Arapça Alıntı Kelimelerin Kazak Türkçesine Uyarlanması

Yıl 2015, Cilt: 22 Sayı: 22, 167 - 201, 01.06.2015

Hilal Altun

Öz

Arapça alıntı kelimeler Kazak Türkçesinde sesbilgisel olarak düzeltilir. Bu ses değişmelerinden en karakteristik görüneni Arapça alıntı kelimelerdeki uzun ünlülerin Kazak Türkçesinde düzenli olarak kısalmasıdır. Kısalma olayı bazen kelimede öndamaksıllaşma ve telafi türemeleri gibi seslik iz bırakmaktadır. Kazak Türkçesinde ünlü uyumu bulunduğundan Arapça alıntı kelimelerde ünlü uyumu esasında benzeşme gerçekleşmiştir. Ayrıca Kazak Türkçesi, Türkiye Türkçesinde ünlü uyumunu durdurucu etki yapan öndamaksıl parçacıkları (opaque segment) artdamaksıllaştırmayı tercih etmektedir. Artdamaksıllaştırılmamış bu parçacıkların birkaç kelimede opaque olduğu da görülmektedir. Ses sıralaması Kazak Türkçesi sesbilgisi için uygun olmayan Arapça alıntı kelimeler önseste, içseste ve sonseste ünlü türemesi veya ünsüz düşmesi ile düzeltilir. Kazak Türkçesinde Arapça alıntı kelimelerde görülen değişmelerin Türkiye Türkçesinden daha ileri olması, Kazak Türkçesine bu kelimelerin yazı yoluyla değil sözlü edebiyat yoluyla ve başka bir Türk lehçesi aracılığı ile girmiş bulunması ile açıklanabilir.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkçesi, Arapça alıntı kelimeler, sesbilgisi, sesbilim, uyarlama

Kaynakça

• Akın, C. (2011). Kırgız Türkçesinde Alıntı Kelimelerde Ses Değişmeleri. Turkish Studies, 6(1), 606-619.
• Azmun, Y. (2000). Türkmen Dilinde Farsça ve Arapça Sözcükler ve Uğradıkları Değişiklikler Üzerine Notlar. Journal of Turkish Studies, 24(3), 7-38.
• Clements G. N. and Sezer, E. (1982). Vowel and Consonant Disharmony in Turkish. http://www.linguistics.ucla.edu/people/hayes/251VowelHarmony/readings/ClementsSezer1982TurkishVowelHarmony.pdf adresinden erişildi.
• Devellioğlu, F. (1988). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın.
• Eker, S. (1998). Kıpçak Grubu Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İşler, E. (2004). Türkçedeki Arapça Alıntı Kelimelerde Farsça Etkisi. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I 20-26 Eylül 2004 içinde (ss. 1409-1420). Ankara: TDK. Januzakov, T. S. (Ed.). (2008). Kazak Tilining Tüsindirme Sözdigi. Almatı: Dayk-Press.
• Johanson, L. (1998). Code-Copying in Irano-Turkic. Language Sciences. 20(3), 325-337.
• Levi, V. (2001). Glides, Laterals and Turkish Vowel Harmony. Chicago Linguistic Society, 37, 379-393.
• Mutçalı, S. (2012). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık.
• Oral Seyhan, T. (2004). Orta Türkçede Arapça ve Farsçadan Alıntılarda Türkçeleştirme. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II 20/26 Eylül 2004 içinde (ss. 2687-2706). Ankara: TDK.
• Öztekten, Ö. (2001). Türkçedeki Arapça Alıntıların Fonolojisi Üzerine. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10, 315-321.
• Pekacar, Ç. (2006). Kumuk Türkçesine Arapça ve Farsçadan Geçen Kelimelerdeki Ses Olayları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 53-71.
• Pekacar, Ç. (2007). Kumuk Türkçesindeki Arapça Alıntı Kelimelerde Son Ses /U/ Meselesi ve Türkçe-Arapça İlişkileri. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II 24/29 Eylül 2000 içinde (ss. 1465-1474). Ankara: TDK.
• Peperkamp, S. (2005). A Psycholinguistic Theory of Loanword Adaptations. (M. Ettlinger, N. Fleischer and M. Park-Doob, Eds.), Proceedings of the 30th Annual Meeting of Berkeley Linguistic Society içinde (ss. 341-352). Berkeley, CA: The Society.
• Peperkamp, S. and Dupoux E. (2003). Reinterpreting Loanword Adaptations: the Role of Perception. (M.J. Sole, D. Recasens and J. Romero, Eds.), Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Changes in (pp. 367-370). Adelaide: Causal Productions.
• Rüstemov, L. Z. (1982). Qazirgi qazaq tilindegi arab-parsı kirme sözderi. Almatı: Ğılım. Tekin, T. (1958). Ayınlı ve Hemzeli Kelimeler. Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, VIII(86), 110-113.
• Yazıcı Ersoy, H. (2006). Başkurt Türkçesinde Arapça ve Farsçadan Alıntı Kelimelerdeki Ünlü ve Ünsüz Değişmeleri. Türkbilig: Türkoloji Araştırmaları, 12, 143-162.
• Zimmer, K. (1985). Arabic Loanwords and Turkish Phonological Structure. International Journal of American Linguistics, 51(4), 623-625.
• Zülfikar, H. (1995). Doğu Kökenli Kelimelerin Son Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması. Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, 1995/I(521), 435/448.