Lord Palmerston'un Osmanlı Toprak Bütünlüğünü Koruma Siyaseti

Yıl 2007, Sayı: 7, 141 - 168, 01.12.2007

Bayram Soy

Öz

Palmerston’un İngiliz siyâsetinde söz sahibi olduğu dönemde (1830-1865), Osmanlı topraklarındaki İngiliz çıkarları için Fransa potansiyel tehlikeydi, ama fiilî tehdit Rusya’dan geldi. Mısır İsyanı ve Kırım Savaşı Palmerston’un Rusya’yı, Karadeniz ve Boğazlardan uzak tutarak, Hindistan yolu ve İngiliz ticaretini güvence altına alma mücadelesiydi. Bu savaşlarda görünürde Osmanlı Devleti’nin bütünlüğü korundu, ancak gerçekte İngiliz çıkarları savunulmuştu. Palmerston, seleflerinin belirlediği Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikasını, takip ettiği siyâsetle vazgeçilmez kılarak, haleflerine devretti. Neredeyse bir yüzyıl süren bu siyâset, ancak Osmanlı Devleti’nin “93 Harbi”nde Rusya’ya karşı uğradığı hezimetle sarsıldı.

Anahtar Kelimeler

Lord Palmerston, Osmanlı Devleti, İngiltere, Osmanlı Toprak Bütünlüğü, Diplomasi

Kaynakça

• ANDERSON, M. S., (1966). The Eastern Question 1774-1923 [Doğu Sorunu 1774- 1923, Çev. İdil Eser, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001], New York, St. Martin’s Press.
• BAĞIŞ, Ali İhsan, (1984). Britain and the Struggle for the Integrity of the Ottoman Empire. Sir Robert Ainslie’s Embassy to Istanbul, 1776-1794, İstanbul, Isis Yayıncılık Ltd.
• BAĞIŞ, Ali İhsan, (1999). “İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun Toprak Bütünlüğü Politikası ve Türk Diplomasisinin Çaresizliği”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Yay. Haz. İsmail Soysal, Ankara, TTK Yayınları, 45-54.
• BAILEY, Frank Edgar, (2006). “Palmerston ve Osmanlı Reformu 1834-1839”, Çev. Yasemin Avcı, Tanzimat. Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Ed. Mehmet Seyitdanlıoğlu - Halil İnalcık, Ankara, Phoenix Yayınevi, 199-239.
• BELL, Herbert C. F., (1966[ilk baskı 1936]). Lord Palmerston, c. I, Hamden, Archon Books.
• CECIL, Algernon, (1927). British Foreign Secretaries 1807-1916. Studies in Personality and Policy, London, G. Bell and Sons, Ltd.
• Cevdet Paşa, (1991). Tezâkir (1-12 [I]), Yay. Cavid Baysun, Ankara, TTK Yayınları.
• Cevdet Paşa, (1991). Tezâkir (13-20 [II]), Yay. Cavid Baysun, Ankara, TTK Yayınları.
• DAVISON, Roderick H., (2003). Osmanlı-Türk Tarihi (1774-1923), Çev. Mehmet Moralı, İstanbul, Alkım Yayınevi.
• DERELİ, Hâmit, (1951). Kraliçe Elizabeth Devrinde Türkler ve İngilizler, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• KARPAT, Kemal H., (2002). “The Ottoman Rule in Europe from the Perspective of 1994”, Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays, Leiden, Brill, 473-521.
• KURAT, A. Nimet, (1958). Türk-İngiliz Münasebetlerinin Başlangıcı ve Gelişmesi, Ankara, TTK Yayınları.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, (1978). Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadî Münasebetleri, c. I, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• LANE-POOLE, Stanley, (1999). Lord Stratford Canning’in Türkiye Anıları, Çev. Can Yücel, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• LOWE, John, (1998). Britain and Foreign Affairs, 1815-1885. Europe and Overseas, Florence, Routledge.
• ORTAYLI, İlber, (1983). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, Hil Yayın.
• SCHMIDT, Bernadotte E., (1924). “British Foreign Policy”, Political Science Quarterly, c. 39, S. 2, 308-322.
• SETON-WATSON, R. W., (1945). Britain in Europe 1784-1914, Cambridge, Cambridge University Press.
• SOUTHGATE, Donald, (1966). The Most English Minister. The Policies and Politics of Palmerston, New York, St. Martin’s Press.
• SOY, H. Bayram, (2004). Almanya’nın Osmanlı Devleti Üzerinde İngiltere ile Nüfuz Mücadelesi (1890-1914), Ankara, Phoenix Yayınevi.
• STEELE, E. D., (1991). Palmerston and Liberalism, 1855-1865, Cambridge, Cambridge University Press.
• TAYLOR, A. J. P., (1971 [ilk baskı 1954]). The Struggle for Mastery in Europe 1848- 1918, Oxford, Oxford University Press.
• TEMPERLEY, Harold, (1932). “The Treaty of Paris of 1856 and Its Execution”, The Journal of Modern History, c. 4, S. 4, 523-543.
• TEMPERLEY, Harold, (1936). England and the Near East. The Crimea, London, Longmans, Green & Co.
• TEMPERLEY, Harold, (1938). “British Secret Diplomacy from Canning to Grey”, Cambridge Historical Journal, c. 6, S. 1, 1-32.
• TEMPERLEY, Harold, (1938). “England and the dogma of Turkey’s integrity and independence from ‘Palmerston’ to Disraeli (1856-1875)”, VIIIe Congrès International des Sciences Historique, Zurich, Presses Universitaires de France, I, Paris, 212-214.
• WEBSTER, Charles, (1951). The Foreign Policy of Palmerston 1830-1841, c. I-II, London, G. Bell & Sons, Ltd.