REFİK BEY AZİMZADE VE OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN GEÇ DÖNEMİNDE SİYASİ MUHALEFET

Yıl 2014, Sayı: 20, 111 - 116, 02.06.2014

York Norman

Öz

Makale 19. yüzyıldan 20. yüzyıla geçerken Refik Bey Azimzade’nin İttihad-ı İslam ve Avrupa (1907) adlı eserinin politik İslam düşüncesindeki yerini incelemektedir. Suriye’de seçkin Osmanlı siyasi muhalefetini temsil eden Refik Bey, yazısını, otokratik yönetimin ve sömürgeciliğin tehlikelerine dair kaygılarını dile getirmek için kaleme aldı. Gerçekten de Azimzade, Sultan II. Abdülhamid’in (1875-1909) politikalarını büyük ölçüde eleştirmekteydi. İmparatorluğun geride kalan gayri müslim ve Türk olmayan kesiminde ortaya çıkabilecek ayrılıkçı hareketlerin korkusuyla II. Abdülhamid kamuda geniş ölçekli siyasi tartışmalara müsamaha etmedi. Arap kökenli olan Refik Bey Araplar’ın ve diğer müslüman toplumlarının kendi işlerini idare etmelerinde otonomiye sahip olmaları gerektiğini düşündüğü gibi ya da diğer bir deyişle Avrupa’nın Osmanlı İmparatorluğu’nda dinsel ve etnik gerilimleri sömürme arayışında olduğu bir zamanda imparatorluğun siyasi birliğini ve beraberliğini yeniden canlandıracak yeni bir formül arayışı içerisindeydi.

Anahtar Kelimeler

Refik Azimzade, Arap ayaklanması, milliyetçilik, Jön Türkler, Panislamizm, Türk-İngiliz münasebetleri

Refik Bey Azimzade and Political Dissent in the Late Ottoman Empire

Öz

This article discusses the political significance of Refik Bey Azimzade's Islamic Unity and Europe (1907) on Muslim political thought at the turn of the 20th century. Refik Bey, a prominent Ottoman political dissident from Syria, wrote the tract in order to voice his concerns about the dangers of autocratic rule and colonization. Refik Bey was indeed highly critical of the policies of Sultan Abdulhamid II (1875-1909), who did not tolerate broad public political debates with the fear of sepratist movements among the non-Muslims and non-Turkish populations in the empire. Refik Bey, himself an Arab, believed that Arabs and other Muslim communities should have greater autonomy in running their own affairs, a formula he supposed would revitalize political unity at a time when Europe sought to exploit religious and ethnic tensions in the Empire.

Anahtar Kelimeler

Refik Azimzade, Arab revolt, nationalism, Young Turks, Panislamism, Turkish-English relations.

Kaynakça

• Ahmad, F. (1969). The Young Turks: the Committee of Union and Progress in Turkish Politics, 1908-1914. Oxford: Clarendon Press.
• Akşin, S. (2001). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki. Ankara: İmge Kitabevi.
• Azimzade, Refik Bey. (1909). İttihad-ı İslam ve Avrupa (Konstantiniyye: Ebüzziya, h. 1327).
• Commins, D. (1990). Islamic Reform: Politics and Social Change in Late Ottoman Syria. London: Oxford University Press.
• Hanioğlu, Ş. (1995). The Young Turks in Opposition. Oxford: New York: Oxford University Press.
• Karpat, K. (2001). The Politicization of Islam. New York: Oxford University Press.
• Kayalı, H. (1997). Arabs and Young Turks: Ottomanism, Arabism, and Islamism in the Ottoman Empire, 1908-1918. Berkeley: University of California Press.
• Landau, J. (1990). The Politics of Pan-Islam: Ideology and Organization. London: Oxford University Press.
• Mardin, Ş. (1983). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.