The Relation of Vowel Points and Pronunciation in the Texts of Ottoman Turkish

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 19, 137 - 143, 01.06.2010

Yavuz Kartallıoğlu

Öz

Abstract: In the Turkish texts with Arabic script some signs, called vowel points, were used for correct spelling and better expression of vowels. Vowel points guide the researchers to read the texts correctly by partially displaying rounded and unrounded features of vowels.
In Old Anatolian Turkish and Ottoman Turkish texts vowel point system resembles in terms of quality to the letters corresponding with the vowels (This sentence is unclear). That is to say, if we have a letter of “waw” in a syllable or in a word then the vowel point is “damma,” if we have a letter of “ye” the vowel point is “kasra,” if we have a letter of “alif” the vowel point is “fatha.” In some Ottoman Turkish texts “damma” sometimes can be in the letter of “ye” and “kasra” can be in the letter of “waw.” This type of usage of vowel point shouldn’t be perceived as incorrect spelling. In such usages the vowel points reflect the pronunciation-that is the speech- not the clichéd spelling. Vowel points must be taken into consideration when the above mentioned “ye” with “damma” and “waw” with “kasra” are used to correspond with only one vowel, for vowel points are less clichéd than letters. This system also has a guiding feature in terms of developing labial harmony.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Turkish, letters, vowel points, pronunciation.

Osmanlı Türkçesi Metinlerinde Harf ve Söyleyiş İlişkisi

Öz

Özet: Arap harfli Türkçe metinlerde doğru heceleme maksadıyla ve ünlüleri daha iyi ifade edebilmek için hareke denilen birtakım işaretler kullanılmıştır. Hareke, ünlünün düzlük-yuvarlaklık niteliğini kısmen ortaya koyarak metinlerin daha doğru okunmasında araştırıcılara yol gösterir.
Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesi metinlerinde hareke sistemi ünlüleri karşılayan harflerle nitelik bakımından benzeşmektedir. Yani, hece veya kelimede “vav” harfi varsa hareke “ötre”, “ye” harfi varsa hareke “esre”, “elif (güzel he)” harfi varsa hareke “üstün” olur. Bazı Osmanlı Türkçesi metinlerinde yer yer “ye” harfinin üzerinde “ötre”, “vav” harfinin altında “esre” bulunmaktadır. Bu harekeleme sistemi yanlış yazılışlar olarak algılanmamalıdır. Bu kullanımlarda harekeler kalıplaşmış imlanın aksine dildeki telaffuzları, yani konuşmayı yansıtmaktadır. Yukarıda bahsedilen “ye” ile “ötre”nin, “vav” ile “esre”nin tek ünlüyü karşılayacak şekilde kullanıldığı durumlarda harekeler esas alınmalıdır. Çünkü, harekeler harflere göre daha az kalıplaşmıştır. Bu sistem aynı zamanda gelişen dudak uyumu konusunda da yol gösterici bir özelliğe sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi, harf, hareke, telaffuz.

Kaynakça

• DENY, Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). Çev. Elöve, Ali Ulvi, İstanbul: Maarif Vekâleti Yay.
• DEVELI, Hayati (1998), XVIII. Yüzyıl İstanbul’a Dair Risale-i Garibe. İstanbul: Kitabevi.
• DILÇIN, Dehri (1946), Yusuf ve Zeliha. İstanbul: Türk Dil Kurumu.
• DUMAN, Musa (1999a), “Klasik Osmanlı Türkçesinde i/e Meselesine Dair”. İlmî Araştırmalar, 7, İstanbul, 65-103.
• DUMAN, Musa (1999b), “Bazı Çeviri Yazılı Metinlerde Çok Şekilli Kelimelerin Değerlendirilmesi”, Uluslar Arası Sözlük Bilimi Sempozyumu 20-21 Mayıs, Bildiriler, düzenleyen: DAÜ Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Gazimağusa.
• DUMAN, Musa (2000), Vasiyyet-name. İstanbul: R Yayınları.
• EREN, Hasan (1991), “Dilde Birlik, Yazıda Birlik”, Dil Ve Alfabe Üzerine Görüşler. Ankara: Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 3-10.
• ERGİN, Muharrem (1998), Osmanlıca Dersleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 20. Baskı.
• ERKMAN-AKERSON, Fatma (2000), Türkçe Örneklerle Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual.
• FAULMANN, Carl (2005), Yazı Kitabı, Tüm Yerkürenin, Tüm Zamanların, Yazı Göstergeleri ve Alfabeleri. Çev. Itır Ada, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1991), “Türk Dili İçin Arap Alfabesinin Yetersizliği”, Dil Ve Alfabe Üzerine Görüşler. Ankara: Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 21-22.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2005), Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni (16., 17. ve 18. Yüzyıllar), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış doktora tezi).
• KORKMAZ, Zeynep (1991), “Türk Dili ve Arap Alfabesi”, Dil Ve Alfabe Üzerine Görüşler. Ankara: Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 11-20.
• MAKSUDOĞLU, Mehmet (2001), Arapça Dilbilgisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 9.
• SAMİ, Şemseddin (2001), Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 10.
• TİMURTAŞ, Faruk, K. (1997), Osmanlı Türkçesi Grameri-III, İstanbul: Alfa Basın Yayım Dağıtım, 8.
• TULUM, Mertol (1991), “Alfabe ve Eski Alfabemiz Üzerine”, Dil Ve Alfabe Üzerine Görüşler. Ankara: Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları. 23-28.
• Wikipedia, Fenike Abecesi. http://tr.wikipedia.org/wiki/Fenike_Abecesi