The Heritage of Professor Walter Björkman

Yıl 2014, Cilt: 15 Sayı: 27, 137 - 153, 01.06.2014

éva á. Csató Lars Johanson Ünal Zal

Öz

Throughout the history, political, social, economic relations established by Sweden with the Turkic world have followed a better route than those of the European countries. The relations dating back to the early 17th century brought about academic interest as well. Uppsala University is the most significant centre of this academic interest. Uppsala University that has such an important place in the works of Turcology keeps a collection of manuscripts and printed works of the Ottoman period in the Carolina Rediviva Library. These works, which were collected via the grants as presents, purchase and donation, consist of books, newspapers and materials belonging to other Turkic languages (Jarring 1977; Johanson 2008; Csató 2014; Zal 2013b).
An average number of 1500 manuscripts, printed books, various maps, commercial and official correspondence documents of diplomacy between Sweden and the Ottoman Empire as well as decrees, and about 500 brochures designed as notebooks that are all kept in the Carolina Rediviva Library were recorded as catalogues by researchers Carl Johan Tornberg (1849), Karl Vilhelm Zetterstéen (1900, 1930, 1935), Oscar Löfgren (1974), Bernard Lewin ve Oscar Löfgren (1992), Ali Muhaddis (2012, 2013) and Ünal Zal (2013c). These books and brochures have not yet been transferred into the digital media, but they were classified properly (Lewin& Löfgren 1992; 8-9; Björkman 1971: 298). Some works have been handed over to the library later, but they have not been recorded yet . Some of the newly recorded works belonged to the Swedish-German Turcologist Walter Björkman, and were donated to the library by the family after his death.
In this article, our main focus will be on the Turkic manuscripts and their contents which were donated to the Library of Carolina Rediviva of Uppsala University by the family of Walter Björkman.

Anahtar Kelimeler

Walter Björkman, Uppsala University, Turcology

Profesör Walter Björkman’ın Mirası

Öz

Tarih boyunca İsveç’in Türk dünyası ile kurmuş olduǧu siyasi, sosyal, ekonomik vb. ilişkiler diǧer Avrupa ülkelerine göre daha olumlu bir seyir izlemiştir. Başlan¬gı¬cı 17. yüzyıla kadar uzanan bu ilişkiler akademik bir ilgiyi de beraberinde getirmiş¬tir. Uppsala Üniversitesi bu akademik ilginin olduǧu en önemli merkezdir. Türkoloji ça-lış¬malarında bu kadar önemli bir yeri olan Uppsala Üniversitesinin, Carolina Re¬di-viva Kütüphanesinde Osmanlı dönemine ait elyazması ve matbu eserlerden oluşan de-ǧerli bir koleksiyon bulunmaktadır. Hediye etme, satın alma, baǧışlama vb. şe¬kil¬ler-de biraraya getirilmiş olan bu eserler içerisinde diǧer Türk dillerine ait çeşitli ki¬tap, gazete vb. materyaller de mevcuttur (Jarring 1977; Johanson 2008; Csató 2014; Zal 2013b)
Carolina Rediviva Kütüphanesinde bulunan yaklaşık 1500 kadar elyazması ve mat-bu kitap, çeşitli haritalar, İsveç ile Osmanlı İmparatorluǧu arasındaki ticari ve dip¬lo-ma¬tik ilişkileri gösteren resmi yazışma metinleri ve fermanlar ile defter şeklinde yak-laşık 500 kadar broşür Carl Johan Tornberg (1849), Karl Vilhelm Zetterstéen (1900, 1930, 1935), Oscar Löfgren (1974), Bernard Lewin ve Oscar Löfgren (1992), Ali Muhaddis (2012, 2013) ve Ünal Zal (2013c) gibi araştırmacılar tarafından yapı¬lan çeşitli katalog çalışmalarıyla kayıt altına alınmıştır. Bu kitap ve broşürler şim¬di¬ye kadar dijital ortama aktarılmamış, sadece fişlemeleri yapılmıştır (Lewin& Löfgren 1992; 8-9; Björkman 1971: 298). Bazı eserler ise sonradan kütüphaneye ka¬zan¬¬dırılmış olup henüz kayıt altına alınmamıştır. Yeni kayıt altına alınan bu eser¬ler¬den bir bölümü ise İsveçli-Alman Türkolog Walter Björkman’a ait olup, ölümünden sonra ailesi tarafından kütüphaneye hediye edilmiştir.
Bu makalede, Uppsala Üniversitesi Carolina Rediviva Kütüphanesinde bulunan ve Walter Björkman’ın ailesi tarafından kütüphaneye hediye edilen Türkçe eserler ve içe¬-rik¬leri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Walter Björkman, Uppsala Üniversitesi, Türkoloji

