GASPIRALI’DA KADIN

Yıl 2014, Sayı: 20, 45 - 62, 02.06.2014

Ümmühan Bilgin Topçu

Öz

Gaspıralı, Kırım coğrafyasında eğitimin modernleşmesi, kimliğin şekillenmesinde sembol isimlerden biridir. “Dilde, fikirde, işte birlik” sloganıyla çıkardığı Tercüman gazetesiyle bu fikirlerin Türk dünyasının farklı coğrafyalarında paylaşılmasına hizmet eder. Edebî eserleriyle de aynı fikirleri farklı bir anlatım tarzıyla okuyucuya aktarır. Bu çalışmada Gaspıralı’nın roman ve hikâyelerinden üçünde, Frengistan Mektupları, Darürrahat Müslümanları, Kadınlar Ülkesi’nde, kadın algısı değerlendirildi. Modernleşmede kadın algısındaki değişim önemli bir göstergedir. Toplumda gözlenen hareketliliğin doğrudan yansıdığı zeminlerden biri de edebî eserlerdir. 1800’lü yılların sonunda Osmanlı ve Kırım coğrafyasında kadının toplumdaki yeriyle ilgili eleştiriler gündeme gelir. Bunlar, farklı aydınlar tarafından gazete ve edebî eserlere taşınır. Bu kişilerden biri İsmail Gaspıralı’dır. Bu çalışmada onun gazete sütunlarına ve edebî eserlerine taşıdığı kadın konusu ele alınmış; fikirleri ve bunları işleyiş biçimi ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İsmail Gaspıralı, kadın algısı, ütopya, Tanzimat devri romanı

Women in Gaspıralı

Öz

İsmail Gaspıralı is an important name who represents the modernization of education in Krimia territory and formation of cultural identity. Gaspıralı, issues a newspaper under the name of Tercüman which uses the slogan at “Unity in language, in idea, in work”. This newspaper serves in exchanging such ideas throughout the Turkic geography. Gaspıralı conveys the same ideas via his literature for his readers. In this work, perception of the women is evaluated in these three of his novels. The perception of women (in his novel) is an important indication of modernity. One of the bases which directly indicates the social tensions and evaluations is the literary works. At the end of the 1800s, in the geography of the Ottoman Empire and the Crimean, critics discussed the location of the income of women in society. They moved to different works by intellectuals and literary newspaper. İsmail Gaspıralı is one of these people. In this study, women carrying his newspaper columns, and dealt with the literary works; his ideas, and their mode of operation has been revealed.

Anahtar Kelimeler

İsmail Gaspıralı, perception of women, utopia, Tanzimat period novel.

Kaynakça

• Alpaslan, G. G. (2010). Modern Türk Edebiyatında Kadın İmgesi ve Kadın Yazarlar Hakkında Kısa Bir Değerlendirme. Prof. Dr. Bilge Ercilasun Armağanı içinde (ss. 197-210). Pegem Akademi Yay.
• Desroche, H. (1993). Ütopyalar Geçidi. Varlık, 1025, 14-18.
• Gaspıralı, İ. (2003). Roman ve Hikâyeleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gaspıralı, İ. (2008a). Dil Edebiyat ve Seyahat Yazıları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gaspıralı, İ. (2008b). Fikir Eserleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Karakoç, İ. (2008). Bir Elde İğne Bir Elde Kitap- Şemseddin Sami ve Osmanlı Kadınları, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Özdemir, E. (2010, Yaz). 20. Yüzyılın Başında Kazak Aydınlanmasında ‘Kadın’ Teması. Bilig, 54, 211-230.