ALİ EKREM’İN LİSANIMIZ RİSALESİ VE BU RİSALE ETRAFINDA YAŞANAN TARTIŞMALAR

Yıl 2020, , 161 - 189, 18.11.2020

Esra Sazyek

https://doi.org/10.20427/turkiyat.673637

Öz

Öz: Yirminci yüzyılın başında çokuluslu Osmanlı’dan ulus-devlet nitelikli Türkiye Cumhuriyeti’ne geçilirken dil alanında da hızlı ve köklü değişimler yaşanmıştır. Bu kapsamda oluşan tartışmalarda Osmanlıcayı savunan kimi ediplerle millî Türkçeden yana olan aydınlar karşı karşıya gelir. 1910’larda başlayan bu sürecin önemli bir kesitini oluşturan bir tartışma da otuzlu yılların hemen başında Ali Ekrem (Bolayır) Bey’in gerek yeni Türk harflerine gerekse sadeleşme faaliyetlerine yönelik karşıt görüşlerini sergilediği Lisanımız (1930) adlı risalesi etrafında yaşanır. Bu makalede Ali Ekrem’in şimdiye kadar dikkatleri çekmemiş olan Lisanımız adlı risalesinde savunduğu Osmanlı Türkçesi yanlısı görüşleri ve millî dil savunucusu aydınların bu görüşlere itiraz ederek katıldıkları söz konusu tartışma incelenmektedir.
Anahtar kelimeler: Ali Ekrem Bolayır, Lisanımız, dil tartışmaları, Harf İnkılâbı, sadeleştirme.

Anahtar Kelimeler

Ali Ekrem Bolayır, Lisanımız, Dil Tartışmaları, Harf İnkılâbı, Sadeleşme

Ali Ekrem’s Lisanımız Treatise and the Debates it Generated

Öz

Abstract: The early twentieth century experienced rapid and radical changes in linguistics as the multiethnic Ottoman Empire transformed to the nation state of the Republic of Turkey. Heated debates divided intellectuals into two groups, those defending the Ottoman language and others in favor of Turkish. A discussion was initiated in the 1910s after the publication of the treatise Lisanımız (1930) by Ali Ekrem (Bolayır) Bey where he displayed his opposing views on both the new Turkish letters and the linguistic simplification activities of the early ’30s. This article explores Ali Ekrem’s largerly unnoticed defence of Ottoman Turkish and the response of intellectuals defending the national language.
Keywords: Ali Ekrem Bolayır, Lisanımız, language discussions, Alphabet Reform, simplification.

Anahtar Kelimeler

Ali Ekrem Bolayır, Lisanımız,, language discussions,, Alphabet Reform, simplification.