Kaynakça

• BJÖRKMAN, Walther (1971). ”Mikrofilmsammlung in Uppsala”. Der Islam 47, 298.
• CSATÓ, Éva Á. (2014). “Uppsala Üniversitesi’nde Türkoloji Çalışmaları”, Bildiriler: Uluslararası Türkçenin Batılı Elçileri Sempozyumu (5-6 Kasım 2012 İstanbul), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ELİAÇIK, Muhittin (2010). “Fuzûlî'nin Sıhhat u Maraz'ında Ahlât-ı Erbaanın İşlenişi ve Bir Tıp Eseri Terceme-i Hulâsa-i Tıb İle Mukayesesi)”,Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 27, Konya: 131-147.
• JARRİNG, Gunnar (1977). “Tjurkologija v Švecii”. Sovetskaja tjurkologija 3: 94-102. Türkçesi: 1980. “İsveç’te Türkoloji araştırmaları”. Belleten 173: 125-136.
• ………….., (1997). Central Asian Turkic place-names: Lop Nor and Tarim area: an attempt at classification and explanation based on Sven Hedin’s diaries and published works. Stockholm: Sven Hedin Foundation, National Museum of Ethnography.
• JOHANSON, Lars (1997). “In Memoriam Walter Björkman (1996-1997)”. Orientalia Suecana, XLV-XLVI: 5-7.
• ………….., (2008). “Turkiska studier i stormaktstidens Sverige”. Csató, Éva Á. & Gren- Eklund, Gunilla & Sandgren, Folke (editörler) En resenär i svenska stormaktstidens språklandskap: Gustaf Peringer Lillieblad (1651-1710). 165-180.
• LEWIN, Bernhard & LÖFGREN, Oscar (1992). Catalogue of the Arabic manuscripts in the Hellmut Ritter Microfilm Collection of the Uppsala University Library. Including Later Accessions. Edited by Mikael Persenius. Preface by Tryggve Kronholm. (Acta Universitatis Upsaliensis) Uppsala: Almqvist & Wiksell.
• LÖFGREN, Oscar (1974). Katalog über die äthiopischen Handschriften in der Universitätsbibliothek Uppsala sowie Anhänge über äthiopische Handschriften in anderen Bibliotheken und in Privatbesitz in Schweden. (Acta bibliothecae r. universitatis upsaliensis 18.) Uppsala.
• MUHADDİS, Ali (2012). Fihrist-i kitāb'hā-yi khaṭṭī-i fārsī dar kitābkhānih-ʼi dānishgāh-i Uppsala. (Acta bibliothecae r. universitatis upsaliensis 45.) Uppsala: Uppsala University.
• ………….., (2013). A consice catalogue of the Persian manuscripts in Uppsala University Library. (Acta bibliothecae r. universitatis upsaliensis 47.) Uppsala: Uppsala University.
• ÖZEGE, M. Seyfettin (1971). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, Cilt 1, İstanbul.
• SÜLKER, Kemal. (1982), “Nazım Hikmet’in Bilinmeyen Bir Manzum Romanı”, Bilim ve Sanat, Haziran 1982, sayı: 18.
• TORNBERG, C. G. (1849). Codices Arabici, persici et Turcici Bibliothecae Regiae Universitatis Upsaliensis, Lundae.
• ZAL, Ünal (2013a). “Osmanlı Sultanı II. Abdülhamit Tarafından İsveç Kralı II. Oscar’a hediye edilen Türkçe elyazması eserler”. The international exhibition and scientific conference “Science, technology and innovative technologies in the prosperous epoch of the powerful state”, 12-14 Haziran, Aşgabat-Türkmenistan, Bildiri metni.
• ………….., (2013b). “Uppsala Üniversitesinde bulunan Türkçe eserler”, [Demir, Nurettin; Karakoç, Birsel; Menz, Astrid (editörler)], Türkoloji ve Dilbilim. Éva Á. Csató Armağanı, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara: 479-490.
• ………….., (2013c). Walther Björkman’ın mirasından kalan eserlerin kataloğu. Uppsala. (Yayınlanacak)
• ZETTERSTÉEN, Karl V. (1900). Verzeichnis der hebräischen und aramäischen Handschriften der Kgl. Universitätsbibliothek zu Uppsala. Lund.
