Osmanlı Kültüründe Kadın Süs Malzemelerinin Edebiyata Yansımaları

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 12, 89 - 126, 01.06.2010

Ülkü Çetinkaya Karakoyun

Öz

İnsanın güzel olana ilgisi dolayısıyla hemen her çağda o çağın estetik

anlayışına uygun olarak güzel olmak, güzel görünmek önemli olmuştur. Erkeğe

göre güzel görünmeye daha çok önem veren kadın cinsi, güzelleşmek için çeşitli

yollara başvurmuştur. Güzel giysiler, mücevher ve aksesuarlarla birlikte çeşitli

süs (makyaj ve kozmetik) malzemeleri kadın güzelliğine güzellik katan

unsurlardır.

Esas gayesi güzellik olan bütün güzel sanatlar gibi divan edebiyatında da

güzelliğe son derece önem verilmiş, insan güzelliği idealize edilerek anlatılmıştır.

Bu çalışmada divan şiirinin başta gazeller ve aşk mesnevileri olmak üzere farklı

nazım şekilleriyle yazılmış manzumelerinde geçen, kadınların makyaj ve

kozmetik malzemeleri ile ilgili örneklerle, bu malzemelerin özellikleri, hangi

amaçlarla ve ne şekilde kullanıldıklarına ilişkin bilgiler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, kadın, güzellik, süslenme, makyaj, kozmetik, somutlaştırma

Kaynakça

• Aktaş, H. (2006). Abdurrahman Gubârî-Yûsuf u Züleyhâ (İnceleme- Metin). Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Akün, Ö. F. (1994). Divan Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (c.9, 389-427). İstanbul.
• Akyüz, K., Beken, S., Yüksel, S. ve Cunbur, M. (1958). Fuzuli-Türkçe Divan. Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Arslan, M. ve Aksoyak, İ. H. (1994). Haşmet Külliyatı. Sivas: Dilek Matbaası.
• Avşar, Z. (tarihsiz). Revânî Divanı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.12.2009).
• Ayan, H. (1981). Fuzûlî-Leylâ vü Mecnûn. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ayan, H. (2002). Nesimi: Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkidli Metni. II, Ankara: TDK Yayınları.
• Ayan Birol, İ. (1989). Altın Varak. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (c.2, 541.), İstanbul.
• Aydemir, Y. (2000). Behişti Divanı. Ankara: MEB Yayınları.
• Boztepe, H. N. (1338-40). Nedim Divan. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Büyük Türk Sözlüğü (tarihsiz). İstanbul: Hayat Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (1979). Amrî-Divan. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. ve Tanyeri, M. A. (1987). Zati Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon)-Gazeller Kısmı III. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Demirel, M. (2004). Kemâl Paşa-zâde (Şemse’d-dîn Ahmed bin Süleymân) Yûsuf u Zelîhâ [Süleymaniye, Lala İsmail Efendi 621] Transcription and Facsimil. Harvard: The Department of Near Eastern Languages and Civilizatons Harvard University.
• Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dilçin, C. (Yay. Haz.). (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Doğan, M. N. (1997). Lâle Devri Şairi Şeyhülislâm Es’ad ve Divanı. İstanbul: MEB Yayınları.
• Erdem, S. (1991). Amber. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 3, ss.7-8). İstanbul.
• Erünsal, İ. E. (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi with a Critical Edition of His Divan. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Esiner Özen, M. (1998). Türk Cilt Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gürer, A. (1993). Şeyh Gâlib Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gürer, A. (1997). Dîvân Edebiyatında Sürme ve Nâ’ilî’nin Bir Gazeli. Türkoloji Dergisi, XII (1), 119-126.
• Haim, S. (1975). The One Volume Persian English Dictionary. Téhéran: Librairie-İmprimerie Béroukhim.
• İpekten, H. (1970). Nâ’ilî-i Kadîm Divânı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kavruk, H. (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Divanı. Ankara: MEB Yayınları.
• Kaya, B. A. (2003). The Divan of Azmi-zâde Haleti: İntroduction and Critical Edition, II. Cambridge: The Department of Near Eastern Languages and Literatures.
• Kazan, Ş. (1997). Hamidî-zâde Celilî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Husrev ü Şirin Mesnevisi (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Koçu, R. E. (1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları.
• Kutlar, F. S. (2004a). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî-Dîvân. Ankara: Kalkan Matbaası.
• Kutlar, F. S. (2004b). Gâliye. Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü içinde (c.3, ss. 4-6). Ankara: AKM Yayınları.
• Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım). Ankara: TDK Yayınları.
• Kütük, R. (1995). Celâl-zâde Salih Çelebi-Leylâ vü Mecnûn (Tenkidli Metinİnceleme). Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Mengi, M. (1995). Mesîhî Dîvânı. Ankara: AKM Yayınları.
• Mu’în, M. (1364). Ferheng-i Fârsî. c. 6, Tahran. (Mütercim) Âsım, A. (1305). El-Okyânûsü’l- Basît fî-Tercemeti’l- Kâmûsi’l- Muhît. III, İstanbul: Matbaa-i Osmaniyye.
• (Mütercim) Âsım Efendi. (2000). Burhân-ı Katı. M. Öztürk ve D. Örs (Yay. Haz.), Ankara: TDK Yayınları.
• Onay, A. T. (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. C. Kurnaz (Yay. Haz.), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Okuyucu, C. (1994). Cinânî: Hayatı, Eserleri, Divanının Tenkidli Metni. Ankara: TDK Yayınları.
• Öztürk, Z. (2001). Hamdu’llâh Hamdî’s Mesnevî Yûsuf ve Zelîhâ (İntroduction, Text, Analysis and Facsimile [Ayasofya K.390/1]). 2, Harvard: The Department of Near Eastern Languages and Civilizatons Harvard University.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 3, İstanbul: MEB Yayınları.
• Redhouse, S. J. W. (1992). Turkish and English Lexicon. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Remzi, H. (1305). Lugat-i Remzî, II. İstanbul: Matbaa-i Hüseyin Remzî.
• Saraç, M. A. Y. (2000). Emri Divanı. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Şahin, E. S. (2004). Keçeci-zâde İzzet Molla’nın Divanları: Bahâr-ı Efkâr ve Hazân-ı Âsâr. II, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Sâmî, Ş. (1317). Kâmûs-ı Türkî. Dersaâdet: İkdam Matbaası.
• Şentürk, A. A. (2002). XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebî Tasvirler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Şirazî. (1992). Hâfız Divanı (A. Gölpınarlı, Çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Şu’ûrî Hasan. (1155). Ferheng-i Şu’ûrî (Lisânü’l-Acem). II, İstanbul.
• Şükûn, Z. (1984). Farsça-Türkçe Lûgat Gencinei Güftar (Ferhengi Ziya). III, İstanbul: MEB Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1970). Zati Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon)-Gazeller Kısmı II. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Taş, H. (2004). Vahyî Divanı ve İncelenmesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.12.2009).
• Timurtaş, F. K. (1963). Şeyhî ve Husrev ü Şîrin’i-İnceleme-Metin. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tulum, M. ve Tanyeri, M. A. (1977). Nev’î-Divan. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: TDK Yayınları.
• Yakar, H. İ. (2009). Gelibolulu Sun’î Divanı. Gaziantep. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.12.2009).