Notables in Struggles Ankara in The 18th Century

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 17, 119 - 138, 01.12.2012

Mustafa Kaya

Öz

Notables, defined as the well-known elite groups, were present at different regions throughout the Ottoman State especially in the 18th century. In this regard, Müderriszade, Nakkaşzade, Muslupaşazade and Mimarzade families came into prominence in the struggle for notables in Ankara and at the end of the centıury, some members of these families fought for becoming as a notable at different times. These people, in their struggles and notable progress, have been helpful to the state and society but also they have unlawful jobs and atrocities against the people for to gain power and wealth.

Anahtar Kelimeler

Notable, Provincial, 18th century, Ankara, Müderriszade, Nakkaşzade, Muslupaşazade and Mimarzade Families

18. YÜZYILDA ANKARA’DA ÂYANLIK MÜCADELELERİ

Öz

Bulundukları bölgelerin ileri gelen seçkinler gurubu olarak nitelenen âyanlar, oluşan şartlar neticesinde özellikle 18. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin birçok bölgesinde kendilerini göstermişlerdir. Bu doğrultuda devletin Ankara özelinde Müderriszade, Nakkaşzade, Muslupaşazade ve Mimarzade aileleri âyanlık mücadelesinde ön plana çıkmışlar ve bu ailelerin bazı bireyleri yüzyılın sonuna kadar değişik zamanlarda âyan olabilmek için mücadele etmişlerdir. Bu kişilerin, âyan olabilmek için verdikleri mücadelelerde ve âyanlık süreçlerinde, devlete ve topluma faydalı hizmetleri olduğu kadar güç ve servet kazanmak adına halka karşı zorbalıkları ve pek çok kanunsuz işleri de olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Âyan, Taşra, 18. yüzyıl, Ankara, Müderriszade, Nakkaşzade, Muslupaşazade ve Mimarzade Aileleri.

Kaynakça

• I. Yayımlanmamış Kaynaklar
• Arşiv Belgeleri
• Milli Kütüphane Mikrofilm Arşivi
• Ankara Şer’iye Sicilleri, 121, 123, 126, 127, 143, 151, 152, 153, 154, 159, 162, 166, 216 Numaralı Defterler.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Cevdet Dâhiliye: 262-1409-11010
• Cevdet Adliye: 1238
• Cevdet Zaptiye: 225-1305
• II. Araştırma Eserleri
• Ak, M. (2010). Manavgat’ta Bir Âyan Ailesi Tugayoğulları. Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (12), 27-36.
• Akdağ, M. (1999). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Cilt II. Ankara: Barış Yayınları.
• Aktepe, M. (1953). Tuzcuoğulları İsyanı. Tarih Dergisi, 3 (5-6), 21-52.
• Baykal, B. S. (1964). Âyânlık Müessesesinin Düzeni Hakkında Belgeler. TTK Belgeler, I (1-2), 221-227.
• Çadırcı, M. (1970). Türkiye'de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir Araştırma. TTK Belleten, XXXV (135).
• Emecen, F. (2001). Doğu Karadeniz’de Âyânlık: Tirebolulu Kethüdazâde Mehmed Emin Ağa. Belleten, LXV (242), 193-214.
• Erdoğan, A. (2004). Unutulan Şehir Ankara. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergenç, Ö. (1982). Osmanlı Klasik Dönemindeki “Eşraf ve Âyan” Üzerine Bazı Bilgiler. Osmanlı Araştırmaları, The Journal of Ottoman III, 105-112.
• Ertaş, M. Y. (2009). XVIII. ve XIX. Yüzyılda Osmanlı Taşrasında Yasadışılık: Yerel İdarecilerle Eşkıya İlişkileri. Osmanlıdan Günümüze Eşkıyalık ve Terör (O. Köse, Ed.). 147-156.
• Gökçe, C. (1967). Edirne Âyânı Dağdeviren Oğlu Mehmed Ağa. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XVII (22), 97-110.
• İlgürel, M. (1972). Balıkesir’de Âyânlık Mücadelesi. Tarih Enstitüsü Dergisi, 3.
• İnalcık, H. (1980). Centralization and Decentralization in Ottoman Administration, Studies in Eighteenth Century İslamic History (T. Naff and R. Owan, Ed.). Southern İllinois Un.Press.
• İnalcık, H. (2003). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600) (R. Sezer, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karpat, K. (2002). Osmanlı Modernleşmesi. Ankara: İmge Kitabevi Kaya, M. (2008). 18. Yüzyılda Âyanlık ve Ankara’da Âyan Aileler. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kaya, M. (2011). Ankara’lı Âyan Aileler Hakkında Bazı Bilgiler. İdeal Kent Kent Araştırmaları Dergisi, 4, 62-98.
• Kütükoğlu, M. S. (2011). Bir Âyan Ailesi Tavaslızâdeler. Belleten, LXXV (273), 447-469.
• Mardin, Ş. (2002). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler I. İstanbul: İletişim Yayınları.
• McGowan, B. (1995). The Age of The Âyâns,1699-1812. An Economic and Social History of The Ottoman Empire, 1300-1914. (H. İnalcık and D. Quataert, Ed.) içinde (ss. 639-757). Cambridge.
• Mert, Ö. (1980). XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Çapanoğulları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 358.
• Mert, Ö. (2001). Gönen Âyân ve Voyvodası Sepetoğlu Osman. Türk Kültürü Araştırmaları, 1997, XXXV/1-2, 2001, 205-219.
• Mutafçieva, V.P. (1978). XVIII. Yüzyılın Son On Yılında Âyânlık Müessesesi. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 31, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
• Nagata, Y. (1997). Tarihte Âyanlar-Karaosmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme. TTK Yayınları.
• Özdemir, R. (1986). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özkaya, Y. (1994). Osmanlı İmparatorluğunda Âyânlık. Ankara: TTK Yayınları.
• Pakalın, (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt II. M.E.B. Yay.
• Salzmann, A. (1993). An Ancien Regime Revisited: ‘Privatization’ and Political Economy in The Eighteenth Century Ottoman Empire. Politics and Society, XXI, (4).
• Şahin, C. (2004). The Rise and Fall of an Âyan Family in Eighteenth Century Anatolia: the Caniklizades (1737-1808). Basılmamış Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Üstündağ, N. (2004). Osmanlı Toplum ve Devlet Yapısının Dönüşümü Sürecinde Balkanlarda Âyanlık (XVII.-XVIII. Yüzyıllar). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yeşil, F. (2012). III. Selim Devri Siyasî Literatürüne Bir Katkı: Yeni Bir Lâyiha Üzerine Notlar. Belleten, LXXVI (275), 75-146, Ankara.