. Gorno-Altaysk: GAOAKİ.
• Ö (roman) – İvanov, Anatoliy (1984) Öştöjü. Gorno-Altaysk: GAOAKİ.