• ………….., (1930). Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften der Universitätsbibliothek zu Uppsala. [Acta bibliothecae r. universitatis upsaliensis 3.]. Uppsala: Almqvist & Wiksell.
• ………….., (1935). Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften der Universitätsbibliothek zu Uppsala 2. Uppsala: Almqvist & Wiksell. EKLER
• Ek 1: Makalede ismi geçen eserler Edebiyat kitapları
• Adıvar], Halide Edip 1339. Ateşten Gömlek, Teşebbüs Matbaası, İstanbul.
• Ahmet Hidayet 1929, Leyla ile Mecnun, Ahmedî Matbaası, İstanbul.
• Ali Seydi 1323 [1905]. Seci ve Kafiye Lügati, Matbaa-i Kütüphane-i Cihan, İstanbul.
• Anonim 1290. [Çev. Ahmed Nazif], Tercüme-i Elf Leyle ve Leyle (Binbir Gece Masalları), Langenscheidtsche Kütüphanesi, İstanbul.
• Burhan Cahid, 1926. Karagözün Fıkraları, Burhan Cahid ve Şürekası Matbaası, İstanbul.
• Evliya Çelebi Mehmed Zıllî ibni Derviş 1314. [Haz. Ahmet Cevdet], Evliya Çelebi Seyahatnamesi I-IV, İkdam Matbaası, Dersaadet [İstanbul].
• Fındıkoğlu], Ziyaeddin Fahri 1928. Bayburtlu Zihni, İlhami Fevzi Matbaası, İstanbul.
• Hacı İsmail Beyzade Osman Bey 1304. Mecmûa-i Cevâmı, Karabet ve Kasbar Matbaası, İstanbul.
• Hamdi Bey 1298. Eşar-ı Ziya, Mihran Matbaası, İstanbul.
• Hayali Memduh 1341. Karagöz (Karagözün Gelin Olması, Çifte Sihirbazlar, Karagözün Aşçılığı, Karagözün Yalova Sefası, Karagözün Divaneliği, Karagözün Sünnet Olması, Karagözün Yazıcılığı, Karagözün Salıncak Sefası), Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul.
• Hüseyin 1327 [1911]. Letâif-i Hoca Nasreddin, Hilâl Matbaası, İstanbul.
• Karaosmanoğlu], Yakup Kadri 19232. Nur Baba, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• Karay], Refik Halit 1335, Memleket Hikayeleri, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• Kemalpaşazade 1313 [1895-1896]. [Haz. Ahmet Cevdet] Asar-ı eslafdan Kemalpaşazade Divanı, İkdam Matbası, Dersaadet [İstanbul].
• Meşreb 1318 [1900]. Divan-ı Meşreb, Taşkent.
• Muhammed Hüseyin b. Halef Tebrizî 1287. [Çev. Mütercim Asım], Kitâb-ı Tıbyan-ı Nafi der Tercüme-i Burhan-ı Kat’ı, Matbaa-i Amire, İstanbul.
• Naime Halit Yaşaroğlu 1947. Bilgili Hayvan Masalları, Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul.
• Nazım Hikmet Ran] 1341. Dağların Havası. Manzum Roman, Marifet Matbaası, İstanbul.
• Reşit Süreyya 1929. Bir Tılsımın Nakışları (Sevgi-Istırap). Şiirler, Kader matbaası, İstanbul.
• Selami Münir 1304. Hikâye-i Meşhur Kahveci Güzeli, Ala ‘İtidal Matbaası, İstanbul.
• Selim Nüzhet 1930. Türk Temaşası, Meddah, Karagöz, Orta Oyunu, Matbaa-i Ebuzziya, İstanbul.
• Süleyman Tevfik 1345-1348. Tutiname, Orhaniye Matbaası, İstanbul.
• Sünbülzade 1264 [1847/1848], Tuhfe-i Vehbî, ?, İstanbul.
• Tahsin Ömer 1337-1340. Darb-ı Mesellerimiz Hakkında Tahlil-i Tedkikat, Evkaf Matbaası, İstanbul.
• Tarhan], Abdülhak Hamid 1343 [1920]. Kahpe, Yeni Matbaa, İstanbul.
• Tarhan], Abdülhak Hamid 19282. Finten, Necmi İstanbul Matbaası, İstanbul.
• Yusuf Ziya Hasan Hayrı Paşazâde 1312. Birinci Mecmua-i Eş’arım yahud Nevbaharım, Sakız Şems Matbaası, İstanbul.
• Yazarı belli değil] 1332. Tahir ile Zühre, Şems Matbaası, İstanbul.
• Ziya Paşa, ?. Terci-i Bent ve Terkib-i Bent, ?, İstanbul.
• Zorlutuna], Halide Nusret 1342 [1923]. Hanım Mektupları, Orhaniye Matbaası, İstanbul. Tarih kitapları
• Abdülkadir Kadiri 1329. Bursa Rehberi, Mu’în-i Hilâl Matbaası, İstanbul.
