“Oğuz” Sözcüğünün Kökeni Üzerine Yeni Düşünceler

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 20, 47 - 59, 01.12.2010

Bilge Özkan Nalbant

Öz

En büyük Türk boy birliklerinden biri, aynı zamanda efsanevî bir Türk
hakanının adı olan oğuz sözcüğünün kökeni üzerine birçok çalıĢma
yapılmıĢtır. Bununla birlikte bu sözcüğün kökeni üzerinde bir görüĢ birliği
sağlanamamıĢtır. Oğuz sözcüğü ile ilgili yeni bir köken bilgisi denemesi olan
bu çalıĢmada, oğuz sözcüğü üzerine Ģimdiye kadar yapılmıĢ olan köken
bilgisi denemeleri kısaca özetlenmiĢ ve tarihî verilerin ıĢığında, aynı
zamanda Oğuz Kağan Destanı'nı da içine alan yeni bir köken bilgisi
denemesi yapılmıĢtır.

Anahtar Kelimeler

Adbilim, Köken bilgisi, Oğuz kağan, Oğuz

Recent Considerations on the Etymology of the term "Oguz"

Öz

In literature, there are many studies on the etymological origin of
the term "oguz", the name of a legendary Turkish Kagan as well as one of the
greatest Turkish tribes in history. On the other hand, there has not been any
scholarly agreement on the etymological origin of the term. In this study, the
present studies on the origin of this term are mentioned, and a new
etymological approach in regard with the legend name of Oguz is presented.

Anahtar Kelimeler

onomasiology, etymology, Oguz Khagan, Oguz

Kaynakça

• BANG, W.- ARAT, R.R. (1987), “Oğuz-Kağan Destanı”, Makaleler (Yayıma Hazırlayan: O. F. Sertkaya), Cilt I, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 605-672.
• BASKAKOV, N. A. (1986), “ OŞuz, OŞuz-ĶaŞan Etimolojisi Üzerine” İstanbul: İÜ, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 35-37
• ------------------------ (2006), Türk Dillerinin Tarihî -Tipolojik Sesbilimi, (çev. Kenan Koç, Oktay Selim Karaca), İstanbul: Multılingual.
• BAZIN, L. (1953), “Notes sur les mots OŞuz et Türk”, Oriens, IV, 315-324.
• CLAUSON, G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• ERCİLASUN, A. B. (1988), “Dede Korkut Kitabı ile Oğuz Destanı Arasındaki Münasebetler”, TDAY –Belleten, Ankara: TDK Yay., 69-89.
• ------------------------ (2008/2), “Oğuzlar ve Oğuz Adı Üzerine”, Türk Kültürü Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 226-233.
• ESİN, E. (2003) Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• GABAIN, A. von (1988), Eski Türkçenin Grameri, çev. Mehmet Akalın, Ankara: TDK Yay.
• GOLDEN, B. P. (1972), “The Migrations of the Oğuz”, Archivum Ottomanicum, IV Mouton, 45-84.
• ------------------ (2002), Türk Halkları Tarihine Giriş, (çev. Osman Karatay), Ankara: Karam Araştırma ve Yay.
• HAMİLTON, J. R. (1997), “Tokuz-OŞuz ve On UyŞur” çev. Yunus Koç-İsmet Birkan Türk Dilleri Araştırmaları 7: 187-232, Ankara: Simurg Yay.
• İNAN, A. (1936), Güneş Dil Teorisi Üzerine Ders Notları, İstanbul: Devlet Basımevi.
• KONONOV, A. N. (1958), Rodoslovnaya Turkmen, Soçineniya Abu-l-Gazi-hana Hivinskogo, Moskva-Leningrad.
• LİGETİ, L. (1925), “ Kırgız Kavim İsminin Menşei ” İstanbul: Türkiyat Mecmuası, 1, 103.
• NÉMETH, G. (1930), A honfoglaló magyarság kialakulása, Budapest, 44.
• ORKUN, H. N. (1935), Oğuzlar’a Dair, Ankara: Ulus Basımevi.
• ÖGEL, B. (1993), Türk Mitolojisi I, Ankara: TTK. Yay.
• ----------- (1994), Türk Mitolojisi II, İstanbul: MEB. Yay.
• ÖLMEZ, Z. K. (1996), Şecere-i Terākime, (Yayımlayan: Mehmet Ölmez), Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 3, Ankara.
• PELLIOT, P. (1995), Uygur Yazısıyla Yazılmış Uğuz Han Destanı Üzerine, (çev. Vedat Köken), Ankara: TDK. Yay.
• PRITSAK, O. (1952), “Stammesnamen und Titulaturen der Altaischen Völker”, UAJb XXIV: 59-60, 92.
• RÄSÄNEN, M. (1969), Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki.
• RÁSONYI, L. (1996), Tarihte Türklük, Ankara: TKAE Yay.
• SINOR, D. (1950), “Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Mülâhazalar”, İÜ, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, çev. Ahmet Ateş, IV/1-2, İstanbul, 1-13.
• STAROSTİN, S. - DYBO, A. - MUDRAK, O. (2003), Etymological Dictionary of the Altaic Languages,. Cilt I-III. Leiden-Boston.
• SÜMER, F. (1980), Oğuzlar, İstanbul: Ana Yay.
• TEKİN, T. (1987), Tuna Bulgarları ve Dilleri, Ankara: TDK Yay.
• ----------- (1988), Orhon Yazıtları, Ankara: TDK Yay.
• TOGAN, Z. V. (1981) Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ----------------- (1982), OĞUZ DESTANI Reşideddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• TURAN, O. (1945), “Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması”, Ankara: Belleten XXXV: 305-318
• -------------- (2000) Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Târihi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.