On The Chuvash +lA(t)sA

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 20, 37 - 46, 01.12.2010

Sinan Güzel

Öz

Formation of adverbials in Turkish can be achieved in a variety of
ways. Some of the suffixes added to words make up new words in the form of
adverbials. In this article, such stereotypical adverbial constructions realized
by -lA+(t)+sA>+lA(t)sA will be analysed on the basis of examples from the
Chuvash language considering their structural and functional properties.

Anahtar Kelimeler

Chuvash Language, stereotyping of affix, adverbialisation, adverb

Çuvaşça +lA(t)sA Üzerine

Öz

Türkçede zarf kategorisi çeşitli yollarla sağlanabilmektedir. Birtakım
eklerin kimi sözlerde kalıplaşarak zarf olarak kullanılan yeni sözler yapması
da bu yollar arasındadır. Bu yazıda Çuvaşçada eklerle gerçekleşen zarflaşma
olgusunun örnekleri üzerinden -lA+(t)+sA>+lA(t)sA şeklindeki zarf
kalıplaşması ele alınacaktır. Söz konusu ek kalıplaşmasının yapısal ve işlevsel
olarak değerlendirileceği bu yazı, anılan ek şekline yönelik birtakım tespit ve
değerlendirmeleri de içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çuvaşça, Ek kalıplaşması, Zarflaşma, Zarf

