Reflections from Social Life in Divan Poem: Necatî and Hayretî’s Two Poems Narrating Famine of Barley

Yıl 2009, Cilt: 10 Sayı: 17, 47 - 55, 01.06.2009

Ülkü Çetinkaya

Öz

It is possible to come across some information related to social life in almost all genres of diwan poetry; sometimes in different verses, sometimes in the whole poem. Such poems possess a documentary value in terms of cultural history.
Based on such a perspective, this study examines the kasides of the two diwan poets, Necatî (D.1509) and Hayretî (D.1534-35), who mention the famine of barley and related problems they had to face with in their periods.

Anahtar Kelimeler

Diwan poetry, kaside, Necatî, Hayretî, famine of barley, social life.

Divan Şiirinde Sosyal Hayattan Yansımalar: Necatî ve Hayretî’nin Arpa Kıtlığını Anlatan İki Manzumesi

Öz

Divan şiirinin hemen her türünde, kimi zaman farklı farklı beyitlerde kimi zaman da bir şiirin bütününde olmak üzere, sosyal hayata ilişkin bilgilere rastlamak mümkündür. Bu türlü şiirler kültür tarihi açısından önemli birer belge değeri taşımaktadırlar.
Bu çalışmada da divan şairlerinden Necatî (ö: 1509) ile Hayretî (ö: 1534-35)’nin kendi dönemlerinde yaşanan arpa kıtlığını ve bundan duydukları sıkıntıları konu ettikleri kasideleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, kaside, Necatî, Hayretî, arpa kıtlığı, sosyal hayat.

Kaynakça

• AKÜN, Ömer Faruk (1994), “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9, İstanbul: 389-427.
• AYLAR, Selçuk (1995), “Divan Şiirinde Sosyal Hayatın İzlerine Dair Birkaç Örnek”, Dergâh, VI, 65: 1011-1022.
• BANARLI, Nihad Sami (1966), “Divan Şiirinde Sosyal Çizgiler”, Hayat Tarih Mecmuası, II, 11: 10-14.
• BATİSLAM, H. Dilek (2006), “16. Yüzyıl Divan Şairi Cinanî’nin Hediye Konulu İki Şiiri”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 18: 7-15.
• BEYZADEOĞLU, Süreyya A. (1990), “Sühan Kasidesi”, Dergâh, I, 9: 9-11.
• --------------, (1991), “Tayyare Kasidesi”, Dergâh, II, 18: 8-9.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed ve M. Ali TANYERİ (1981), Hayretî-Dîvan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (2001), Necati Bey Divanı’nın Tahlili, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• DEMİR, Hiclal (2001), Çağlarını Eleştiren Divan Şairleri: Hayretî-Usulî-Hayalî, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• DİLÇİN, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ------------, (1999), “Türk Kültürü Kaynağı Olarak Divan Şiiri”, Türk Dili, 571: 618-626.
• ERBAY, Erdoğan (1997), Eskiler ve Yeniler: Tanzimat ve Servet-i Fünun Neslinin Divan Edebiyatına Bakışı, Erzurum: Akademik Araştırmalar.
• Hüseyin Remzî (1305), Lugat-i Remzi, II, İstanbul.
• İNALCIK, Halil (1990), “Köy, Köylü ve İmparatorluk”, V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi (İstanbul 21-25 Ağustos 1989) Tebliğler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları: 1-11.
• İSEN, Mustafa (1998), "Akıncılığın Türk Kültür ve Edebiyatına Katkıları", Türkiye Günlüğü, 49: 80-86.
• KILIÇ, Orhan (2002), “Osmanlı Devletinde Meydana Gelen Kıtlıklar”, Türkler Ansiklopedisi, 10, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 718-730.
• ÖZ, Mehmet (1999), “Osmanlı Klasik Döneminde Tarım”, Osmanlı Ansiklopedisi, 3, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 66-73.
• ÖZTOPRAK, Nihat (2000), “Divan Şiirinde Osmanlı Geleneğinin İzleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 3, İstanbul: 155-168.
• SEFERCİOĞLU, M.Nejat (2002), “Divan Şiirinin Gerçek Hayatla Bağlantısı”, Türkler Ansiklopedisi, 11, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 664-681.
• ŞENTÜRK, A. Atilla (1993a), “Klâsik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler- I”, Türk Dili, 1993/I, 495: 175-188.
• ------------, (1993b), “Klâsik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler- II”, Türk Dili, 1993/II, 500: 211-223.
• ------------, (1993c), “Osmanlı Şairlerinin Gözlemciliği ve Klasik Edebiyatımızda Realiteye Dair”, Dergâh, IV, 41: 8-10.
• TARLAN, Ali Nihat (1997), Necâtî Beg Divanı, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• TATÇI, Mustafa (1998), “Hayretî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 17, İstanbul: 61-62.
• ÜNVER, İsmail (2005), “Farklı Coğrafyalarda Yaşamış İki Şairin “Şitâ’iyye”lerinde Kış”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 18: 195-201.
• YENİTERZİ, Emine (2000), “Divan Şiirinde Osmanlı Devletindeki Sosyal, Ahlakî ve İktisadî Çözülmenin Akisleri”, Selçuk Üniversitesi Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi 7-9 Nisan 1999-Bildiriler, Konya: 361-377.
• YILMAZ, Kâşif (2000), “Muasır İki Divan Şairinin Manzumelerine Göre XVI. Yüzyılda Sosyal Hayat”, Trakya Üniversitesi Dergisi (Sosyal Bilimler C Serisi), I, 1: 121-127.