MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK’IN VEFATININ FİKİR, SANAT VE EDEBİYAT DERGİLERİNE YANSIMASI

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 94 - 107, 15.12.2020

Servet Tiken

Öz

Mareşal Fevzi Çakmak’ın 10 Nisan 1950 günü vefatı, Tük siyaset ve fikir hayatı için önemli gelişmelerden biri olarak dikkat çeker. Mareşal’in vefatının ardından hükûmetin millî mateme ortak olmayışı, radyoların normal yayın akışını sürdürmesi büyük bir tepkiyle karşılanır. Mareşal’in cenazesi, başta üniversite gençliği olmak üzere geniş halk kitlelerinin katılımıyla görkemli törenle toprağa verilir. Resmî törene müsaade etmeyen halk, tekbirler getirerek Mareşal’in bayrağa sarılı tabutunu eller üzerinde taşır. Mareşal’in vefatının ardından ise soruşturmalar, tutuklamalar ve irtica tartışmaları gündeme gelir. Mareşal’in cenazesinde hadiseler, Nâzım Hikmet’in kısa bir süre önce cezaevinde başlattığı açlık grevi ve şairin affedilmesi hususundaki tartışmalarının şiddetlendiği bir dönemde gerçekleşir. Mareşal’in vefatı sonrasında yaşananlar, Nâzım Hikmet’in affı için kampanyayı sürdürerek şairi destekleyen dönemin fikir, sanat ve edebiyat dergilerinde sert bir dille eleştirilir. Milliyetçi ve mukaddesatçı çizgiye sahip dergilerde ise on binlerce kişinin katıldığı cenaze, millî vicdanın uyandığı bir diriliş hareketi olarak değerlendirilir. Böylelikle dönemin fikir, sanat ve edebiyat dergileri Fevzi Çakmak ve Nâzım Hikmet cephesi oluşturarak siyasal kutuplaşmanın fikir ve sanat hayatındaki yansımasını örneklerler.

Anahtar Kelimeler

Fevzi Çakmak, Vefat, Nâzım Hikmet, Dergi

Kaynakça

• Atilhan, Cevat Rifat (1950), “Azametli Bir Gün”, Sebilürreşad, C. IV, 76: 16.
• F. Saffet (1950), “C.H.P. Ektiğini Biçiyor”, Barış, 2:8
• Gemuhluoğlu, Fethi (1950), “Mareşal’in Vefatı Üzerine Anadolu’dan Birine Mektup”, Serdengeçti, S. 10: 5-6.
• Gemuhluoğlu, Fethi (1951), “Mareşal’in Vefatı Üzerine Anadolu’dan Birine Mektup”, Orkun, 31: 11.
• Işık, Hatice Hicran (1950), “Aziz Mareşalımıza”, Kudret, 14 Nisan 1950.
• Karabıyık, Halil (1950), “Bir Güneş Daha Battı”, Kudret, 18 Nisan 1950.
• Koçak, Cemil (2017), Demokrat Parti Karşısında CHP, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Mareşal Fevzi Çakmak Ölümünde Şiirler ve Düşünceler (1970), haz. M. Sırrı Çakmak, Ankara: Şark Matbaası.
• Öcal, Cemal Oğuz (1950), “Aziz Mareşalımıza”, Sebilürreşad, C. IV, 77: 23.
• Sülker, Kemal (2018), Nâzım Hikmet Gerçek Yaşamı, C. 3, İstanbul: İleri Yayınları.
• “Allahü Ekber-Allahü Ekber... ve Lillâhilhamd”, Sebilürreşad, C. IV, S. 76, s. 13. Akşam, 13 Nisan 1950, s. 1.
• “İrtica Meselesi ve Üniversiteliler”, Gerçek, S. 10, 26 Nisan 1950, s. 2.
• “Mareşal Fevzi Çakmak’ın Ufulünden Dolayı Elemliyiz”, Müslüman Sesi, S. 27, 27 Nisan 1950, s. 5.
• “Mareşal Meydan Muharebesi Yüzbinlerin Akışı”, Serdengeçti, s. 10, Mayıs 1950, s. 13.
• “Mareşal Vatansever Bir Askerdi”, Nuh’un Gemisi, S. 25, 19 Nisan 1950, s. 2.
• “Mareşal’in Ölümü”, Nuh’un Gemisi, S. 24, 12 Nisan 1950, s. 2.
• “Mareşal”, Hakka Doğru, C. 7, s. 166, 13 Nisan 1950, s. 5.
• “Mareşalimiz Vefat Etti”, Kudret, 10 Nisan 1950, -İkinci Tab-, s. 1.
• “Şundan, Bundan”, Yaprak, S. 25, 1 Mayıs 1950, s. 2. Yeni İstanbul, 14 Nisan 1950, s. 2