Türkmen Masallarında Mitolojik Hayvanlar ve Fonksiyonları

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 20, 165 - 178, 01.12.2010

Ahmet Gökçimen

Öz

Mitoloji, masallara materyal sunan önemli bir kaynaktır. Mitolojinin
kahramanları ve varlıkları olağanüstülüklerle süslenerek masalların
bünyesine girebilir. Böylece ortaya renkli ve zengin motiflerden oluşan bir
sentez çıkar. Türkmen masallarında böyle bir sentezin örneklerini görmek
mümkündür.
Dev, at, simurg ve ejderha Türkmen masallarında en fazla yer tutan mitolojik
hayvanlardır. Bu çalışmada, adı geçen hayvanların masallardaki mitik
özellikleri ve fonksiyonları değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkmen Masalı, Mitoloji, Dev, At, Simurg, Ejderha

Mythological Animals and Functions in the Turkmen Tales

Öz

Mythology is an important source providing tales with material.
The heroes and existences of mythology can be put into the tales by
embellishing with extraordinary things. Thus, a synthesis which is made up of
rich and colourful motifs appears. In the Turkmen tales examples of such a
synthesis can be seen.
Ogre, horse, simurg, and dragon are the mythological animals mostfrequently
seen in the Turkmen tales. In this study, the mythological
characteristics of the animals mentioned and their function in this tales
evaluated.

Anahtar Kelimeler

Turkmen Tale, Mythology, Ogre, Horse, Simurg, Dragon

Kaynakça

• ABDULLAH, Kemal (1997) Gizli Dede Korkut (Aktaran: Ali Duymaz), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• BAYAT, Fuzuli (2007) Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistomolojik Bağlamda Türk Mitolojisi I, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• BEYDİLİ, Celal (2005) Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük,
• (Çeviren: Eren Ercan), Ankara: Yurt Kitap-Yayın, I. Baskı.
• BORATAV, Pertev Naili (1982) Folklor ve Edebiyat II, İstanbul: Adam Yayınları.
• ÇORUHLU, Yaşar (2002) Türk Mitolojisinin Anahatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• EKABİROV, S. F., vd. (1981) Özbek Tilining İzahli Lügati, Cilt II, Moskova: Rus Tili Neşriyati.
• ELÇİN, Şükrü (1997) Halk Edebiyatı Araştırmaları II, Ankara: Akçağ Yayınları, II. Baskı.
• ERGİN, Muharrem (1990) Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 9. Baskı.
• ERGUN, Pervin (2004) Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• GÖKÇİMEN, Ahmet (2000) Türkmen Masalları Üzerine Motif İncelemesi (Hayvan Masalları), Atatürk Ünv. Sosyal Bilimler Ens., Erzurum: Basılmamış Y. L. Tezi.
• JOBES, Gertrude (1962) Dictionary of Mytology Folklore and Symbols I-II; New York: The Scarecrow Press.
• KOZAOĞLU, M. Tahsin (1994) Yunan Mitolojisi, İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• LEACH, Maria (1950) Standard Dictionary of Folklore Mytology and Legend I- II; New York: Funk Wagnalls Comp.
• ÖGEL, Bahaeddin (1997) Türk Mitolojisi I- II; Ankara: M.E.B. Yayınları.
• PALA, İskender (1989) Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü I-II, Ankara: Akçağ Yayınları.
• SEVER, Mustafa (2003) “Masallarda Dış Can (Canın Beden Dışında Saklanması )”, Milli Folklor, Sayı:60, Kış, 161-164.
• SEYİDOĞLU, Bilge (1996) “Mitolojik Dönemde At”, Prof. Dr. Umay Günay Armağanı, Anakara: Feryal Matbaası.
• SÜMBÜLLÜ, Yusuf Ziya (2000) Türkmen Masalları Üzerine Motif İncelemesi (Büyülü Masallar), Atatürk Ünv. Sosyal Bilimler Ens., Erzurum: Basılmamış Y. L. Tezi.
• CUMAYEV, K. vd., (1998) Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Türkmenistan Türk Edebiyatı), C. 10, Ankara: Kültür Bak. Yayınları.
• HALMUHAMMEDOV, Ş.; N. Atdayev, M. Çarıyev, Y. Nuriyev (1978) Türkmen Halk Ertekileri, C. I, Aşgabat: Ilım Neşriyat.
• SAKAOĞLU, Saim; Metin Ergun (1991). Türkmen Halk Masalları, Ankara: Kültür Bak. Yayınları.
• URAZ, Murat (1994) Türk Mitolojisi, İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.