• Ahmed Muhtar 1312. Ahvalname-i Müellifat-ı Askeriy-i Osmaniye, Tahrir Matbaası, İstanbul.
• Ahmet Cevdet Paşa 1822-1895. Tarih-i Cevdet, Matba-i Amire, İstanbul.
• Ali Şadi 1328, Bosna Hersek yahut Osmanlıların Alsas Loreni, Süha Matbaası, İstanbul.
• Avram Galanti 1928. Türkler ve Yahudiler Tarihi (Tarihi, Siyasi Tedkik), Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul.
• Basiretçi Ali 1325 [1909]. İstanbul'da Yarım Asırlık Vaka-yi Mühimme, Matbaa-yı Hüseyin Enver, Dersaadet [İstanbul].
• Edhem 1291 [1874]. Vak’ayı Kerbelâ, Dikran Karabetyan Matbaası, İstanbul.
• Hammer Purgstall 1329. [Çev. Mehmed Ata], Devlet-i Osmaniye Tarihi I-II, Mebadindan Kaynarca Ahdnamesine Kadar (Tesis-i Saltanatdan İstanbul’un Yıldırım Sultan Bayazıd Han tarafından 2. Muhasarasına kadar (699-803)), Keteun Bedrusyan Matbaası, İstanbul.
• Hammer Purgstall 1330. [Çev. Mehmed Ata], Devlet-i Osmaniye Tarihi III-IV, Mebadindan Kaynarca Ahdnamesine Kadar (Konstantiniyyenin Fethinden Bayazid-i Saninin Biraderi Şehzade Cem’in İrtihaline Kadar 857-899 (1453-1494)), Keteun Bedrusyan Matbaası, İstanbul.
• Hammer Purgstall 1330. [Çev. Mehmed Ata], Devlet-i Osmaniye Tarihi V-VI, Mebadindan Kaynarca Ahdnamesine Kadar (Sultan Süleyman- Evvelin Cülusundan Avusturya’nın Devlet-i Osmaniye ile Akd Eylediği Mahadiye Kadar 922- 953 (1520-1547)), Selanik Matbaası, İstanbul.
• Hammer Purgstall 1332. [Çev. Mehmed Ata], Devlet-i Osmaniye Tarihi VII-VIII, Mebadindan Kaynarca Ahdnamesine Kadar (Sultan Murad-ı Salisinin Cülusundan İbrahim Paşanın Kanijeyi Fethine Kadar 982-1009 (1574-1600)), Artın ve Mahdumları Matbaası, İstanbul.
• Kartvel 1922. Türkiye ve Gürcistan, Ali Şükrü Matbaası, İstanbul.
• M. Emiri 1308 (1892). Bursa Kaplıcaları, Matba-i Emirî, Bursa.
• Piyer Loti 1335 [1919]. Türkler ve Ermeniler (Memleket Gazetesi Külliyatından), Ali Şükrü Matbaası, İstanbul .
• Tahir’ül Mevlevi 1322. Cengiz ve Hülagü Mezalimi, Tevsi’ı Tabaat Matbaası, İstanbul.
• Yazarı belli değil 1338. Türkiye Büyük Millet Meclisinde Mühim Tarihi Celseler ve Karar, Akşam-Teşebbüs Matbaası, Dersaadet [İstanbul]. Tıp kitapları
• Dr. Nurican 1300. [Çev. Hüseyin Halki],Müslümanların Tebabate Ettikleri Hizmet yahut Sabık Ma’rifimizden bir Nebze, Mihran Matbaası, İstanbul.
• Fuzuli 1328. Sıhhat u Maraz, [Haz. Ahmed Hamdi], Mihailidi Matbaası, İstanbul.
• Kasım İzzeddin 1327. Mekke-i Mükerreme’de Kolera ve Hıfzıssıhha, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul.
• Osman Şevki Uludağ 1341 [1925]. Beşbuçuk Asırlık Türk Tabâbeti Tarihi, ?, İstanbul. Eğitim kitapları
• Ahmet Refik 1929. İlk Türk Matbaası (Çocukların Tarih Kitapları – 1), Devlet Matbaası, İstanbul.
• Ahmet Refik 1929. Mimar Sinan (Çocukların Tarih Kitapları - 3), Devlet Matbaası, İstanbul.
• Besim Ömer Paşa 1926. Talebe Rehberi (1926-19279), Yeni Matbaası, İstanbul.
• Faik Beyzade ?.Yabancılar İçin Türkçe Bir Kıra’at. İkinci Kısım, Seçilmiş Edebi Parçalar, Langenscheidtsche Kütüphanesi, Berlin.
• Hemedânizâde Ali Naci ?. Softalar ve Medreseler, Necm-i İstanbul Matbaası, İstanbul.
• Mu’allim Naci 1325. Ta’limi Kıra’at, Hilal Matbaası, İstanbul.
• Yazarı belli değil] 1332. Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye Salnamesi, Hikmet Matbaa-i İslamiyesi, İstanbul.
• Yazarı belli değil] 1943. Okuma Kitabı 2. Sınıf, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.