Öz
In this work, the auxiliaries existing in the structure of verbal constructions, which include a cognate verb+converb suffix + auxiliary and which are known as ‘goşma işlikler’ (descriptive compound verbs) in Turkmen, will be envisaged from the perspective of what kind of effects these auxiliaries cause on the actional phase structure of the basic verb. In Turkmen grammars, such lexical units generally discussed with their certain functional properties as highlighting beginning of the action, suddenness of the action, process of the action or direction of the action etc. But the problem how these auxiliaries function as actionality operators remains its significance. In this work, Turkmen auxiliaries will be envisaged from the frame of aktionsart and the attempt will be to systematize a number of functional descriptions such as highlighting beginning of the action, suddenness of the action, process of the action or direction of the action etc., from the context of aktionsart. Aktionsart is a lexical category which focuses on the inherent semantic structure of the action. But all semantic values related with the verbal lexeme could not be evaluated in the frame of aktionsart. Aktionsart is related with the internal temporal and phasal structure of the event. Events can have different features due to their internal temporal and phasal structures. Although internal phasal structure of an event is inherent its meaning, it can be changed by some linguistic devices. In other words, phasal structure of a verbal lexeme can change by means of recategorization. One of the items which can recategorize the actional contents of the verbs is the descriptive auxiliary verbs in Turkic languages. In this work, the effects of such auxiliaries on the actional phase structure of the basic verb in Turkmen language will be discussed.
Anahtar Kelimeler
Öz
Bu çalışmada, Türkmencede goşma işlikler olarak adlandırılan ve asıl fiil+zarf fiil+yardımcı fiil biçiminde fiil birleşmeleri oluşturan yardımcı fiillerin [art-fiiller], temel fiilin kılınışı üzerinde oluşturduğu etkiler tartışılacaktır. Türkmence ile ilgili çalışmalarda bu tür leksikal birimler hareketin başlangıcını, tezliğini, sürekliliğini, bittiğini gösterme vb. işlevsel tanımlamalarla değerlendirilmiştir, ancak bu yardımcı fiilllerin birer kılınış işlemcisi olarak ne tür işlevler üstlendiği, üzerinde durulmayı hak eden bir tartışma konusu olarak varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmada, Türkmencedeki bu fiillere kılınış kategorisi açısından bakılacak, hareketin başlangıcını, tezliğini, sürekliliğini, bittiğini gösterme vb. sözü edilen bir dizi işlev, kılınış kategorisi bağlamında sistemleştirilmeye ve yorumlanmaya çalışılacaktır. Kılınış (actionality, aktionsart), fiilin iç semantik yapısıyla ilgili leksikal bir kategoridir. Ancak fiil leksemiyle ilgili her türlü semantik değer kılınışın konusu değildir; kılınış, fiilin iç zamansal yapısını konu alır. Fiiller iç-zamansal yapıları ve oluşum evreleri bakımından farklı özelliklere sahip olabilirler. Fiile ait kılınış evreleri, fiilin iç semantik yapısında doğal olarak bulunur, ancak bazı dil araçlarıyla belirli değişikliklere uğrayabilir. Başka bir ifadeyle, bir fiil leksemine ait evre yapısı, yeniden kategorizasyon yoluyla değişikliğe uğrayabilir. Türk dillerinde, fiillerin kılınış evrelerinde bu tür değişikliklere yol açan işlemcilerden biri de yardımcı fiillerdir. Bu çalışmada, Türkmencede bu tür birleşmelerinin, asıl fiilin kılınış evreleri üzerinde ne tür etkiler oluşturduğu değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 14 Sayı: 26 |