Kaynakça

• AHMET’YANOV, R. G. (1978), Sravnitel’noye İssledovaniye Tatarskogo i Çuvaşskogo Yazıkov (Fonetika i Leksika), İzdatel’stvo “Navka”, Moskova.
• AŞMARİN, N. İ. (1994-2000), Slovar Çuvaşskogo yazıka  Çĭvaş Sĭmahĩsen Kĩneki, 17 Cilt, Çeboksarı: Russika, Tıpkıbasım.
• BAŞKORT Télénéñ Hüzlégé, (1993), İké Tomda, Rossiya Fender Akademiyahı” Başkortostan Gilmi Üzegé. Tar. Tél hem Eź. İnstitutı, Meskev(=BTH)
• BAYRAM, Bülent, (2007), Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlük, Konya: Tablet Yay.
• DMİTRİEV, N. K. (1950), Başkort Télénéñ Grammatikahı, Öfö: “Başgosizdat”.
• DOBRODOMOV, İ. G. (1979), “Manĭ a Tuhnĭ Avalhi Terminsem inçen”, Çĭvaş Terminologiyĩn Iytĭvĩsem, Şupaşkar: 132-136.
• FEDOTOV, M. P. (1996a), Çuvaşskiy Yazık, İzdatel’stvo Çuvaşskogo Universiteta, Çeboksarı.
• ------------------- (1996b), Étimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Tom I-II, Çuvaşskiy Gosudarstvennıy İnstitut Gumanitarnıh Nauk, Çeboksarı.
• GRØNBECH, K. (2000), Türkçenin Yapısı, (Çeviren: M. Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GÜZEL, Sinan, (2008), Türkçede -lA-p > +lAp Zarf Kalıplaşması: Tatarca ve Başkurtça Örneği, VI. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı, 20-25 Ekim.
• JOHANSON, Lars, (2007), Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, (Çeviren: Prof. Dr. N. Demir), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KORKMAZ, Zeynep, (2000), Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• LEVİTSKAYA, L. S. (1976), (Redaktor: B. A. Serebrennikov) İstoriçeskaya Morfologiya Çuvaşskogo Yazıka, İzdatelstvo “Navka” Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı Moskva.
• MİKULAYİ, İlpek, (1953), Tĭvatĭ Kun, Ministerstva kul’turı Çuvaşskoy ASSR, Çeboksarı.
• ÖNER, Mustafa, (2007), “Türkçede -prAk Zarf-Fiili”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 4, 3: 68-73, Mak.39.
• PAVLOV, İ. P. (1956a), “Deyepriçastiye”, Materialı Po Grammatike Sovremennogo Çuvaşskogo Yazıka I (Morfologiya), Çuvaşskoe Gosudarstvennoe izdatel’stvo, Çeboksarı.
• -------------- (1956b), “Poslelogi i Slujebnıe İmena”, Materialı Po Grammatike Sovremennogo Çuvaşskogo Yazıka I (Morfologiya), Çuvaşskoe Gosudarstvennoe izdatel’stvo, Çeboksarı.
• -------------- (1965), Hal’hi Çĭvaş Literaturĭ Çilhi Morfologi, Çĭvaş ASSR Kineke İzdatel’stvi, Şupaşkar.
• PETROV, N. P. (1969), “Otmeçenı Glavnım Obrazom v Govorah Çuvaşey Başkirii”, Materialı Po Çuvaşskoy Dialektologii vıp III, Çeboksarı.
• SEREBRENNİKOV, B. A. ; N. Z. GADJİEVA, (2002), (Ter. Tofig Haciyev), Türk Dillerinin Mügayiseli Tarihi Grammatikası, Bakı, Seda.
• SERGEYEV, L. P. (1968), Dialektologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka/Çĭvaş Çilhi Dialektologi Slovari, ÇKİ, Çeboksarı.
• SERGEYEV, L. P. V; V. İ. KOTLEYEV, (1988), Çĭvaş Çilhi (Puşlamış Şkul uçitelisene hatirleken fakultet studençisem valli 2121-miş Noli spetsia’nost’), Şupaşkar.
• SERGEYEV, L. P. V; A. N.TİHONOV; T. P. SERGEYEVA, vd. (1985), Çĭvaş Çilhi Tünter Slovari/Obratnıy Slovar Çuvaşskogo Yazıka, ÇKİİ, Şupaşkar.
• SERGEYEV, M. S.; A. İ.VASİL’YEV; A. S. SOTNİKOV, (1960), Çĭvaş Çilhin Grammatiki, Pĩrremĩş Payĩ Fonetikapa Morfologi, Çĭvaş ASSR Gosudarstvo İzdadel’stvi, Şupaşkar.
• SKVORTSOV, M. İ.; A. B. SKVORTSOVA, (2003) Çĭvaşla-Vırĭsla tata Vırĭsla-Çĭvaşla Slovar’/ Çuvaşsko-Russkiy i Russko-Çuvaşskiy, ÇKİİ, Şupaşkar.
• SKVORTSOV, M. İ. (1985), Çĭvaşla-Vırĭsla Slovar’/Çuvaşsko-Russkiy Slovar’, Russkiy Yazık, Moskva.
• Studies in Linguistics of the Volga-Region (2001), (Ed. Klára Agyagási), Debrecen. (=SLVR)
• Tatar Grammatikası (1998), M.F. Zekiev, F. E. Ganiev, D. G. Tumaşeva, K. Z. Zinnetullina, 3 Tomda, Meskev. (=TG)
• Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé, İ.A. Abdullin, S.B. Vahitova, F.M. Gazizova, L.R. Gaynanova, F.E. Ganiyev, M.G. Möhemmediyev, Ş.S. Hanbikova, R.G. Ehmetyanov, G.H. Ahuncanov, R.R. Mingulova, I:1977, II:1979, III:1981, Kazan (=TTAS)
• YEGOROV, V. G. (1957), “Nareçie-Morfologiçeskaya nediferentsirovannost’ Çuvaşskih Nareçiy i Prilagatel’nıh”, Materialı Po Grammatike Sovremennogo Çuvaşskogo Yazıka I (Morfologiya), Çuvaşskoe Gosudarstvennoe izdatel’stvo, Çeboksarı.
• --------------, (1964), Étimologiçeskiy Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka, Çuvaşskoe Knijnoe İzdatel’stvo, Çeboksarı.
• YILMAZ, Emine (2002), Çuvaşça Çok Zamanlı Morfoloji, Ankara: Grafiker Yayınları. Kısaltmalar bk: bakınız
• Başk: Başkurtça Çuv: Çuvaşça diyal: diyalekt
• krş: karşılaştırınız Tat: Tatarca Türkm: Türkmence vb: ve benzerleri vd: ve diğerleri