An Unknown Work about Dergahs in Istanbul: Lutfî’s Hânkâh-nâme

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 21, 22 - 48, 01.06.2011

Lokman Turan

Öz

Plentiful works have been authored dealing with dergahs (dervish
convents) in Istanbul. One of these is Hânkâh-nâme which has remained in
obscurity since now and no information has been found on accessible sources
regarding this work. Lutfî (dd. ?) has written his work modeling it on
Mü’min-zâde Ahmed Hasîb’s (dd. 1166/1752 A.D.) Dergeh-nâme. The work
comprising an introduction describing the purpose of the work, four chapters
and dates section written in verse in the form of hâtime (ending), has 152
couplets. In our study, a literary treatise was done on Hânkâh-nâme, the
transcription of which we prepared; a cross index of the names of tekkes
(dervish lodges) in the work was formed taking into account those in Hasîb’s
Dergeh-nâme and locations of such tekkes in Istanbul were identified.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, tekke, Lutfî, hânkâh, Hasîb, Hânkâh-nâme, masnawi

İstanbul Dergâhları Hakkında Bilinmeyen Bir Eser: Lutfî’nin Hânkâh-Nâmesi

Öz

İstanbul’daki dergâhları konu edinen pek çok eser yazılmıştır.
Bunlardan biri de bugüne kadar bilinmeyen Hânkâh-nâme olup bu eser
hakkında, ulaşabilen kaynaklarda herhangi bir bilgi tespit edilememiştir.
Lutfî (ö.?), eserini Mü’min-zâde Ahmed Hasîb’in (ö. 1166/M.1752) Dergehnâmesi’ni
örnek alarak telif etmiştir. Sebeb-i telif mahiyetinde bir giriş, dört
fasıl ve hâtime niteliğinde bir tarih manzumesinden meydana gelen eser, 152
beyittir. Çalışmamızda, transkripsiyonlu metnini hazırladığımız Hânkâhnâme’nin
edebî açıdan değerlendirmesi yapılmış, Hasîb’in Dergehnâme’sindeki
tekkeler de dikkate alınarak eserdeki tekke adlarının
karşılaştırmalı dizini oluşturulmuş ve bu tekkelerin İstanbul’daki yerleri
tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, tekke, Lutfî, hânkâh, Hasîb, Hânkâh-nâme, mesnevî

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet, (1999), Divan Edebiyatı’nda Manzum Surnâmeler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 153.
• AYNUR, Hatice, (1989), “Saliha Sultan’ın Düğün Töreni ve Şenlikler” Tarih ve Toplum 11, 30-39.
• Ayvansarâyî Hüseyîn Efendi, (2001), Alî Sâtı Efendi, Süleymân Besîm Efendi, Hadîkatü’l- Cevâmi’ , hzl. Ahmed Nezih Galitekin, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Emîn Efendi, (1305) Menâkıb-ı Kethüdâ-zâde el-Hâc Mehmed Ârif Efendi, İstanbul.
• Emîn Efendi (2007), Menâkıb-ı Kethüdâ-zâde el-Hâc Mehmed Ârif Efendi, hzl. Hür Mahmut Yücer, Hasan Gürkan, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Esad Mehmed Efendi, Bağçe-i Safâ-Endûz, hzl. Rıza Oğraş, 154 (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219113/h/bahce.pdf) (Erişim 24.08.2010).
• Esrar Dede, (2000), Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye, hzl. İlhan Genç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 464.
• GALİTEKİN, Ahmed Nezih, (2003) Osmanlı Kaynaklarına Göre İstanbul (Câmi, Tekke, Medrese, Mekteb, Türbe, Hamam, Kütüphâne, Matbaa, Mahalle ve Selâtîn İmâretleri), İstanbul: İşaret Yayınları, 19-186.
• “Hânkâh”, Türk Ansiklopedisi, İstanbul: MEB, XVIII, 469.
• GÜRER, Abdulkadir (2007), “Lem’î’nin Kafiye Risâlesi: “Risâletü’l-Kâfiyeti’l-Vâfiye”, Türk Dilleri Araştırmaları 17: 134.
• KILIÇ, M. Erol, (1997), “Yedi Tepeli Şehrin Tekkeleri ve Muhyiddîn Efendi’nin Tomâr-ı Tekâyâsı”, İstanbul Armağanı, 3: 259-274.
• KUT, Günay, KUT, Turgut, (1987), “İstanbul Dergâhlarına Ait Bir Kaynak: Dergeh-nâme”, Varia Turcica XI: 226-229.
• LEVEND, Agâh Sırrı, (1984), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 368.
• MASSIGNON, Louis, (1974), “Tarîkat”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: MEB, XVII-1. 5.
• Mehmed Süreyya, (1996), Sicill-i Osmanî, I, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 115.
• PAKALIN, Mehmed Zeki, (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I,II,III, İstanbul: MEB, 730.
• Sâlim Efendi, (2005), Tezkiretü’ş-şu’arâ, hzl. Adnan İnce, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 287.
• ŞİMŞEK, Selami, (2007), “Son Dönem Celvetî Şeyhlerinden Bandırmalı-zâde Ahmed Münib Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Mecmû’a-yı Tekâyâ’sı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 135-172.
• TANMAN, M. Baha, (1991), “Âsitâne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), III, 485-486.
• TODOROV, Tzvetan, (2004), Fantastik, çev. Nedret Öztokat, İstanbul: Metis Yayınları, 14.
• TUMAN, Mehmed Nâil, (2001), Tuhfe-i Nâilî, hzl. Cemâl Kurnaz, Mustafa Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yayınları, 881-888.
• Zakir Şükri Efendi, (1980), Mecmû’a-i Tekâyâ (hzl. Mehmet Serhan Tayşi), Die Istanbuler Derwisch-konvente und Ihre Scheiche (Mecmû’a-yı Tekâyâ) Klaus Schwars Verlag. Freiburg Im Breisgau.
• Zakir Şükri Efendi, (1995), Mecmû’a-i Tekâyâ (Metin ve Tıpkıbasım Turgut Kut, Dizin İskender Pala), ABD: Harvard Yayınları.