ÂŞIKLIK GELENEĞİNDE KIBRIS SORUNU

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 76 - 93, 15.12.2020

Ahmet Özgür Güvenç

Öz

Toplumun bir ferdi ve sözcüsü olarak âşık, şahit olduğu veya duyduğu olaylara kayıtsız kalmayan bir sanatçıdır. Şiirlerinde bilhassa toplumsal konular üzerinde durmayı kendine görev edinen âşık, bu bilinçle mizahi veya ciddi bir üslup takınarak duygu ve düşüncelerini dile getirir. Toplumsal konular içinde farklı etkenler nedeniyle ayrışmış gruplar arasında meydana gelen çatışmalar ve anlaşmazlıklar önemli bir yere sahiptir. Din ve ırk olguları, dünyada toplumlar arasındaki ayrışmaları tetikleyen başat etkenlerdir. Tarihsel süreçte bu tip bir ayrışmanın yaşandığı yerlerden biri de Kıbrıs’tır. Yaklaşık beş yüz yıldır bir Türk vatanı olan ada, maalesef 20. yüzyılın başlarından itibaren güzelliğine gölge düşürecek kötü olaylara sahne olmuştur. Kıbrıs’ın 1925 yılında İngiliz yönetimine geçmesi, adada yaşayan iki toplum (Türkler ve Rumlar) arasındaki dengelerin Rumların lehine dönmesine sebebiyet vermiştir. Böylece adada yaşayan Türkler, batılı güçler tarafından şımartılan ve desteklenen Rumların kötü muamelelerine maruz kalmışlardır. Türkiye Cumhuriyeti devleti ve halkı adadaki soydaşlarına yönelik yapılan zulme sessiz kalmamış, adada gerçekleşen Türklere yönelik maddi ve manevi şiddete her platformda tepki göstermiştir. Tepki gösterenler arasında halkı sözcüsü olarak tanımlanan âşıklar da vardır. Âşıklar, bu insanlık dışı muameleleri olayların başladığı günlerden itibaren şiirlerinde dile getirmişlerdir. Anlaşılacağı üzere âşıkların Kıbrıs sorunuyla ilgili üretimleri yalnızca 1974’te yapılan barış harekâtıyla sınırlı değildir. Harekâttan yıllar önce başlayan Kıbrıs sorununa yönelik âşık tarzı üretim, harekâttan sonra da canlı bir şekilde devam etmiştir ve etmektedir. Bu çalışmada Kıbrıs sorunuyla ilgili âşık tarzı şiir üretimi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Âşık Şiiri, Kıbrıs Sorunu, Barış Harekâtı.

Kaynakça

• Akça, Mehmet (1969), Bu Vatan Bizimdir, Ankara: Altınok Matbaası.
• Alptekin, Ali Berat (1993), Âşık Hacı Karakılçık Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Örnekler, Antakya: Tesfa Yayıncılık.
• Alptekin, Ali Berat (2015), Anadolu’dan Kıbrıs’a Halk Kültürü Köprüsü, Ankara: Akçağ Yayınları. Armaoğlu, Fahir (1991), 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1990) Cilt I, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Artun, Erman (1996), Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği (1966-1996) ve Âşık Feymani, Adana: Adana İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Atılgan, Halil (1997), Ceyhanlı Âşık Ferrahi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayrı, Mehmet Halit (1964), “Kıbrıslı Âşık Kenzi ve Kıbrıs Destanı”, Türk Folklor Araştırmaları, 8/176: 3356-3358.
• Cevlânî, Fikret-Halil Kaya (1999), Karslı Halk Ozanı Âşık Dursun Cevlânî (Millî Kültürümüzdeki Yeri), Ankara: Bizimbüro Basımevi.
• Çavdar, Tevfik (2004), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950’den Günümüze), Ankara: İmge Kitabevi.
• Çobanoğlu, Özkul (2000), Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Durbilmez, Bayram (1999), Kayserili Halk Şairlerinin Şiirlerinde Kıbrıs, Kayseri: Geçit Yayınları.
• Durbilmez, Bayram (2013), “Tarihî Gerçeklerin Âşık Edebiyatına Yansıması Bağlamında Türk Mukavemet Teşkilâtı ve Kıbrıs Mücahitleri”, Folklor/Edebiyat, 19/76: 173-193.
• Düzgün, Dilaver (1997), Âşık Mevlüt İhsani Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Düzgün, Dilaver (2011), Dertli Divanı / Karşılaştırmalı Metin, Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• Elçin, Şükrü (1988), Akdeniz’de ve Cezâyir’de Türk Halk Şairleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Gazioğlu, Ahmet C. (2001), “Kıbrıs Sorunu, Ortaklık Cumhuriyeti ve AB Üyeliği Girişimlerinin Siyasi ve Hukuki Yönleri”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, (yay. haz. Ali Ahmetbeyoğlu-Erhan Afyoncu), İstanbul: TATAV Yayınları, 255-306.
• Güvenç, Ahmet Özgür (2014), “Örnekleriyle Âşık Şiirinde Kore Savaşı”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53: 125-162.
• Hınçer, İhsan (1975), “Kıbrıs Zaferi, Ozanlarımız ve Yapılan Plaklarımız”, Türk Folklor Araştırmaları, 16/307: 7238-7242.
• Kaya, Doğan (2004), Âşık Veysel, Sivas: Sivas Valiliği.
• Kaya, Doğan (2009), Sivas Halk Şairleri I, Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Kili, Suna (2008), Türk Devrim Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Köktürk, Şahin (2011), Samsunlu Âşık Kemâlî Bülbül Hayatı-Sanatı-Şiirleri, Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür Yayınları.
• Köprülü, Fuad (1914), “Âşık Teşkilatı ve Âşık Fasılları”, İkdam, 25 Nisan, 3.
• Köprülü, M. Fuad (2004). Saz Şairleri I-V, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Külekçi, Numan-Turgut Karabey (1995). “Fetihname-i Kıbrıs”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2: 81-102.
• Önür, Ethem (1964), “Âşık Ali İzzet Kıbrıs’ta”, Türk Folklor Araştırmaları, 8/176: 3359-3360.
• Pürlü, Kadir (1992), Âşık Ali Dayı Hayatı ve Şiirleri, Sivas: Esnaf Ofset Matbaacılık.
• Sakaoğlu, Saim (2002), Kadirlili Âşık Halil Karabulut Destan Destan Üstüne, Kadirli: Sebat Matbaası.