Dungans in Kyrgyzstan: Histories, Migrations, Lives, Language Situations

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 26, 1 - 26, 01.12.2013

Filiz Kılıç

Öz

Chinese Muslims who migrate into the land of the Turkestan, unlike the Hui people in China, known as “Dungan” in the academic literature. From 1877, Dungans who fled from China took refuge in Kyrgyzstan and inhabited the fertile lands in which they can deal with agriculture. Famous Kyrgyz writer Tologon Kasymbekov has described the first encounter with the Chinese refugees in an interesting and picturesque style in his novel named “Baskyn”. Leaving aside the fictive ethnic conflict between the Kyrgyz and Dungan which triggered by certain trends after the social movements of post-Akayev administration, Dungans have a peaceful history since 1877 in Kyrgyzstan and they are one of the most important minority communities in terms of population.

Anahtar Kelimeler

Dungan, Kyrgyzstan, Tologon Kasymbekov, Migration, Refugee, China, Muslim, Hui

Kırgızistan’daki Dunganlar: Tarihleri, Göçleri, Yaşamları, Dil Durumları

Öz

Türkistan topraklarına göç eden Müslüman Çinliler dünya literatüründe Çin’de yaşayan Huilerden farklı olarak “Dungan” diye bilinmektedir. 1877’den itibaren Çin’den kaçıp Kırgızistan’a sığınan Dunganlar tarımla uğraşabilecekleri verimli alanlara iskân edildiler. Ünlü Kırgız yazarı Tölögön Kasımbekov’un “Baskın” adlı romanında mülteci Çinlilerle ilk karşılaşma, son derece renkli ve ilgi çekici bir biçimde resmedilmiştir. Akayev sonrasında yaşanan toplumsal hareketlerin tetiklediği kimi eğilimler yüzünden, Kırgız-Dungan etnik çatışması gibi gösterilen bazı tek olaylar bir yana bırakılırsa, Dunganlar bugün Kırgızistan’da 136 yıllık huzurlu bir geçmişe sahiptir ve nüfus bakımından ilk sıralarda yer alan azınlık toplumlarından biri olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dungan, Kırgızistan, Tölögön Kasımbekov, Göç, Mülteci, Çin, Müslüman, Hui

Kaynakça

• ALLÈS, E. (2005), “The Chinese-speaking Muslims of Central Asia: A Case of Multiple Identities in a Changing Context”, Asian Ethnicity, Vol. 6 /2, June: 121-134.
• ARSAN, A.F. (1990), 18. Yüzyıl Sonu - 19. Yüzyıl Çin’inde Genel Durum ve Yünnan Müslüman Ayaklanmaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sinoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• DILLON, M. (1999), China’s Muslim Hui Community, Surrey: Curzon.
• DİNG, H. (2005), “A Comparative Study on the Cultures of the Dungan and the Hui Peoples”, Asian Ethnicity, Vol. 6 /2, June: 135-140.
• DYER, S. Rimsky-Korsakoff (1980), “Muslim Life in Soviet Russia: The Case of the Dungans”, Journal of Muslim Minority Affairs, Vol. 2 /2, June: 42-54.
• GLADNEY, D.C. (1991), Muslim Chinese: Ethnic Nationalism in the People's Republic, Harvard East Asian Monographs: 149, Cambridge, MA: Harvard University Press.
• GÖMEÇ, S. (1996), Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Konya.
• HUDSON, M.J. (1987), “Religion and ethnicity in Chinese Islam”, Journal of Muslim Minority Affairs, Vol. 8 /1, January: 156-160.
• İMAZOV, M.X. (1977), Orfografiya dunganskogo yazıka, Frunze: İlim.
• ISRAELI, R. (2003), Çin’deki Müslümanlar, (Çev. İ. Kapaklıkaya), İstanbul: Gelenek.
• KALİMOV, A. (1968), “Dunganskiy yazık”, Yazıki narodov SSSR, Tom V, Leningrad.
• KASIM-BEK,T. (2000), Baskın, tarıhıy roman, Bişkek: Şam.
• LESLIE, D. D. (1986), Islam in Traditional China: A Short History to 1800, Canberra: Canberra College of Advanced Education.
• LIPMAN, J.N. (1997), Familiar Strangers: A History of Muslims in Northwest China, Studies on Ethnic Groups in China, Seattle: University of Washington Press.
• ORUSBAYEV, A. (1990), Yazıkovaya jizn’ kirgizii, Funktsional’naya distributsiya yazıkov, Frunze: İlim.
• SHOUJIANG, M., Y. Jia (2004), Islam in China, Beijing: China Intercontinental.
• SUŞANLO, M. (1971), Dungane (İstoriko-etnografiçeskiy oçerk), Frunze: İlim.
• VALİDOV, X. (2006), “Dungane protiv kirgizov. V Çuyskoy oblasti proizoşli lokal'nıye stolknoveniya na mejetniçeskoy poçve”, http://www.fergananews.com/article.php?id=41, 07.02.2006.
• WAARDENBURG, J. (1991), “Islam in China: Western Studies”, (ed. Shirin Akiner), Cultural Change and Continuity in Central Asia, SOAS. London-New York: Chapman&Hall, 306-343.
• www.stat.kg, 28.10.2013.