NÂMÎ’NİN İKİ GAZELİNE GÖRE ESKİ ŞİİR (VÂDİ-İ KÖHNE) İLE YENİ ŞİİR (VÂDİ-İ TÂZE) ARASINDAKİ FARKLAR

Yıl 2014, Sayı: 20, 63 - 83, 02.06.2014

İsmail Güleç

Öz

17. yy. Klasik Türk şiirinin kendini aşmaya ve yenilik arayışlarına başladığı dönemdir. Bu yüzyılda yaşamış birçok şair şiirlerinde yeni tarzlar denemişlerdir. Şiirde yenilik arayan şairlerden biri de Ahmet Nâmî Efendi’dir. 1600’de Niğde’de doğan Ahmet Nâmî klasik medrese tahsili gördükten sonra Anadolu’nun muhtelif şehir ve kasabalarında müderrislik ve kadılık görevlerinde bulunmuş, azledildikten sonra da öldüğü 1673 tarihine kadar kendisini bütünüyle tasavvufî bir yaşama adamıştır.
Nâmî, şiirde özgün bir üslûp oluşturmaya çalışmıştır. Farklı bakış açılarıyla yazdığı şiirlerini Hüsn-i Hakîkî ve Hüsn-i Mecâzî olmak üzere iki ayrı divanda toplamıştır. Bu, Nâmî’yi devrinin özgün ve yenilikçi şairleri arasına sokan bir diğer özelliğidir. Nâmî devrindeki edebî gelişmelerin ve değişimlerin farkında olan bir şairdir. 17. Asırda başlayan arayışlar ve yeni denemeleri göstermek için aynı vezin ve kafiyede iki gazel yazmıştır. Köhne ve taze olarak isimlendirdiği bu iki gazel, bize Nâmî’nin yeni şiirden ve yeniliklerden ne anladığını göstermesi bakımından oldukça önemlidir.
Biz bu çalışmamızda, bu iki gazel üzerinden klasik şiirimizdeki yenileşme çabalarını görmeye ve izlemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Nami, 17. Yüzyıl Türk Edebiyatı, Sebk-i Hindî

According to Nami’s Two Gazals, Differences Between the Old Poems and New Poems

Öz

The 17th century was the century in which progressive trends and new forms were first explored in Classic Turkish poetry. Many poets of this century had experimented these new forms. One of these poets was Ahmet Nami Efendi who was born in Nigde, in 1600. After completing his education at a classic medrese, he served as a muderris and kadi in various cities and towns. He devoted his life to tasavvuf after he was dismissed from these appointments, until he died in 1673.
Nami attempted to develop an original form in poetry, and wrote his poems with different points of views, and collected them in two different divans named Husn-i Hakiki ve Husn-i Mecazi, which established him in the group of poets with progressive and novel ideas. Nami was aware of the literary changes and developments of his times. He had written two gazels with the same vezin and kafiye in order to demonstrate new explorations and experiments in poetry in 17th century. These two gazels named Kohne and Taze are important in demonstrating what Nami meant by progress and new poetry.
This work attempts to analyze and follow new and progressive trends in classic Turkish poetry by using these two gazels.

Anahtar Kelimeler

Nami, 17 th Century Turkish Literature, Sebk-i Hindî.

Kaynakça

• Andı, F. (1997). Servet-i Fünun’a Kadar Yeni Türk Şiirinde Şekil Değişmeleri. İstanbul: Kitabevi.
• Andrews, W. ve Kalpaklı, M. (1996). Across Chasms of Change: The Kaside in Late Ottoman and Republican Times. Qaside Poetry in Islamic Asia and Africa Classical Traditions and Modern Meanings in (pp. 301-325), (S. Sperl and C. Shackle,Ed.). Leiden: E. J. Brill.
• Avşar, Z. (2009, Summer). Gölge Avıyla Boşalan B􀵴r Sadak: Mahallîleşme. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(5), 19-33.
• Aydemir, Y. (2002). Türk Edebiyatında Kaside. Bilig, 22, 133-168.
• Ayverdi, İ. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük= Kubbealtı Lugatı 1-3. redaksiyon A. Topaloğlu (Redaksiyon), K. C. Bayar (Yay.haz.). İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Babacan, İ. (2008). Klas􀧻k Türk Ş􀧻􀧻r􀧻nde Sebk-i Hindî (Hint Üslubu). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Bilkan, A. F. (2006). Şiir. Türk Edebiyatı Tarihi II içinde (ss. 252-290), (T. S. Halman vd., Ed.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Demirel, Ş. (2009). XVII. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup-Sebk-i Hindî -Hikemî Tarz- Mahallîleşme. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(2), 279-305.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lugat: Eski ve Yeni Harflerle. Ankara : Aydın Kitabevi.
• İpekten, H. vd. (2002). Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karacan, T. (1991). Bosnalı Sabit Divânı. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Mazıoğlu, H. (1957). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik. Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Mengi, M. (1991). Divan Şiirinde Hikemî Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mum, C. (2006). Sebk-i Hindî’de Beyit yapısı, Paradoksal İmajlar ve Çoklu Duyulama. Sözde ve Anlamda Farklılaşma, Sebk-i Hindî, 29 Nisan 2005 Bildiriler içinde (ss. 109-141), H. Aynur, M. Çakır ve H. Koncu (Haz.). İstanbul: Turkuaz Yay.
• Nâbî. (2003). Hayriyye. İ. Pala (Haz.). İstanbul: Kapı Yayınları. Ocak, T. (2002). XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Divan Edebiyatı ve Sebk-i Hindî. Türkler (H. Celal Güzel vd. Ed.) içinde (C.11, ss. 733-741). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Özgül, M. K. (2006). Divan Yolu’ndan Pera’ya Selametle. Ankara: Hece Yayınları.
• Pala, İ. (1996). Divan Edebiyatı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Saraç, Y. (2006). Osmanlı’nın Şiiri. İstanbul: 3F Yayınevi.
• TET (2006). Türk Edebiyatı Tarihi 1-4. (T. S. Halman ve diğerleri, Ed.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Yenikale, A. (2002). Ahmet Nami Divanı ve İncelemesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Yorulmaz, H. (1996). Divan Edebiyatında Nâbî Ekolü, Eski Şiirde Hikemiyat. İstanbul: Kitabevi Yay.