Kaynakça

• [Abalıoğlu], Yunus Nadi (1930, 29 Haziran). “Darülfünun”. Cumhuriyet, S. 2206, s. 1.
• _______ (1930, 30 Haziran). “Dilimizin sadeleşmesi hakkında”. Cumhuriyet, S.2207, s. 1.
• Aka Gündüz (1930, 30 Teşrin-i Sâni). “Söz gelişi”. Cumhuriyet, S. 2359, s. 3.
• Akalın, Şükrü Halûk (2004). “Atatürk’ün Dil Politikası”. BAL-TAM Türklük Bilgisi, S.1, ss. 28-32.
• [Atay], Falih Rıfkı (1931, 20 Mart). “Bir Profesör”. Milliyet, S. 1834, s. 1.
• [Bolayır], Ali Ekrem (1332). Lisân-ı Osmânî. İstanbul: Zarafet Matbaası.
• _______ (1930, 3 Temmuz). “Sadeleştirmek niçin lâzımdır, nasıl yapılır?”. Cumhuriyet, S. 2210, ss. 1/4.
• _______ (1930, 7 Temmuz). “Lisan.. sadeliğe doğru nasıl gidecek?”. Cumhuriyet, S. 2214, ss. 1/4.
• _______ (1930, 11 Temmuz). “Lisanımız-Kaide ve şive hatalarına dair”. Cumhuriyet, S. 2218, ss. 1/3.
• _______ (1930, 15 Temmuz). “Lisanda Sadelik!”. Cumhuriyet, S.2222, s. 3.
• _______ (1930, 20 Temmuz). “Lisanda Sadelik”. Cumhuriyet, S.2227, s. 4.
• _______ (1930, 27 Temmuz). “Lisanı sadeleştirmek mes’elesi”. Cumhuriyet, S.2234, s. 4.
• _______ (1930). Lisanımız. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• _______ (1931, 31 Janvier). “L’état actuel de la littérature en Turquie”. Les Nouvelles Littéraires, N. 433, s. 6.
• _______ (1931, 12 Şubat). “‘Küçük bir tenkit’e küçük bir cevap.”.Resimli Uyanış Servet-i Fünûn, C. 69-5, S.1800-115:163/176.
• _______ (1931, 19 Şubat).“Türk edebiyatının bugünkü vaziyeti”. Resimli Uyanış Servet-i Fünun, C. 69-5, S.1801-116, ss. 182-183.
• _______ (1931, 12 Mart). “Lisanımız”, Resimli Uyanış Servet-i Fünûn, C. 69-5, S.1804-119, ss. 230-231.
• _______ (1996). Ali Ekrem Bolayır’dan Suut Kemal Yetkin’e Mektuplar. Haz.: M. Kayahan Ozgul, İstanbul: Oğlak Yayınları.
• [Boztepe], Halil Nihat (1931). Ağaç Kasidesi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Bulut, Mesut (2014). “Atatürk’ün Türkçeye Yönelik Özleştirme/Sadeleştirme Çalışmaları ve Bu Bağlamda Yaşanan Dil Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies, C. 9, S.11, ss. 131-147.
• Çiftçi, Mehmet Faruk (2013). “Arap Dilinde İzâfet Kavramı, Çeşitleri ve Türk Dilindeki Karşılığı (Bir Mukâyeseli Gramer Çalışması Denemesi)”. Turkish Studies, C.8, S.12, ss. 311-322.
• Dil Encümeni (1928). İmlâ Lûgatı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• [Duru], Kâzım Nami (1930, 31 Temmuz). “Terkip lisanı çoktan öldü.”. Cumhuriyet, S.2238, s. 3.
• [Emre], Ahmet Cevat (1931a). “‘Lisanımız’ Hakkında”. Muhit, S.28, ss. 17-18.
• _______ (1931b). “ Yine ‘Lisanımız’a Dair”. Muhit, S.29, ss. 16/75.
• Fazlı Necip (1930, 30 Temmuz). “Türkçe nasıl ıslah edilir?”. Cumhuriyet, S.2237, s. 3.
• Karahan, Leylâ (2013). “Türk Gramerciliğinin Bir Eleştirisi: ‘Gramerimiz İçin’”. Turkish Studies, C.8, S.9, ss. 71-79.
• Karakurt, Deniz (2011). Türk Söylence Sözlüğü, e-Kitap, 23 Temmuz 2019 tarihinde https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Turk_Soylence_Sozlugu.pdf adresinden erişildi.
• Levend, Agâh Sırrı (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: TDK Yayınları.
• M. Nermi (1930, 1 Ağustos). “Öz ve ulu yol tutulmuştur!”. Cumhuriyet, S.2239, s. 4.
• _______ (1930, 10 Ağustos). “Ferhenkler denizine olta salan şairlerden, dil cambazlarından hoşlanmıyoruz artık.”. Cumhuriyet, S.2248, s. 4.
• Özaydın, Burcu (2012). “Ali Ekrem Bolayır’ın Dergi ve Gazetelerde Yayımlanmış Yazıları”. Basılmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Sazyek, Esra (2019). Şaziye Berin’e Mektuplarıyla Ali Ekrem Bolayır. Ankara: Hece Yayınları.
• Velet Çelebi (1930, 6 Temmuz). “Dilimiz için yeni bir gramer yapılıyor”. Milliyet, S.1580, ss. 1/6.