Şarki Türkistan Cumhuriyeti

Yıl 2020, Cilt: 2020/I Sayı: 6, 50 - 56, 22.06.2020

Murat Şengöz

Öz

Yazar Şarki Türkistan adlı eserinde Türklerin anayurdu olan Şarki Türkistan bölgesini ve Şarki Türkistan Türklerinin bağımsızlık ve varoluş mücadelelerini incelemiştir. Bir Türk yurdu olan Şarki Türkistan, tarihinin başlangıcından beri ekseriyetle Türk nüfusunun yaşadığı bir ülkedir, ancak Çinliler tarih boyunca zaman zaman Şarki Türkistan coğrafyası üzerinde kurulan Türk devletlerinin zayıflamasını fırsat bilerek, İpek Yolunu elinde tutmak için Şarki Türkistan’ı istilaya girişmişlerdir. Fakat bu istilalar Şarki Türkistan halkının silahlı mücadelesiyle başarısızlığa uğratılmıştır. 751 yılından sonra ise 1000 yıl süreyle Şarki Türkistan yabancı istilasına uğramamıştır. Ancak, 1757 yılında Çin-Mançular Şarki Türkistan’ı işgal etmişlerdir. Şarki Türkistan’ın Çin işgalinden sonra bölgede yüzlerce silahlı ayaklanma olmuştur. Bu zaman zarfında Şarki Türkistan’da üç defa milli devlet kurulmuştur. Bunlardan üçüncüsü Haziran 1944–1949 yılları arasında yaşayan Şarki Türkistan İslam Cumhuriyeti, sonraları ise Şarki Türkistan Halk Cumhuriyeti, Azad Şarki Türkistan, İnkılâbı Şarki Türkistan ve umumi olarak da Şarki Türkistan Cumhuriyeti ifadeleri ile adlandırılan devlettir. Bu devlet 1949 yılında imzalanan Rus-Çin Dostluk Antlaşması ve Cumhurbaşkanı Ahmetcan Kasımi’nin ve arkadaşlarının uçak kazasında ölmesi ile yıkılmış ve Şarki Türkistan tekrar Çin işgaline girmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şarki Türkistan, Uygur Türkleri

Kaynakça

• Bekin, M.R. (1997). Şarki Türkistan Muhtırası, Şarki Türkistan Vakfı Yayınları, İstanbul. Donuk, A., Deliorman, A., Kocakaplan, İ. (1991). Türklük Mücahidi İsa Yusuf, Bayrak Yayınları, İstanbul. Donuk, A. (1987). Tarihte Türk Devletleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara. Günay, B. (2005), Avrupa’dan Asya’ya Sorunlu Türk Bölgeleri, Kültür Yayınları, İstanbul. Bayirmıza, H. (1995). Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara. Kurban, İ. (1995). Şarki Türkistan Cumhuriyeti, Türk Tarih Kurumu, Ankara. Kurban, İ. (1995), Şarki Türkistan İçin Savaş, Türk Tarih Kurumu, Ankara.